نحوه محاسبه عیدی و سنوات یکی از مهم‌ترین چالش‌های حسابداران در انتهای هر سال است. عیدی و سنوات پایان سال اصلی‌ترین مزایایی است که وزارت کار برای مشمولین قانون کار در نظر گرفته است؛ اما محاسبات دقیق عیدی سال 1402 همواره یکی از بزرگترین دغدغه‌های کارگران و کارفرمایان است. از این رو در این مقاله از سری مقالات آموزش رایگان حسابداری، بر آن شدیم تا شما را با نحوه محاسبه عیدی و سنوات سال 1402 آشنا نماییم. با ما همراه باشید.
عیدی به چه افرادی تعلق می‌گیرد؟
در قانون کار، علاوه بر حقوق کارگر، مزایای دریافتی دیگری هم برای او تعریف شده است که عیدی و سنوات از آن جمله هستند. کارفرما موظف است در پایان سال، مبلغ مشخصی تحت عنوان عیدی به کارگر پرداخت نماید. همانطور که می‌دانید؛ کارمندان بخش خصوصی هم در قانون کار، جزء کارگران محسوب می‌شوند. البته عیدی کارمندان دولت، با نرخ متفاوتی محاسبه میشود که در بخش‌های بعدی بیشتر در این رابطه صحبت خواهیم کرد.
بنا بر قانون کار، عیدی به تمام کسانی که پاره وقت یا تمام وقت، استخدامی یا قراردادی و… مشغول به کار بوده‌اند؛ تعلق می‌گیرد. در اصل این مبلغ کمک هزینه‌ای برای جبران کمبود حقوق در طول سال است. حق سنوات یا حق پایان خدمت هم بر عهده کارفرماست و در اواخر سال یا هنگام استعفا یا اخراج به کارگر و کارمند پرداخت میشود.
نحوه محاسبه عیدی و سنوات
نحوه محاسبه عیدی و سنوات اقشار مختلف جامعه بر اساس دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌هایی انجام میشود، که در ادامه به بیان آنها می‌پردازیم.
بر اساس ماده واحده قانون مربوط به تعیین عیدی و پاداش سالانه کارگران شاغل در کارگاههای مشمول قانون کار مصوب سال 1370، کارفرما موظف است به هر یک از کارگران خود به نسبت یک سال کارکرد معادل 60 روز آخرین مزد روزانه، به عنوان عیدی و پاداش پایان سال پرداخت نماید. همچنین مبلغ پرداختی از این بابت به هر یک از کارگران نباید از معادل نود روز حداقل مزد روزانه قانونی تجاوز کند. به عبارت دیگر برای عیدی و پاداش پایان سال هر کارگر داریم:
90 روز حداقل دستمزد دریافتی ≥ عیدی و پاداش پایان سال ≥ 60 روز حداقل دستمزد دریافتی
حداقل و حداکثر عیدی و پاداش کارگران در سال 99
بر اساس مصوبه قانون شورای عالی کار، همه شرکت‌های مشمول قانون کار باید به ازای یک سال کار، به کارکنان خود معادل 60 روز آخرین مزد را به عنوان عیدی پرداخت کنند. مبلغ پرداختی از این بابت به هر یک از کارکنان نبایستی از معادل نود روز حداقل مزد روزانه قانونی تجاوز کند. اگر سابقه کارگر کمتر از یکسال باشد نیز به نسبت کارکرد، عیدی و پاداش باید پرداخت شود.
بنابراین سقف عیدی و پاداش سالانه کارگران 99: ریال 57،312،810=90*636،809
سقف عیدی و پاداش ماهانه کارگران 99: ریال 4،776،068=57،312،810/12
سقف عیدی و پاداش روزانه کارگران 99: ریال 159،202=4،776،068/30
خواهد بود. یعنی اگر مبلغ محاسبه شده برای عیدی کارگر از هر یک از ارقام بالا بیشتر شد، مبلغ سقف به عنوان عیدی پرداخت میشود.
حق سنوات کارگران در سال 1402
حق سنوات و یا سنوات پایان خدمت، پاداشی است که پس از اتمام قرارداد کار از سوی کارفرما به مستخدمین مشمول قانون کار پرداخت میشود. از این رو حق سنوات را مزایای پایان کار یا پاداش پایان خدمت نیز می‌نامند.
