دارایی‌های ثابت سازمان‌ها و ماشین آلات کارخانجات با گذشت زمان کهنه، فرسوده و غیر قابل استفاده شده و ارزش آنها کاهش می‌یابد. این کاهش تدریجی ارزش دارایی‌ها که به وابسته به طول عمر آنها است، استهلاک (Depreciation) نامیده میشود. این موضوع باعث بوجود آمدن اصطلاح جدیدی به نام عمر مفید (Life Time) خواهد شد که برای یک دارایی در محاسبات حسابداری و سرمایه شرکت و سازمان‌ها منظور میشود و مبنایی برای بدست آوردن مبلغ استهلاک است.
از طرفی، چون استهلاک به عنوان یک هزینه در شرکت‌ها در نظر گرفته میشود، با منظور کردن آن در دفاتر حسابداری می‌توان مالیات را کاهش داد. البته شیوه‌های مختلفی برای محاسبه استهلاک براساس نوع دارایی یا ماشین‌آلات وجود دارد که در اینجا به بعضی از آنها اشاره می‌کنیم.
تعریف حسابداری از استهلاک :
سرشکن کردن و تخصیص دادن بهای تمام شده دارایی ثابت را به طریقی معقول و منظم به دوره های استفاده از آن را استهلاک گویند.
عوامل هزینه استهلاک شامل:
بهای تمام شده دارایی ثابت، ارزش اسقاط و عمر مفید دارایی می‌باشد. این عوامل برای محاسبه استهلاک مورد نیاز می‌باشند. در فایل محاسبه در اکسل تمامی این موارد را باید وارد کنید تا به صورت خودکار استهلاک محسابه شود .
پیشنهاد میشود مقاله آشنایی با نحوه محاسبه استهلاک دارایی‌ها به همراه مثال را هم مطالعه کنید
محاسبه استهلاک در اکسل
برای محاسبه استهلاک دارایی ها در اکسل، از 3 فرمول اصلی زیر استفاده میشود:
- فرمول DDB
- فرمول SLN
- فرمول SYD
یکی از موضوعات مهم در شغل حسابداری، محاسبه استهلاک دارایی‌های ثابت و ماشین آلات است که باید در تراز آخر سال در نظر گرفته شود. شاید هنوز هم افرادی باشند که برای محاسبه هزینه استهلاک، از روش‌های دستی استفاده می‌کنند ولی با توجه به رشد روز افزون تکنولوژی و نرم‌افزارهای حسابداری، استهلاک مربوط به دارایی‌های واحدهای تجاری و تولیدی بوسیله رایانه‌ها محاسبه می‌شوند.
اگر در این زمینه تازه کار هستید و می‌خواهید بر اساس مثال‌های مختلف، تکنیک‌های متفاوت محاسبه هزینه استهلاک در اکسل را فرا بگیرید، به ادامه این متن توجه کنید. در اینجا به چند روش مختلف و البته با چند تابع متفاوت، استهلاک را محاسبه می‌کنیم. توجه داشته باشید که هر یک از روش‌ها برای محاسبه هزینه استهلاک نوع خاصی از دارایی یا ماشین آلات مورد استفاده قرار می‌گیرد. این چند روش بواسطه تابع‌هایی به نام‌های DDB ،DB ،SYD ،SLN و VDB در اکسل شناخته شده هستند که در این نوشتار به نحوه استفاده از آنها خواهیم پرداخت.
فرمول DDB محاسبه استهلاک در اکسل به روش مانده نزولی مضاعف
فرمول DDB برای محاسبه استهلاک یک دارایی ثابت بر اساس روش مانده نزولی مضاعف در یک دوره مالی به کار می‌رود.
(عامل – تعداد دوره – عمرمفید – ارزش اسقاط – بهای تمام شده اول دوره) DDB
اگر بخواهید میزان نرخ را به صورت ثابت در شیوه محاسبه استهلاک وارد کنید، بهتر است از تابع DDB کمک بگیرید. پارامترهای این تابع در ادامه مشخص شده‌اند. در اینجا منظور از پارامتر همان نرخ استهلاک است که البته به صورت اختیاری است. در صورتی که این مقدار را وارد نکنید، اکسل به طور پیش‌فرض مقدار ۲ را برای آن در نظر می‌گیرد. به همین دلیل این شیوه را «مانده نزولی مضاعف» (Double Decline Balance) می‌نامند.
