پرتفوی یا سبد دارایی در بازار مالی از واژه پرتفولیو برگرفته شده است. سبد سهام به مجموعه ای از اوراق بهادار مختلف تحت مالکیت یک سرمایه گذار گفته می شود. هدف اصلی از ایجاد سبد یا پرتفوی در بازار بورس، تنوع دارایی به منظور کاهش ریسک و کسب بازدهی معقول است. هرچند تشکیل سبد دارایی حین سرمایه گذاری بسیار مفید است، اما ایجاد تنوع همیشه منجر به سوددهی نمی شود و چه بسا تنوع بیش از حد، نتایج منفی بر روی بازدهی سرمایه گذاری شما داشته باشد.
سبد سهام چیست؟
به مجموعه سهام خریداری شده توسط سرمایه گذار، سبد سهام می‌گویند. در واقع، سبد سهام یا همان پرتفوی به این موضوع اشاره می‌کند که باید سرمایه خود را بین چندین دارایی مالی مختلف – که در این مقاله منظور سهام است – تقسیم کنید تا از این راه بتوانید ریسک سرمایه‌گذاری خود را کاهش دهید. اصطلاحی در دنیا رایج است که می‌گوید: «هیچ‌گاه تمام تخم‌مرغ‌هایت را در یک سبد نگذار» این اصلاح را می‌توان در مورد سبد سهام به کار گرفت. اجازه بدهید با یک مثال ساده، مفهوم سبد سهام را برایتان روشن‌تر کنیم. تصور کنید که شما ۲۰ میلیون تومان برای سرمایه‌گذاری در بورس اختصاص می‌دهید و آن را بین چهار سهم مختلف تقسیم می‌کنید. در این حالت شما یک سبد سرمایه‌گذاری تشکیل داده‌اید.
اما مهم‌تر از مفهوم سبد سهام نکته‌های پیرامونی آن است که برای یک سرمایه گذاری موفق باید از آنها اطلاع داشته باشید. اولین و مهم‌ترین چیزی که موجب شده تا اصطلاح پرتفوی اهمیت بسیار زیادی پیدا کند مفهومی به نام ریسک است. ریسک را می‌توان خطر معنا کرد. اما وقتی پای سرمایه شما در میان باشد، آن را این‌طور معنا می‌کنید: «خطر از دست رفتن سرمایه، از آنچه فکر می‌کنید به شما نزدیک‌تر است!»
از آنجایی که در بازار بورس، اطمینان سپرده بانکی وجود ندارد، در نتیجه ممکن است ارزش سرمایه شما به خاطر اشتباه در سرمایه‌گذاری کاهش یابد. بد نیست بدانید که در سپرده‌های بانکی به صورت دستوری نرخی را تحت عنوان «سود سپرده» تعیین می‌کنند و تمامی بانک‌ها ناگزیر به پرداخت این سود سپرده هستند. اما در بازار بورس، قیمت سهام فقط بر اساس عرضه و تقاضای سرمایه‌گذاران شکل می‌گیرد. دلیل این عرضه و تقاضا تحلیلی است که در پشت سهام‌های مختلف انجام می‌پذیرد. بنابراین اگر شما به درستی قوانین سرمایه‌گذاری را رعایت نکنید آنگاه این موضوع می‌تواند منجر به خرید سهم در نقطه نامناسب شود. نتیجه چنین ماجرایی کاهش ارزش ریالی سرمایه شما خواهد بود که در حقیقت، ریسک به همین موضوع اشاره دارد.
بنابراین وظیفه شما به عنوان یک سرمایه‌گذار، خریداری سهامی است که بیشترین بازدهی را با کمترین ریسک ممکن ارائه دهد. توجه داشته باشید که در سرمایه‌گذاری، همیشه بازدهی بیشتر با ریسک بیشتری همراه است. اما می‌توان با توجه به یک سری از نکته‌ها ریسک سرمایه گذاری را مدیریت کرد.