حق سنوات با پایه سنوات متفاوت است؛ مهم‌ترین فرق حق سنوات و پایه سنوات عبارتند از:
♦️ حق سنوات معاف از پرداخت بیمه و مالیات است در صورتی که پایه سنوات مشمول پرداخت بیمه و مالیات است
♦️ پایه سنوات به صورت ماهیانه پرداخت میشود، اما حق سنوات در پایان قرارداد پرداخت میشود
♦️ پایه سنوات مقدار مشخصی دارد که همه ساله از سوی وزارت کار تعیین میشود؛ حق سنوات بر اساس میزان حقوق و دستمزد افراد متفاوت است.
میزان عیدی و پاداش کارگران ساعتی
کارکنانی که به صورت ساعتی کار می‌کنند و حقوق ماهانه ثابت نداشته دستمزد آنان در ماه متغیر است بنابراین برای محاسبه عیدی و پاداش، میانگین حقوق 3 ماه آخر آنان مبنای محاسبه قرار می‌گیرد.
پیشنهاد میشود مقاله نحوه محاسبه عیدی و پاداش کارگران راهم مطالعه کنید
نحوه پرداخت عیدی و پاداش کارگرانی که در طول سال قطع همکاری دارند
کارکنانی که در طول سال از خدمت استعفا داده یا اخراج، بازنشسته یا به هر طریقی ادامه رابطه آنان با کارگاه قطع شده باشد، به نسبت مدت کارکرد باید عیدی و پاداش دریافت نمایند.
نحوه محاسبه حق سنوات پایان خدمت کارگران
کارفرما موظف است به کارگرانی که یک سال یا بیشتر در کارگاه آنها مشغول به خدمت بوده‌اند، به ازای هر سال (متوالی یا متناوب) معادل یک ماه آخرین حقوق دریافتی را بپردازد. (ماده 24 قانون کار)
بر اساس آخرین رای مربوط به حق سنوات اصلاحیه شماره 2-3328 مورخ 1400/6/14 دیوان عدالت اداری، مبنای محاسبه سنوات پایان کار بر اساس مواد 24 و 31 قانون کار، فقط مطلق حقوق و مزد کارگر است و دیگر حق السعی مبنا قرار نمی‌گیرد.
مدت زمانی که کارگر در مرخصی استعلاجی به سر برده در هنگام محاسبه عیدی و پاداش منظور میشود؟
بر اساس ماده ۷۴ قانون کار، مدت مرخصی استعلاجی که به تأیید سازمان تأمین اجتماعی رسیده باشد، جزو سوابق کار کارگران محسوب میشود لذا ایام مذکور مشمول پرداخت عیدی و پاداش سالانه خواهد بود.
محاسبه عیدی و پاداش آخر سال کارگران فصلی و کارمزدی
مبلغ پرداختی بابت عیدی و پاداش به کارگران کارگاههای فصلی مشمول قانون کار و همچنین کارگران سایر کارگاههای مشمول که کمتر از یک سال در کارگاه کار کردند باید براساس 60 روز و به نسبت ایام کارکرد در سال محاسبه شود. مزد مورد عمل در محاسبه وجوه عیدی و پاداش پایان سال به کارگران کار مزدی عبارت از متوسط کارمزد دریافتی آنان بر حسب مدت ایام کارکرد در سال است.
پایه سنوات چیست؟
شورای عالی کار با هدف حمایت از کارگران و جبران کمبود حداقل دستمزد، مبلغی را تحت عنوان پایه سنوات در نظر گرفته است که به حداقل حقوق کارگرانی که بیش از یک سال در یک کارگاه مشغول به فعالیت باشند، اضافه میشود. به این ترتیب، پایه سنوات جزئی از دستمزد دریافتی ماهانه است و به صورت مجزا پرداخت نمی‌شود.
مبلغ پایه سنوات به صورت سالیانه از سوی شورای عالی کار تعیین و ابلاغ میشود.
تفاوت پایه سنواتی و سنوات خدمت چیست؟
- سنوات خدمت که به آن مزایای پایان کار، حق سنوات و سنوات نیز گفته میشود، از مزایای اجباری است که کارفرما موظف به پرداخت آن می باشد.
- پایه سنوات به کارگرانی که بیشتر از یک سال سابقه کار داشته باشند و یا یک سال از آخرین دریافت پایه سنوات آنان در آن کارگاه گذشته باشد تعلق می‌گیرد.
مبنای محاسبه حق سنوات طبق دادنامه شماره ۸۹۹ مورخ ۹۹/۸/۵
به موجب دادنامه شماره ۱۸۶ مورخ ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۸ دیوان عدالت اداری و بروز برخی ابهامات در نحوه اجرای این رای، هیأت تخصصی کار ، بیمه و تامین اجتماعی دیوان عدالت اداری، به طور صریح در خصوص ”مبنای محاسبه سنوات” اظهارنظر کرد لذا بموجب این رای مبنای محاسبه حق سنوات، فقط مزد و حقوق است نه حق‌السعی.