در شیوه محاسبه استهلاک خطی، میزان کاهش در ارزش دارایی ثابت است. در نتیجه به جای استفاده از اصطلاح نرخ کاهش یا تعادل (Balance) از میزان کاهش (Depreciation) استفاده میشود. همچنین زمانی که از تابع SYD یا روش جمع سنوات استفاده می‌کنیم، ارزش دارایی در سال جاری برابر است با تفاضل ارزش دارایی سال قبل از میزان استهلاک سال قبل. در نتیجه همیشه میزان کاهش در سال‌ها متناسب با گذشت زمان، بصورت خطی است. ولی اگر تغییرات استهلاک دارای یک نرخ یا درصد باشد، دیگر از روش استهلاک خطی (SLN) یا مجموع سنوات (SYD) نمی‌توان استفاده کرد. در این بین روش نرخ تنزیل (مانده نزولی) برای محاسبه استهلاک به کار می‌رود.
محاسبه استهلاک در اکسل به روش نرخ تنزیل ثابت
اگر بخواهید برای میزان استهلاک دارایی، یک نرخ ثابت در نظر بگیرید، بهترین روش استفاده از تابع DB و DDB است.
تابع DB در اکسل به عنوان روشی برای محاسبات با توجه به نرخ تنزیل ثابت استهلاک شناخته شده است. پارامترهای این تابع به صورت زیر است. در اینجا منظور از پارامتر period همان دوره‌ای است که استهلاک در آن باید مورد محاسبه قرار گیرد.
| نحوه عملکرد فرمول DDB | محاسبه استهلاک دارایی برای یک دوره معین با استفاده از روش مانده نزولی مضاعف |
نحوه عملکرد فرمول DDB در محاسبه استهلاک
مثال محاسبه استهلاک با کمک فرمول DDB در اکسل
به عنوان مثال استهلاک به روش مانده نزولی مضاعف برای یک دستگاه (دارایی ثابت) با بهای تمام شده 20,000,000,000، ارزش اسقاط 200,000,000 و عمر مفید 5 سال در انتهای سال اول به صورت زیر محاسبه میشود:
استفاده از فرمول DDB در محاسبه استهلاک
همان گونه که در تصویر مشاهده می‌کنید، فرمول DDB، با کمک دو روش فراخوانی میشود:
- روش اول: فراخوانی با کمک “=” و نوشتن عبارت DDB، سپس درج آرگومانهای مورد نیاز داخل پرانتز
- روش دوم: فراخوانی با کمک نام تابع؛ کلیک بر گزینه fx و احضار فرمول DDB و تکمیل فیلدهای مربوطه
فرمول SLN
فرمول SLN برای محاسبه استهلاک به روش خط مستقیم در اکسل برای یک دوره مالی معین استفاده میشود.
(عمر مفید – ارزش اسقاط – بهای تمام شده اول دوره) SLN
نرخ یا مقدار استهلاک برای هر یک از دارایی‌های منقول (مانند ماشین آلات) و غیرمنقول (مانند ملک و ساختمان) در دفاتر حسابداری در نظر گرفته میشود. بنابراین ارزش هر یک از این دارایی‌ها پس از دوره طول عمرشان، مستهلک شده و به صفر یا در حقیقت به ارزش اسقاط می‌رسد.