همه تخم مرغ هایتان را در یک سبد نچینید
قطعاً همه ما حداقل یک‌بار این جمله معروف را شنیده‌ایم و احتمالاً سعی کرده‌ایم آن را در مدیریت سرمایه خود بکار ببریم، اما نکته مهم آن است که تشکیل سبد سرمایه‌گذاری یا همان پرتفوی باید دارای یک سری مزایا و ویژگی‌هایی همچون تنوع‌بخشی (diversification) باشد تا بتوانیم بگوییم سبد مناسبی را تشکیل داده‌ایم. پورتفولیو یا پرتفوی در لغت به معنای کیف دستی بوده که درگذشته یک سرمایه‌گذار، مجموعه‌ای از اسناد و مدارک خود را در آن حمل می‌کرده، درواقع سرمایه‌گذارانی که سهام شرکت‌های بورسی را در اختیار داشتند هر روز به بازار بورس سر می‌زدند تا ببینند سرمایه آنها در چه وضعیتی قرار دارد. در اصطلاح مالی نیز به کنار هم قرار گرفتن ترکیبی از دارایی‌های مختلف مالی اعم از املاک و مستغلات، سهام شرکت‌ها، اوراق با درآمد ثابت و سپرده‌های بانکی باهدف تنوع‌بخشی و کاهش ریسک سرمایه‌گذاری را پرتفوی یا سبد سرمایه گذاری می‌گویند.
اصول تشکیل سبد سهام:
- انتخاب انواع اوراق بهادار (سهام، درآمد ثابت و مشتقه)
- خرید سهام از صنایع مختلف
- انتخاب 5 تا نهایتا 10 سهم
- رعایت تناسب وزنی دارایی ها
انواع رایج سبد سهام:
خطر پذیر
شامل سهامی با ریسک و بازده بالا که معمولاً شامل نمادهای پرنوسان بازار یا کسب و کارهای جدید می باشند.
محافظه کارانه
این سبدها بر اساس سهام بزرگ و صنایع استراتژیک تشکیل می شوند، که نوسانات کمتر و روند باثباتی دارند.
جریان نقدی
سرمایه گذارانی که به دنبال درآمد نقدی شامل سود سهام، اوراق مشارکت یا... باشند از چنین سبد دارایی استفاده می کنند.
سوداگری
در این نوع سبد معمولا اصول تنوع، تناسب وزنی و... رعایت نمی شود و سرمایه‌گذار صرفاً بر اساس اهداف نوسان گیری و شایعات معامله می کند.
ترکیبی
در تشکیل سبد سهام می‌توان ترکیبی از سهام اوراق بهادار و صندوق‌های مالی را در نظر گرفت که این مورد هم جزو پرتفوی کم ریسک محسوب میشود.
ارزش پرتفوی چیست ؟
به ارزش مالی و نقدی پرتفوی هر شخص حقیقی یا حقوقی، ارزش پرتفوی گویند. برای قیمت‌گذاری شرکت‌های سرمایه‌گذاری پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار، مهم‌ترین عامل، ارزش پرتفوی این شرکت‌ها است.
پرتفوی هیچ‌گاه تک سهم نباشید
فرض کنید سبد سهام خود را فقط از یک صنعت خاص تشکیل داده‌اید. در صورت رکود در آن صنعت، در تمامی سهام موجود در پرتفوی خود دچار ضرر خواهید شد؛ بنابراین توصیه میشود حتماً تنوع را رعایت کنید و سبد معاملاتی خود را از سهام شرکت‌های مختلف پرکنید. البته توجه داشته باشید آن‌قدر تنوع سهام را زیاد نکنید تا بعد در مدیریت پرتفوی با مشکل مواجه شوید.
پرتفوی صنایع پربازده را شناسایی کنید
در زمان تشکیل پرتفوی ابتدا صنایع پربازده را شناسایی کنید. سپس از میان آن صنایع پرتفوی خود را ایجاد کنید. قابل‌ذکر است بدون مطالعه شرکت‌ها و انتخاب سهام‌های مختلف و تصادفی نیز ممکن است ضرر کنید. پس لازم است با تشخیص صنایع مطلوب جلوی ضرر را بگیرید. با این کار تا حدودی می‌توانید ریسک سرمایه‌گذاری در بورس را کاهش دهید.