این رای که در تاریخ پنجم آبان ماه ۱۳۹۹ صادر شده است ، مبنای محاسبه سنوات ، را همانطور که در ماده ۲۴ ، و بند “ب” ماده ۳۷ قانون کار نیز تصریح شده است، مزد ( یا حقوق ) عنوان نموده است. یعنی حقوق پایه + پایه سنوات + مزایای مستمر به تبع شغل بجز مزایای رفاهی برای محاسبه سنوات خدمت ملاک می‌باشد.
عوامل موثر در نحوه محاسبه سنوات و عیدی سال 1402
یکی از مهم‌ترین مسائل در نحوه محاسبه عیدی و سنوات، تعیین عوامل موثر در میزان عیدی و سنوات است. بر اساس ماده واحده قانون مربوط به تعیین عیدی و پاداش کارگران، محاسبه عیدی و پاداش پایان سال کارگران، دستمزد دریافتی و فوق‌العاده‌هایی است که به واسطه اشتغال در شغل مربوطه دریافت می‌کند. در واقع مزایای دریافتی بابت شغل، جزئی از شغل بوده در محاسبه عیدی و پاداش لحاظ میشود.
اما دیوان عدالت اداری پس از بررسی‌های مختلف در خصوص عوامل موثر در محاسبه حق سنوات، در تاریخ 14 شهریور 1400 طبق رایی، تنها حقوق و مزد را مبنای محاسبه حق سنوات اعلام نمود؛ در واقع مزایای رفاهی و انگیزه‌ای مبنای پرداخت حق سنوات نیست.
پیشنهاد میشود مقاله سنوات و نحوه محاسبه را هم مطالعه کنید
مالیات بر عیدی
مبلغ عیدی هم مانند حقوق، مشمول مالیات میشود. البته سقف سه میلیون تومانی برای معافیت مالیاتی هم در نظر گرفته شده است. به این معنا که اگر عیدی سال ۹۹ شما از سه میلیون بیشتر باشد؛ باید مقداری از آن را به‌عنوان مالیات به نهادهای مربوطه پرداخت کنید. البته این مالیات تنها به مبلغ مازاد سه میلیون تومان تعلق می‌گیرد.
مالیات بر عیدی از طریق فرمول زیر محاسبه میشود:
(میزان عیدی دریافتی شما- 3 میلیون تومان)× نرخ مالیات بر عیدی در سال جاری= میزان مالیات
نرخ مالیات سال جاری را هم می‌توانید از نهادهای مالیاتی مربوطه دریافت کنید.
کدام مزایا در محاسبه عیدی و پاداش پایان سال موثر است؟
مزایای مستمر در محاسبه عیدی و پاداش عبارتند از:
♦️ فوق العاده سختی کار
♦️ فوق العاده شغل
♦️ فوق العاده مسئولیت
و سایر مزایایی که به تبع شغل به کارگر پرداخت می‌شوند.
کدام اقلام حقوق مشمول کسر مالیات است؟
طبق ماده ۸۳ قانون مالیات های مستقیم، اقلامی از حقوق که مشمول مالیات بر درآمد حقوق هستند به شرح زیر است:
در آمد نقدی مزد یا مقرری یا حقوق اصلی و مزایای مربوط به شغل اعم از مستمر و غیر مستمر قبل از وضع کسور و پس از وضع کسور معافیت‌ها مقرر در این قانون.
- طبق تبصره ماده ۸۳ ق م م، درآمد غیر نقدی مشمول مالیات حقوق به شرح زیر تقویم و محاسبه می شود:
- مسکن با اثاثیه معادل ۲۵ درصد و بدون اثاثیه ۲۰ درصد حقوق و مزایای نقدی (به استثنای مزایای نقدی معاف موضوع ماده ۹۱ این قانون ) در ماه پس از وضع وجوهی که از این بابت از حقوق کارمند کسر میشود.
- اتومبیل اختصاصی با راننده معادل ۱۰ درصد و بدون راننده معادل ۵ درصد حقوق و مزایای مستمر نقدی (به استثنای مزایای نقدی معاف موضوع ماده ۹۱ این قانون ) در ماه پس از کسر وجوهی که از این بابت از حقوق کارمند کسر میشود.
- سایر مزایای غیرنقدی معادل قیمت تمام شده برای پرداخت کننده حقوق.
