حسابداری تعهدی در مقابل حسابداری نقدی قرار دارد و تفاوت آنها در زمان ثبت رویدادهای مالی است که در دستگاه‌های دولتی بیشترین کاربرد را دارد. در چند سال اخیر مبنای تعهدی در حسابداری دولتی اهمیت بیشتری پیدا کرده نسبت به گذشته است. حسابداری مدرن بر مبنای استانداردهای پذیرفته حسابداری انجام میشود که شامل اصل تطابق هزینه با درآمد است تا ثبت‌های حسابداری به‌درستی انجام شوند و یکپارچگی وجود داشته باشد.
همچنین یک روش حسابداری مالی است که به شرکت اجازه می دهد قبل از دریافت وجه برای کالاها یا خدمات فروخته شده، درآمد را ثبت کند یا هزینه ها قبل از پرداخت آن توسط شرکت به عنوان هزینه ثبت شوند.
به عبارت دیگر، درآمد کسب شده بدون توجه به زمان وقوع معاملات نقدی، در دفاتر حسابداری شرکت شناسایی می شود. حسابداری تعهدی (Accrual Accounting) یکی از دو روش حسابداری است. روش دیگر، حسابداری نقدی حسابداری نقدی (Cash Accounting) است که تنها زمانی درآمد را ثبت می کند که تراکنش نقدی برای کالاها و خدمات انجام شده باشد.
حسابداری تعهدی چیست؟
در حسابداری عامل زمان تاثیر زیادی در ثبت رویدادهای مالی دارد. اینکه چه زمانی پرداخت‌ها و دریافتی‌ها شناسایی و ثبت شوند، نقش زیادی در تصمیم‌گیری مالی مدیران و کنترل بودجه دارد.همچنین عملکرد و موقعیت یک کسب‌وکار را از طریق شناسایی رویدادهای مالی و اقتصادی اندازه‌گیری می‌کند بدون اینکه تراکنش نقدی را در نظر بگیرد.
به زبان ساده میتوان این گونه مثال زد که فرض کنید شرکتی در قراردادی 30درصد سود خواهد داشت ولی هنوز سودی دریافت نکرده است. به نوع حساب کردن درامد ها حسابداری تعهدی گفته میشود.
حسابداری تعهدی به انگلیسی Accrual Accounting میباشد که در معنا و مفهوم محاسبه هزینه و درامد ها به روش غیرنقدی کاربرد دارد.در این روش حسابداری درآمد و هزینه هنگامی ثبت می‌شوند که تراکنش اتفاق افتاده است به‌جای اینکه وجه نقد دریافت یا پرداخت شده باشد.
حسابداری تعهدی چگونه کار می کند؟
مفهوم کلی این است که رویدادهای اقتصادی از طریق تطبیق درآمدها با هزینه ها (اصل تطبیق) در زمان وقوع معامله به جای پرداخت یا دریافت، شناسایی می شوند. این روش اجازه می‌دهد تا جریان‌های نقدی ورودی یا خروجی فعلی با جریان‌ها یا جریان‌های نقدی مورد انتظار آتی ترکیب شوند تا تصویر دقیق‌تری از وضعیت مالی فعلی یک شرکت ارائه شود.
حسابداری تعهدی یکی از شیوه‌های پذیرفته حسابداری در همه دنیاست که برای بیشتر کسب‌وکارها مناسب است اما افراد حقیقی و کسب‌وکارهای کوچک می‌توانند از حسابداری نقدی استفاده کنند. مثلا در آمریکا اداره مالیات اجازه می‌دهد تا کسب‌وکارهای کوچک که کمتر از 25 میلیون دلار درآمد سالیانه دارند، روش موردعلاقه خود را از بین نقدی و تعهدی انتخاب کنند.