از منظر معامله‌گری افراد حاضر در بورس به چندین دسته تقسیم می‌شوند:
- سفته‌بازان و نوسان گیران: این افراد معمولاً مبلغ سنگینی را در یک سهم و با هدف کسب سود محدود ۵ الی ۲۰ درصدی در مدت زمان کوتاهی سرمایه گذاری می‌کنند. آنها معمولاً اشتیاق فراوانی به انجام معامله‌های انبوه دارند و به شدت ریسک‌پذیر هستند.
- افراد به شدت ریسک گریز: این افراد در سهامی سرمایه‌گذاری می‌کنند که دارای کمترین ریسک باشد و سود نقدی جذابی را تقسیم کند.
- سرمایه‌گذاران: این افراد در حالی به دنبال کسب حداکثر بازدهی هستند که ریسک معقولی را می‌پذیرند. نکاتی که در ادامه برایتان می‌گوییم مربوط به افراد حاضر در دسته دوم یا سوم است. بد نیست بدانید که بیش از ۹۰ درصد سرمایه‌گذاران در این دو دسته قرار می‌گیرند. بنابراین به احتمال زیاد شما نیز در یکی از این دو دسته جای دارید.
نکاتی بسیار مهم پیرامون داشتن یک سبد سرمایه‌گذاری بهینه
- هیچ‌گاه تک سهم نشوید
گاهی سرمایه گذاران بعد از تحلیل یک سهم، فکر می‌کنند اگر تنها همان یک سهم را بخرند سود بزرگی را نصیب خود خواهند کرد. غافل از اینکه ریسک بسیار زیادی را می‌پذیرند. چون همواره احتمال خطای انسانی در تحلیل سهام وجود دارد. علاوه بر این باید به عنوان یک سرمایه گذار این احتمال را در نظر بگیرید که ممکن است در نتیجه سیل، زلزله یا هر دلیل دیگری، آن شرکت از فعالیت باز بایستد. در این وضعیت اگر شما تک سهم باشید، این سرمایه شما است که با خطر جدی روبه‌رو میشود.
برای این موضوع مثال‌های متعددی وجود دارد که برای نمونه دو مورد را خدمتتان شرح می‌دهیم: سهام شرکت کنتورسازی ایران پس از اینکه برای مدت زمان زیادی از نظر قیمت در محدوده کوچکی نوسان می‌کرد، ناگهان با اخبار انعقاد قراردادهای متعدد جذاب، مورد توجه بازار قرار گرفت. قیمت سهم بیش از ۷۰ درصد رشد کرد و هر روز با صف خرید روبه‌رو می‌شد. اما وقتی سهم به اهداف قیمتی بالایی رسید با این خبر روبه‌رو شد که تمامی حواشی مثبت پیرامون سهم، دروغ بوده است. از آن زمان تاکنون – برای چند سال – نماد این شرکت یعنی «آکنتور» بسته شده است.
یکی دیگر از سهام‌های این چنینی مربوط به «های وب» است. وقتی این سهم عرضه اولیه شد با رشد ناشی از عرضه اولیه کار خود را آغاز کرد. کمی بعد، اخبار مثبتی درباره قراردادهای بزرگ این شرکت منتشر شد و جو مثبت پیرامون سهم ادامه پیدا کرد که در نتیجه آن، بازدهی ناشی از این سهم به بیش از ۱۰۰ درصد رسید. اما پس از مدتی نماد سهم بسته شد و این موضوع تا بیش از شش ماه ادامه پیدا کرد. بعد از مشخص شدن بسیاری از ایرادها در شیوه شناسایی درآمد این شرکت، نماد با افت سنگین بیش از ۳۰ درصدی همراه شد. دو مثال بالا نشان‌دهنده این موضوع هستند که شما به عنوان یک سرمایه‌گذار هرگز نباید تک سهم شوید؛ حتی اگر دلیل‌های قرص و محکمی پیدا کنید که فلان سهم تا ۱۰۰ درصد رشد قیمت خواهد داشت!