با شرط ثابت بودن مقدار استهلاک دارایی در هر دوره مالی، از تابع SLN در اکسل استفاده میشود تا میزان افت قیمت آن براساس دوره بهره‌برداری از آن مشخص شود.
| نحوه عملکرد فرمول SLN | محاسبه استهلاک دارایی با استفاده از خط مستقیم |
نحوه عملکرد فرمول SLN در محاسبه استهلاک
مثال محاسبه استهلاک با کمک فرمول SLN در اکسل
استهلاک به روش خط مستقیم برای یک دستگاه با بهای تمام شده 20,000,000,000، ارزش اسقاط 200,000,000 و عمر مفید 5 سال در انتهای سال اول به صورت زیر محاسبه میشود:
نکته: توجه داشته باشید که در توابع مالی بخصوص محاسبه استهلاک در اکسل، واحد زمانی پارامترها باید یکسان باشد. مثلا اگر پارامتر life یا طول عمر دارایی برحسب ماه در نظر گرفته شده، مقدار تابع SLN مبلغ استهلاک را برحسب ماه محاسبه می‌کند. البته اغلب می‌خواهیم هزینه استهلاک یک دارایی را در دفاتر مالی پایان سال ثبت کنیم، پس بهتر است طول عمر مفید را برحسب سال وارد کنیم تا استهلاک هم سالانه حاصل شود. توجه داشته باشید که مقدار استهلاک را در صورت‌های مالی شرکت در قسمت هزینه‌ها منظور کنید، زیرا مقدار استهلاک از میزان دارایی کسر میشود. به همین دلیل نیز گاهی به مقدار استهلاک، هزینه استهلاک می‌گویند.
فرمول SYD برای محاسبه استهلاک در اکسل با روش مجموع سنوات
( تعداد دوره – عمرمفید – ارزش اسقاط – هزینه اولیه ) SYD
اگر تغییرات ارزش دارایی به ازاء سنوات استفاده از آن به شکلی باشد که در ابتدای زمان استفاده (سال اول)، بیشترین کاهش ارزش را داشته و به مرور این کاهش با شیب ملایمی کم شود، برای محاسبه استهلاک آن از روش مجموع سنوات (Sum-of-Years Depreciation) استفاده می‌کنیم. بیشتر ماشین آلات هنگامی که به فعالیت می‌افتند بیشترین میزان افت ارزش را خواهند داشت به همین دلیل برای اکثر ماشین آلات صنعتی از روش مجموع سنوات برای محاسبه استهلاک استفاده میشود.
نظر به اینکه در پایان سال اول، ارزش دارایی با توجه به میزان استهلاک کاهش داشته است، مبنای محاسبات برای استهلاک در سال دوم، ارزش دارایی در پایان سال اول است. همین امر باعث میشود که هزینه استهلاک با افزایش سنوات فعالیت ماشین آلات، به صورت کاهشی تغییر کند.
مثال : استهلاک به روش مجموع سنوات برای تجهیزاتی که به مبلغ ۲۰،۰۰۰،۰۰۰ ريال خریداری شده است با عمر مفید ۵ سال و ارزش اسقاط ۴،۰۰۰،۰۰۰ ريال در پایان سال اول به شرح زیر محاسبه می شود:
و محاسبه استهلاک برای سال دوم به این صورت است:
نکته
یکی از مهم‌ترین اقدامات در فرآیند بستن حسابها در حسابداری، ثبت استهلاک برای کلیه دارایی‌های ثابت استهلاک پذیر، نظیر دارایی های مشهود و دارایی های نامشهود است.
سخن آخر
در این نوشتار با شیوه محاسبه استهلاک دارایی‌های ثابت و ماشین آلات شرکت‌ها یا بنگاه‌های اقتصادی آشنا شدیم. در این بین توابع مربوطه به محاسبه استهلاک در اکسل مانند DDB، SYDو SLN نیز معرفی شدند. همچنین تفاوت در نحوه محاسبات استهلاک در هر یک از این توابع نیز به کمک مثال‌هایی مورد بحث قرار گرفت. همانطور که دیده شد، شیوه‌های مختلفی برای این گونه محاسبات وجود دارد که با توجه به نوع دارایی یا تجهیزات می‌توان از آنها استفاده کرد. روش‌هایی مانند محاسبه استهلاک نزولی، نزولی مضاعف، خط مستقیم و جمع سنوات در اینجا مورد بررسی قرار گرفتند.