در ایران هم کسب‌وکارهای غیردولتی معمولا از حسابداری تعهدی استفاده میکنند و سازمان‌های دولتی و نهادهای عمومی به تبعیت از بند 1 ماده 26 «قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت» که در اسفندماه 1393 در مجلس تصویب شد، ملزم به اجرای حسابداری تعهدی هستند. آیین‌نامه اجرایی این قانون توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی، دیوان محاسبات کشور و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور تهیه شد.
روش تعهدی از افزایش پیچیدگی تراکنش‌های کسب‌وکارها و تمایل برای داشتن اطلاعات دقیق مالی به وجود آمد. برای فروش اعتباری و پروژه‌هایی که منابع درآمدی را در یک بازه زمانی بلندمدت ایجاد میکنند مناسب‌تر است چراکه درآمد، هزینه، بدهی و طلب در هنگام وقوع روی موقعیت مالی شرکت‌ها تاثیر می‌گذارند. بنابراین منطقی به نظر می‌آید که این رویدادها در همان دوره مالی که اتفاق میفتند، در صورت‌های مالی منعکس شوند تا یک تصویر دقیق‌تر از وضعیت مالی شرکت فراهم شود. تحت حسابداری تعهدی، شرکت‌ها در مورد دریافت‌ها و پرداخت‌های پیش‌بینی‌شده بازخورد فوری دارند که مدیریت منابع فعلی و برنامه‌ریزی آینده را برای مدیران آسان‌تر می‌کند. البته اجرای حسابداری تعهدی به دلیل پیچیدگی، معمولا هزینه بیشتری دارد.
چند ویژگی اصلی حسابداری تعهدی
- تبعیت از اصل تطابق درآمد و هزینه
- شناسایی و ثبت درآمد هزینه بدهی و طلب در دوره مالی وقوع
- اندازه گیری عملکرد مالی واقعی یک کسب و کار
- کمک به مدیران برای مدیریت منابع فعلی و برنامه ریزی آینده
- امکان برنامه‌ریزی بهتر برای کسب‌وکار یا سازمان را فراهم می‌کند
پیشنهاد میشود مقاله با انواع حسابداری آشنا شوید! را نیز مطالعه کنید
مقایسه حسابداری تعهدی و حسابداری نقدی
به طور سنتی، دولت‌ها بر مبنای حسابداری نقدی عمل میکنند. این موضوع نشان می‌دهد که وجوه عمومی باید در مسیرهای تعیین شده و به میزان تخصیص یافته توسط مجلس، مصرف شود. تفاوت اصلی مبنای تعهدی و نقدی در زمان شناسایی و ثبت رویداد مالی است.
حسابداری تعهدی نقطه مقابل حسابداری نقدی میباشد. در تعریف حسابداری نقدی میتوان گفت شما با وجوه نقد سر و کار دارید و تمامی مبادلات نقد مورد بررسی قرار میگیرد. در حسابداری تعهدی مواردی که هنوز مبلغی دریافت نشده است مورد بررسی و محاسبه قرار میگیرند.
با تکیه بر این تعارف میتوان گفت حسابداری تعهدی برای مجموعه هایی که تکیه بر سودآوری ندارند و عملکرد آن ها بر اساس سود مورد انالیز و تحلیل قرار نمیگیرد چندان مناسب نیست.
همچنین حسابداری تعهدی نمیتواند برنامه مناسبی را برای تخصیص منابع و هزینه های مشترک ارائه دهد و همین امر میتواند سبب شود در گزارش های مالی اشکالاتی رخ دهد.
مثلا، فرض کنید یک شرکت مشاوره حسابداری در تاریخ 30 مرداد خدماتی به مبلغ 4،000،000 میلیون تومان به یک مشتری ارائه می‌دهد مشتری صورتحساب را دریافت می‌کند و در تاریخ 25 شهریور پرداخت می‌کند. ثبت حسابداری این تراکنش در دو روش حسابداری نقدی و تعهدی متفاوت است.
در حسابداری نقدی، درآمد حاصل از این خدمات مشاوره در زمان دریافت پول صورتحساب شناسایی میشود درنتیجه در تاریخ 25 شهریور درآمد ثبت میشود.
