اسناد تجاری در معنای وسیع کلمه شامل تعداد زیادی از اوراق بهادار است که روزانه در فعالیتهای اقتصادی تهیه و رد و بدل میشود. اسناد تجاری در معنای وسیع کلمه شامل تعداد زیادی از اوراق بهادار است که روزانه در فعالیتهای اقتصاد تهیه و رد و بدل میشود.
سفته
اگر در معامله نسیه، خریدار سندی را به فروشنده مبنی بر پرداخت مبلغ معامله در تاریخ معین یا به محض مراجعه فروشنده تسلیم نماید، چنین سندی را در اصطلاح تجاری سفته (Promissory Note) یا فته طلب می نامند. البته دریافت و تسلیم سفته منحصر به خرید و فروش نیست، بلکه هنگام دریافت وام و یا تصفیه حساب بدهی های قبلی نیز ممکن است سفته صادر و به شخصی تسلیم شود. به موجب ماده 307 قانون تجارت ایران « فته طلب ( سفته) سندی است که به موجب آن امضاء کننده تعهد می کند مبلغی را در موعد معین یا عندالمطالبه در وجه حامل یا شخص معین و یا به حواله کرد آن شخص کارسازی نماید»
موارد دریافت و تسلیم سفته شامل خرید و فروش، هنگام دریافت وام و یا تصفیه حساب بدهی های قبلی و … می شود، به این صورت که شخص بدهکار(صادر کننده سفته) سفته را صادر، متعهد و امضاء کرده و به شخص طلبکار ( ذینفع) که سفته به نام او صادر شده است تسلیم می دارد.
تاریخ پرداخت وجه سفته توسط متعهد را سررسید سفته می نامند که به صورت تاریخ معینی در متن سفته قید می گردد. گاهی نیز سررسید سفته به صورت مهلتی از تاریخ صدور ذکر می شود مانند سفته دو ماهه یا سفته 45 روزه.
قبول سفته توسط ذینفع را دریافت سفته و دریافت وجه آن در سررسید را وصول سفته می نامند و به مبلغی که روی سفته نوشته می شود، اصطلاحاً مبلغ اسمی می گویند.
در سفته ، قید اطلاعاتی از قبیل تاریخ صدور سفته ، مبلغ سفته ، نام گیرنده وجه ، تاریخ پرداخت ، نام متعهد ، محل اقامت ، جای پرداخت و امضای متعهد ضروری است.
پیشنهاد میشود مقاله سفته حسن انجام کار را مطالعه کنید
تعیین سررسید سفته
سررسید سفته (Maturity Date) ممکن است به یکی از اشکال زیر تعیین شود:
– تعهد پرداخت عندالمطالبه یعنی به محض مراجعه فروشنده یا فرستاده او.
– تعهد پرداخت در تاریخ معین (با ذکر روز و ماه و سال)
-تعهد پرداخت پس از مدتی معین از تاریخ صدور سفته. در این حالت ممکن است مدت مذکور بر حسب سال، ماه یا روز تعیین شود.
عملیات حسابداری مربوط به سفته
صدور سفته به منظور خرید کالا یا نوع دیگر دارایی به طور نسیه
در این صورت، حساب اسناد پرداختنی (Note Payable) در دفاتر خریدار، بستانکار و حساب اسناد در یافتنی در دفاتر فروشنده بدهکار می گردد. به طور مثال چنان چه خانم دنیز، در تاریخ 1/4/1387 کالایی را به بهای 250.000 ريال از مغازه تکاب خریداری و در مقابل سفته دو ماهه بدون بهره ای صادر و تسلیم نماید، ثبت های زیر در دفاتر خریدار و فروشنده انجام خواهد شد:
دفتر روزنامه خریدار
خرید کالا............250.000
اسناد پرداختنی...............250.000
دفتر روزنامه فروشنده
اسناد دریافتنی.............250.000
فروش کالا......................250.000
صدور سفته به منظور واریز بدهی قبلی
اشخاص و موسسات ممکن است که به منظور واریز بدهی قبلی خود، سفته و به طلبکار تسلیم نمایند. در این صورت، در واقع بدهی تسویه نمی شود، بلکه تغییر شکل می یابد. به طور مثال، چنان چه فروشگاه الهام 300.000 ريال از خانم شیدا طلبکار باشد و خانم شیدا برای واریز بدهی خود در تاریخ 15/6/87 سفته 60 روزه ای با بهره 4% صادر و به فروشگاه تسلیم کند، ثبت های زیر در دفتر روزنامه بدهکار و طلبکار (بستانکار) انجام می پذیرد:
دفتر روزنامه بدهکار (خانم شیدا)
حساب های پرداختنی.......300.000
اسناد پرداختنی..........300.000
دفتر روزنامه طلبکار
اسناد دریافتنی........300.000
حساب های دریافتنی...............300.000
صدور سفته در مقابل دریافت وام
در این صورت، به محض دریافت وام حساب اسناد پرداختنی در دفاتر گیرنده وام، بستانکار و حساب اسناد دریافتنی در دفاتر اعطا کننده وام، بدهکار می گردد. به طور مثال اگر مغازه خانم عسل در تاریخ 1/9/87 وامی به مبلغ 100.000 ريال از بانک دریافت دارد و در مقابل آن یک سفته یک ماهه ای به نرخ 12% به بانک تسلیم نماید، ثبت های زیر در دفاتر وام گیرنده و وام دهنده انجام می شود:
دفتر روزنامه وام گیرنده (خانم عسل)
صندوق................................................100.000
....................اسناد پرداختنی................................... ...... ..........100.000
دفتر روزنامه وام دهنده (بانک)
اسناد دریافتنی................................... .............100.000
....................صندوق......................................... ..........100.000
در مثال مذکور فرض شده است که بهره متعلق به سفته در سررسید پرداخت می شود. لیکن در ایران غالباً بهره متعلق را هنگام صدور سفته محاسبه و رد و بدل می کنند. در این صورت مغازه عسل هنگام صدور سفته به جای مبلغ 100.000 ريال مبلغ 99.000 ريال (مبلغ اسمی پس از کسر 1000 ریال بهره) از بانک دریافت خواهد نمود. کلّیه مبالغی که یک موسسه به عنوان بهره می پردازد در حسابی تحت عنوان هزینه بهره (Interest Expense) و تمام وجوهی که به همین عنوان از دیگران دریافت می شود در بستانکار حسابی به نام درآمد بهره (Interest Income) ثبت می شود. لذا ثبت های زیر در دفاتر انجام خواهد گرفت:
دفتر روزنامه وام گیرنده (خانم عسل)
صندوق............99.000
هزینه بهره........10.000
اسناد پرداختنی..........100.000
دفتر روزنامه وام دهنده (بانک)
اسناد دریافتنی.........100.000
صندوق..................99.000
درآمد بهره................1.000
نحوه محاسبه بهره سفته:
مدت x نرخ x مبلغ اسمي سفته = بهره
تنزیل اسناد دریافتنی
تنزیل یعنی اینکه سفته ای قبل از تاریخ سررسید توسط دارنده سفته به فرد یا موسسه ای واگذار و وجه آن پس از کسر مبلغی به عنوان هزینه تنزیل از فرد یا موسسه مزبور در یافت شود.
هزینه تنزیل به شرح زیر قابل محاسبه می باشد:
هزینه تنزیل= مبلغ واقعی سفته* نرخ تنزیل * مدت تنزیل
منظور از مدت تنزیل، فاصله زمانی بین تاریخ تنزیل تا تاریخ سررسید است.
وقتی سفته را نزد بانک تنزیل می کنیم، بانک مبلغی را بعنوان هزینه تنزیل از حساب ما برداشت نموده و طی یک اعلامیه بدهکار به ما اطلاع می دهد. مسلما وقتی هم که به حساب ما پول واریز شود طی یک اعلامیه بستانکار به ما اطلاع می دهد.
در ارتباط با ثبت تنزیل سفته در دفاتر، نظر به اینکه وقتی سفته ای نزد بانک تنزیل می شود، تا هنگام پرداخت وجه سفته توسط صادر کننده سفته به بانک، یک بدهی احتمالی برای تنزیل کننده به بانک ایجاد می شود، بنابراین تا تاریخ سررسید نباید حساب اسناد دریافتنی حذف شود. لذا مبلغ سفته تنزیل شده نزد بانک در این فاصله زمانی به عنوان یک بدهی احتمالی تحت عنوان اسناد دریافتنی تنزیل شده ثبت خواهد شد. این حساب در تاریخ سررسید سفته و هنگامی که وجه سفته تنزیل شده توسط صادر کننده سفته به بانک پرداخت شد، بدهکار و در مقابل حساب اسناد دریافتنی بستانکار می شود.