- سرمایه خود را بین ۵ تا ۱۰ سهم گسترش دهید
پیش از پرداختن به این بخش باید شما را با دو مفهوم «ریسک سیستماتیک» و «غیر سیستماتیک» آشنا کنیم. ریسک سیستماتیک به ریسک ناشی از مسائل کلان سیاسی، اقتصادی گفته میشود که وقوع آن، تمام بازار را درگیر می‌کند و محدود به یک سهم خاص نمی‌شود. در نقطه مقابل ریسک غیر سیستماتیک به ریسکی گفته میشود که خاص یک شرکت است مانند آتش‌سوزی در انبار یک شرکت. البته به ریسک غیر سیستماتیک، ریسک قابل حذف نیز می‌گویند. مطالعات علمی نشان داده‌اند که با تشکیل یک پرتفوی به خوبی متنوع شده – متشکل از ۵ الی ۱۰ سهم – می‌توانید ریسک غیرسیستمانیک را به حداقل برسانید.
پیشنهاد میشود مقاله سهم و سهام چیست و خرید و فروش آن چگونه انجام می شود؟ را مطالعه کنید
بیش از دو صنعت را برای انتخاب سهام در نظر بگیرید
خرید ۵ سهم از یک صنعت تفاوت چندانی با تک سهم شدن ندارد و با انجام این کار ریسک بسیار بزرگی را به خود تحمیل می‌کنید. یکی از بهترین پیشنهاد‌های موجود، خرید سهام از سه صنعت متفاوت است تا در صورتی که یک صنعت با افول سنگینی مواجه شد ارزش سبد سهام شما افت سنگینی نداشته باشد.
وزن سرمایه‌گذاری در سهام را منطقی انتخاب کنید
فقط تقسیم سرمایه به ۵ سهم، کافی نیست؛ بلکه باید درصد سرمایه‌گذاری در هر سهم را نیز رعایت کنید. استانداردترین حالت ممکن، در نظر گرفتن حداکثر ۲۰ درصد سرمایه به یک سهم است. در نقطه مقابل، اگر شما ۸۰ درصد سرمایه خود را به یک سهم اختصاص دهید و ۲۰ درصد باقیمانده را بین ۴ سهم تقسیم کنید، عملاً ریسک سرمایه‌گذاری خود را افزایش داده‌اید. فرض کنید شما ۱۰۰ میلیون تومان سرمایه دارید؛ با این حساب، ۸۰ میلیون تومان آن را به سهم الف اختصاص می‌دهید و ۲۰ میلیون باقیمانده را بین ۴ سهم دیگر تقسیم می‌کنید. حالا اگر سهم الف، خلاف تحلیل شما پیش برود و با زیان ۲۰ درصدی مواجه شوید ۱۶ میلیون تومان ضرر خواهید دید. در حالی که اگر مدیریت سرمایه را رعایت کرده بودید و فقط ۲۰ تا ۲۵ میلیون تومان به این سهم اختصاص می‌دادید حداکثر با ۵ میلیون تومان ضرر از سهم خارج می‌شدید.
وقتی یک ماجرای نامناسب سیاسی یا اقتصادی در کشور اتفاق می‌افتد و تمام بازار را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد، دیگر نمی‌توان انتظار داشت که نکته‌های گفته شده در این مقاله، نتیجه‌بخش باشند. زیرا در آن صورت، بازار بورس درگیر یک ریسک سیستماتیک غیرقابل حذف میشود که تمام سهام موجود در بازار بورس را نشانه می‌گیرد. در چنین حالتی، تمام بازار سهام برای یک الی چند روز، کاهش قیمت را تجربه خواهند کرد.
اگر می خواهید ارزش سهم های درون سبد خرید را اندازه گیری کنید، باید قیمت تمام سهم را در تعداد همه آنها ضرب کنید و در نهایت برای دستیابی دقیق به ارزش سبد سهام، آن ها را با هم جمع کنید. پس می بینید که ارزش یک سبد سهام یا پرتفوی بستگی به اندازه ارزش قیمت کنونی بازار، برای سهام های آن سبد دارد. همچنین اگر می خواهید تمام حواستان به معامله باشد، سهم های داخل سبد سهام را بیش از اندازه پر نکنید. زیرا برای تشکیل یک سبد سهام ایدهآل، کافیست از صنایع مختلف فقط 7 یا 8 سهم را خریداری کنید.