بدهکار | بستانکار | ||
| وجه نقد | 4،000،000 | درآمد عملیاتی | 4،000،000 |
اما حسابداری تعهدی معتقد است که حسابداری نقدی دقیق نیست برای اینکه احتمال دارد (یا یقین دارد) که شرکت وجه نقد را در آینده دریافت کند فقط به این دلیل که خدمات ارائه‌شده است. درنتیجه روش تعهدی درآمد را به‌محض پایان ارائه خدمات به مشتری شناسایی می‌کند حتی اگر وجه نقد را دریافت نکرده باشد. در مثال بالا، در تاریخ 30 مرداد درآمد حاصل از مشاوره در مقابل حساب‌های دریافتنی شناسایی میشود که در دارایی‌های جاری در ترازنامه قرار میگیرد.
بدهکار | بستانکار | ||
| حساب‌های دریافتنی | 4،000،000 | درآمد عملیاتی | 4،000،000 |
و در تاریخ 25 شهریور هم دریافت وجه نقد را ثبت و از حساب‌های دریافتنی خارج می‌کند.
بدهکار | بستانکار | ||
| وجه نقد | 4،000،000 | حساب‌های دریافتنی | 4،000،000 |
از طرف دیگر شرکتی که متحمل هزینه میشود به تبعیت از اصل تطابق هزینه با درآمد باید هزینه را به‌محض وقوع شناسایی و ثبت کند حتی اگر هنوز پرداخت نکرده باشد. شرکتی که کالا و خدمات اعتباری دریافت می‌کند هم باید بدهی را در همان روز دریافت کالا و خدمات شناسایی و ثبت کند. هزینه تعهد شده به‌عنوان حساب پرداختنی ثبت و در بدهی‌های جاری ترازنامه گزارش میشود و هنگامی‌که صورتحساب پرداخت میشود، از حساب پرداختنی خارج میشود. درآمد و هزینه بر مبنای استانداردهای پذیرفته حسابداری در صورت سود و زیان گزارش می‌شوند و حساب‌های دریافتنی و پرداختنی به ترتیب به‌عنوان دارایی جاری و بدهی جاری در ترازنامه منعکس می‌شوند.
مزایا حسابداری تعهدی
روش تعهدی تصویر دقیق تری از شرایط فعلی شرکت ارائه می دهد، اما پیچیدگی نسبی آن، اجرای آن را گران تر می کند. این روش از پیچیدگی فزاینده معاملات تجاری و تمایل به اطلاعات مالی دقیق تر ناشی می شود. فروش اعتباری و پروژه‌هایی که جریان‌های درآمدی را در یک دوره طولانی فراهم میکنند، بر وضعیت مالی شرکت در زمان معامله تاثیر می‌گذارند. بنابراین منطقی است که چنین رویدادهایی در همان دوره گزارشگری که این معاملات اتفاق می‌افتد نیز در صورت‌های مالی منعکس شود. تحت حسابداری تعهدی، شرکت‌ها بازخورد فوری از جریان‌های نقدی ورودی و خروجی مورد انتظار خود دارند که مدیریت منابع فعلی و برنامه‌ریزی برای آینده را برای کسب‌وکارها آسان‌تر می‌کند.
معایب حسابداری تعهدی
استفاده از روش حسابداری تعهدی دارای معایبی است که بیشتر آنها حول کارکنان مورد نیاز برای نگهداری سیستم می چرخد:
- شرکت های کوچک ممکن است فاقد کارکنان مورد نیاز برای مدیریت این روش باشند. شرکت های بزرگتر معمولاً کارکنانی دارند که وظیفه آنها ردیابی و گزارش تراکنش ها است. به عنوان مثال، یک بیمارستان ممکن است یک بخش حساب های دریافتی برای پیگیری صورتحساب های بیمار، و یک بخش حساب های پرداختنی برای پیگیری هزینه های بیمارستان داشته باشد.