اسناد دریافتنی تنزیلی معمولا به عنوان یک حساب دارایی کاه در ترازنامه از مانده اسناد دریافتنی کسر می شود.
به هنگام تنزیل سفته توسط دارنده سفته نزد بانک، ممکن است مبلغی کمتر یا بیشتر از مبلغ اصلی سفته دریافت گردد، ما به التفاوت مبلغ دریافت شده با ارزش اسمی اسناد تنزیلی، اگر بستانکار باشد به حساب درآمد بهره و اگر بدهکار باشد به حساب هزینه بهره انتقال می یابد.
مثال: شرکت سهامی سهند در قبال خرید یک دستگاه وانت به مبلغ 8000000 ريال سفته سه ماهه ای به نرخ 12 % در تاریخ 1/5/77 صادر می کند. 1 ماه بعد (1/6/77) سفته مذکور با نرخ 15% تنزیل می شود.
مطلوبست ثبت عملیات مورد نظر با فرض اینکه:
الف_ محاسبه بهره در زمان در یافت سفته صورت گیرد
ب_ محاسبه بهره در زمان سر رسید صورت گیرد
جواب: در زمان دریافت سفته
8000000 * 12% * 3/12 = 240000
نحوه ثبت در دفاتر دریافت کننده سفته:
شرحبدهکاربستانکار
اسناد دریافتنی 8240000
وسایل نقلیه 8000000
درآمد بهره 240000
محاسبات مربوط به تنزیل:
مدت تنزیل= 2 ماه می باشد
8240000 * 15% * 2/12 = 206000
مبلغ دریافتی بابت تنزیل = هزینه تنزیل _ مبلغ واقعی
8240000 _ 206000 = 8034000
درآمد بهره بیشتر به عنوان پیش دریافت درآمد شناسایی می شود.
مبلغ دریافتی بابت تنزیل = مبلغ واقعی سفته - هزینه تنزیل
شرحبدهکاربستانکار
بانک 8034000
هزینه تنزیل 206000
اسناد دریافتنی تنزیل شده 8240000
هنگام وصل وجه سفته توسط متعهد:
شرحبدهکاربستانکار
اسناد دریافتنی تنزیل شده 8240000
اسناد دریافتنی 8240000
محاسبه بهره در زمان سررسید:
شرح بدهكار بستانكار
اسناد دريافتني 8000000
وسايل نقليه 8000000
نکته مهم
زمانی که بهره در سررسید محاسبه می شود. در هنگام تنزیل ابتدا درآمد بهره محاسبه شده سپس مبلغ واقعی سفته بدست آمده پس از آن هزینه تنزیل را محاسبه می کنیم. هزینه تنزیل بدست را از مبلغ واقعی سفته کسر نموده، بعنوان مبلغ دریافتی در دفاتر ثبت می شود.
8000000 * 12% * 3/12= 240000
8000000 + 240000 = 8240000
8240000 * 15% * 2/12 = 206000
8240000 - 20600 = 8034000
مبلغ دریافتی بانک
شرحبدهکاربستانکار
بانک8034000
موجودی کالا 8000000
درآمد بهره 34000
هنگام وصول وجه
اسناد دریافتنی تنزیلی xx
اسناد دریافتنی xx
همه مطالبی که درخصوص سفته ، اسناد تجاری و جزییات مربوط به آن گفته شد بخشی از مراودات مالی وعملیاتی شرکت ها و بنگاههای اقتصادی بوده که حسابداران و کسانی که به عنوان کارشناس مالی با انها کار می کنند باید انها را شناخته و به طور کامل قوانین مربوط به آنها را بدانند چون این اسناد تجاری می تواند برای کارفرمایان تعهد قانونی و قضایی ایجاد نماید و انها نباید بدون اطلاعات آنها را صادر کرده یا در برابر آن متعهد شوند . حسابداران نقش بسیار مهمی را در این فقره ایفا می کنند کارفرمایان و صاحبان بنگاههای اقتصادی می توانند در خصوص این اسناد تجاری و قوانین مربوط به آن و یا حل و فصل مشکلات قانونی پیش آمده در خصوص آنها از موسسات خدمات مالی و حسابداری کمک بگیرند در این مقاله هم در مورد اسناد تجاری بحث کردیم امیدوارم نهایت استفاده را برده باشید.