سقف مالیات حقوق سال
مفهوم سقف مالیات حقوق در سال 99، این است که اگر درآمد سالیانه یک فرد از مبلغ 360،000،000 ریال بیشتر باشد، باید برای مازاد بر آن طبق مبالغی که برای مالیات بر درآمد حقوق اعلام می شود، مبلغ مالیات از حقوق کارگر یا کارمند کسر شده و به عنوان مالیات پرداخت شود.
چون حقوق کارگران و کارمندان ماهیانه پرداخت می شود، بنابراین معافیت مالیاتی ماهیانه حقوق نیز از تقسیم مبلغ فوق بر ۱۲ محاسبه و معیار پرداخت مالیات درآمد حقوق کارگران و کارمندان در نظر گرفته می شود.
جدول معافیت حقوق سال 99
نکته
- مرخصی مجاز یک سال با احتساب 4 روز جمعه جمعا 30 روز می باشد. طبق ماده 66 قانون، کارگر تنها می‌تواند ۹ روز از مرخصی سالانه خود را ذخیره نماید.
- عیدی سالانه یا پاداش آخر سال، جمعا معادل یک دوازدهم میزان معافیت مالیاتی موضوع ماده (84) این قانون معافیت دارد.
معافیت عیدی (بند 10 ماده 91) صرفا مربوط به عیدی می شود و به بقیه حقوق و دستمزد تعلق نمی‌گیرد.
کدام مزایا در محاسبه عیدی و پاداش پایان سال موثر نیست؟
اما مزایای رفاهی و انگیزشی جزء دستمزد محسوب نشده و در پرداخت عیدی و پاداش نیز لحاظ نخواهد شد؛ از جمله این موارد عبارتند از:
♦️ کمک هزینه عائله‌مندی
♦️ کمک هزینه مسکن
♦️ کمک هزینه خوار و بار و یا بن کارگری
♦️ پاداش افزایش تولید
جدول عیدی و سنوات
جدول عیدی و سنوات
نحوه محاسبه مالیات عیدی در این مثال
اگر عیدی کل سال 99 از سقف عیدی بیشتر باشد، سقف عیدی از مبلغ معافیت مالیاتی سالانه و یک دوازدهم معافیت سالانه یعنی از 30،000،000+360،000،000 ریال کسر شده و ۱۰ % آن به عنوان مالیات عیدی در نظر گرفته میشود. و اگر عیدی کل سال از سقف کمتر باشد، مبلغ عیدی از مبلغ معافیت مالیاتی سالانه و یک دوازدهم معافیت سالانه کسر شده و ۱۰ % آن به عنوان مالیات عیدی در نظر گرفته میشود.
سوالات متداول
مبنای محاسبه عیدی کارگران چیست؟
مبنای محاسبه عیدی نرخ و مبلغ مبنای تعیین عیدی و پاداش سالانه کارگران در واحدهای فاقد طرح طبقه بندی مشاغل مزد ثابت، یعنی مزد شغل و مزایای ثابت پرداختی، به تبع شغل خواهد بود.
آیا عیدی از مالیات معاف است؟
بستگی به مبلغ عیدی دارد. سقف معافیت مالیاتی در سال 1401 به این شرح اعلام شده است: طبق قانون معافیت مالیات عیدی سال 1401، کارگران و کارمندانی که عیدی آن ها کمتر از مبلغ 56.000.000 ریال باشد، مشمول معافیت مالیات عیدی می‌شوند. این بدان معنی است که کسانی که بیش از مبلغ 56.000.000 ریال عیدی دریافت کنند، طبق قانون ملزم به پرداخت مالیات عیدی خواهند بود.
مالیات عیدی با چه نرخی محاسبه میشود؟
اگر مبلغ عیدی دریافتی ما بیش از حداقل حقوق باشد، مالیات آن با چه نرخی محاسبه خواهد شد؟ مالیات مبلغ مابه التفاوت عیدی تا سقف 7 برابر حداکثر عیدی با نرخ 10 درصد محاسبه خواهد شد. یعنی اگر شما 10 میلیون تومان عیدی دریافت کنید، باید 5 میلیون و 600 هزار تومان از این مبلغ کسر کنید و باقیمانده را ضرب در 10% کنید تا مقدار مالیاتی که باید بپردازید به دست بیاید.
آیا به مبلع عیدی، بیمه هم تعلق می‌گیرد؟
عیدی به صورت کامل از بیمه معاف است. این یعنی بابت عیدی پرداختی به کارگران هیچ وجهی به عنوان بیمه نباید کسر شود.