- حسابداری بر مبنای تعهدی حداقل به گزارش ماهانه نیاز دارد. برای اینکه حسابداری تعهدی دقیق بماند، نیازمند گزارش‌های مکرر تولید می‌با شد. اینها معمولاً صورت های مالی ماهانه هستند که اکثر مدیران تجاری با آن آشنا هستند، مانند صورت سود و زیان و ترازنامه.
- یکی از معایب حسابداری تعهدی مربوط به مالیات می باشد؛ اگرچه مزیت استفاده از حسابداری تعهدی این است که می توانید به جای اینکه منتظر بمانید تا پول نقد در دست داشته باشید، درآمد را هنگام انجام فروش گزارش دهید اما این بدین معنا است که یک تجارت بر روی پولی که دریافت نکرده مالیات می پردازد.
پنج تفاوت حسابداری تعهدی با حسابداری نقدی
- شناسایی رویدادهای مالی و اقتصادی بدون توجه به تبادل وجه نقد
- مناسب حسابداری فروش اعتباری پروژه های بلندمدت و موجودی انبار
- ارائه یک تصویر واقعی و تحقیق وضعیت مالی شرکت
- هزینه اجرای بالاتر به دلیل پیچیدگی روند
- استفاده از حساب های دریافتی و پرداختی
تفاوت حسابداری تعهدی با حسابداری نقدی در زمان تشخیص درآمد و هزینه است. روش نقدی شناخت سریع‌تری از درآمد و هزینه دارد، درحالی‌که روش تعهدی بر درآمد و هزینه پیش‌بینی‌شده تمرکز دارد. حسابداری تعهدی به این معنی است که درآمد و هزینه هنگام وقوع، شناسایی و ثبت می‌شوند، درحالی‌که حسابداری نقدی به این معنی است که این اقلام تا زمان تسویه مبادلات نقدی مستند نمی‌شوند.
تأثیر حسابداری تعهدی
آنها علاوه بر اینکه اقلام تعهدی، لایه دیگری از اطلاعات حسابداری را به اطلاعات موجود اضافه میکنند، نحوه ثبت حسابداران را نیز تغییر می‌دهند.
در حقیقت، اقلام تعهدی در تخریب ابهام حسابداری مربوط به درآمد و بدهی کمک میکنند. در نتیجه، مشاغل معمولاً بهتر می‌توانند درآمد را پیش بینی کنند در حالی که بدهی های آینده را تحت کنترل دارند.
اقلام تعهدی در شناسایی و نظارت بر مشکلات احتمالی جریان وجوه نقد یا سودآوری و تعیین و ارائه درمان مناسب برای این گونه مشکلات به حسابداران کمک میکنند.
حسابداری تعهدی اصلاح شده چیست؟
حسابداری تعهدی اصلاح شده یک روش حسابداری جایگزین است که عناصر حسابداری تعهدی را با حسابداری بر مبنای نقدی ترکیب می کند. شرکت های دولتی از آن استفاده نمی کنند زیرا حسابداری تعهدی اصلاح شده با اصول پذیرفته شده حسابداری (GAAP) مطابقت ندارد. با این حال، روش حسابداری به طور گسترده توسط سازمان های دولتی پذیرفته شده و مورد استفاده قرار می گیرد.
کلام پایانی
بطور کلی حسابداری تعهدی در کیفیت تصمیم‌گیری مدیران مالی و مولفه‌های آن هم‌چون قابلیت پاسخ‌گویی، تدوین بودجه عملیاتی، بهای تمام شده و هزینه‌های واقعی و تصمیم‌گیری‌های بهینه مدیران مالی موثر است.حسابداری تعهدی روش انتخابی بیشتر کشورهای دنیا است چراکه تصویر واقعی‌تر و دقیق‌تری از وضعیت مالی یک فعالیت اقتصادی را فراهم می‌کند تا مدیران قادر باشند تصمیم‌های آگاهانه و داده-محور برای آینده بگیرند.
