حق العمل کاری یکی از انواع معاملات تجارتی است که قانون تجارت از آن نام برده است و ضوابط و حقوق و تکالیف طرفین را مشخص کرده است . در همین راستا ما در این مقاله به معرفی حق العمل کاری پرداخته و پس از بیان ویژگی های آن به بررسی حقوق و تکالیف حق العمل کار خواهیم پرداخت .
حق العمل کاری چیست؟
در زبان ساده به معنای وکالت برای انجام امور تجاری است. البته این تنها تعریفی ساده برای شروع درک مفهوم حق العمل کاری است و نمی توان آن را تعریفی کامل و علمی دانست.
به عبارت دیگر قرارداد یا عهدی با رضایت طرفین است که بین شخص حق العمل کار و آمر منعقد می شود. طی این قرارداد حق العمل کار به دستور و حساب دیگری (آمر) خرید می کند و معامله ای انجام می دهد. برای درک بهتر این مفهوم عجله نکنید تا با شخص انجام دهنده این کار آشنا شویم!
حق العمل کار کیست و چکار می کند؟
بدیهیست که به شخصی که کار حق العمل کاری را انجام می دهد حق العمل کار می گویند. ماده 357 قانون تجارت تعریف خوبی از حق العمل کار ارائه کرده است:
به کسی گفته می شود که به نام خود ولی به حساب و دستور شخصی دیگر (آمر) معامله می کند و بابت انجام این کار حق الزحمه خود (حق العمل) را دریافت می کند.
آنچه که ما گاها در زبان فارسی با عنوان کمیسیون می شنویم نیز از عبارت کمیسیونر در زبان فرانسوی گرفته می شود که با این موضوع در ارتباط است. در واقع کمیسیون همان حق العمل و کمیسیونر نیز حق العمل کار است.
وجوه افتراق دلالی و حق العمل کاری
حق العمل‌کار و دلال هر دو واسطه انجام معلاملات می‌باشند، اما بین عمل این دو فرق، بسیار است. دلال جز معرفی طرفین معامله به یکدیکر وظیفه‌ای ندارد و جز با اجازه مخصوص نمی‌تواند نمایندگی یکی از طرفین را عهده‌دار باشد یا انکه طرف معامله قرار بگیرد؛ به ویژه انکه هیچگونه تعهدی نسبت به اجرای معامله ندارد در صورتی که حق‌العمل‌کار طرف معامله بوده و مسئول انجام تعهداتی می‌باشد که بنام خود تقبل کرده‌است
همه می توانند حق العمل کاری کنند؟
قانون تجارت شرط یا قانون خاصی برای انجام کار این در نظر نگرفته است. هر شخصی که تمایل به فعالیت های تجاری داشته باشد و در این زمینه مهارت داشته باشد می تواند این کار را انجام دهد. برای انجام این کار نیاز به دریافت مجوز یا پروانه فعالیت نیز احتیاجی نیست. بسیاری از افرادی که در زمینه حسابداری فعالیت می کنند نیز در این زمینه فعالیت می کنند.
پیشنهاد می شود مقاله مالیات حق العمل کار را هم مطالعه کنید
حق العمل کاری نه وکالت است و نه نمایندگی!
علت اینکه گفتیم تعریف اول ما ناقص است این بود که حق العمل کاری با وکالت و نمایندگی متفاوت است. در وکالت یا نمایندگی، نماینده (وکیل) به نام آمر (موکل) فعالیت می کند و معامله می کند، اما در حق العمل کاری ممکن است حق العمل کار نام آمر را به کار نبرد یا آن را رد کند. معمولا طرف معامله نمی داند واقعا معامله تحت امر چه کسی انجام شده و تنها حق العمل کار را در مقابل خود می یابد.
شاید در چنین شرایطی بتوانیم به جای عبارت وکالت از نیابت استفاده کنیم، اما احتمالا این عبارت نیز معادل خوبی برای عبارت حق العمل کاری نیست.
چرا از خدمات حق العمل کاری استفاده می شود؟
آنچه باعث می شود این خدمات مشتری خود را داشته باشد تخصص آنها در انعقاد معاملات و پیدا کردن طرف های معامله است. در بسیاری از موارد کسانی که از این خدمات استفاده می کنند، زمان، روابط و تخصص کافی برای پیدا کردن طرف های معامله و عقد قراردادهای مناسب را ندارند و به همین علت از این خدمات ها بهره می برند. البته تمایل به فاش نشدن طرف واقعی معامله نیز از دلایل رایج دیگر استفاده از حق العمل کارهاست.
وظایف و مسئولیت های حق العمل کار چیست؟
در مجموع وظایف آنها شامل این موارد است:
- انجام دستورات آمر
- انجام معامله به نام خود (در صورت دستور آمر)
- ذی نفع نبودن در خود معامله
- رعایت امانت در حق آمر
- اطلاع رسانی کامل به آمر
- رعایت حفظ اطلاعات
نکته مهم در مورد تعهداتشان این است که چنانچه حق العمل کار حسن انجام معامله را ضمانت نکرده باشد و کوتاهی هم نکند، مسئولیت عدم اجرای معامله از جانب طرف معامله به عهده وی نیست.
حق الزحمه و مخارج حق العمل کار
همانطور که در ماده ۳۵۷ اشاره شده است، حق العمل کار در مقابل حق العمل واسطه گری در معامله را انجام خواهد داد.طبق ماده ۳۶۹ از قانون تجارت وقتی حق‌العمل‌کار مستحق حق‌العمل می‌شود که معامله اجرا شده و یا عدم اجرای آن مستند به فعل آمر باشد.
نسبت به اموری که در نتیجه علل دیگری انجام‌پذیر نشده مانند اینکه آمر از امر خود صرف نظر کرده باشد و مواردی از این قبیل، حق‌العمل‌کار برای اقدامات خود فقط مستحق اجرتی خواهد بود که عرف و عادت محل معین‌می‌نماید.
علاوه بر این، مخارجی را که کرده و برای انجام معامله و نفع آمر لازم بوده و هر مساعده که به نفع آمر داده باشد می تواند از ایشان بگیرد مانند مخارج انبارداری و حمل و نقل.
تعریف دوم از حق العمل کاری
حق العمل کاری از 2 نگاه 2 معنای متفاوت دارد. در عرف و قانون تجارت، به کسی گفته می شود که از جانب شخص دیگری (آمر) معامله کند و بابت آن اجرت دریافت کند.
اما در گمرک، به کسی گفته می شود که به نیابت از صاحب کالا، امور ترخیص و تشریفات گمرکی کالا را انجام می دهد. بر اساس قانون امور گمرکی به چنین شخصی کارگزار گمرک نیز گفته می شود.
پیشنهاد می شود مقاله کالای امانی و حق العمل کاری را هم مطالعه کنید
شرایط تبدیل شدن به حق العمل کار گمرک
تبدیل شدن به حق العمل کار گمرک یا همان کارگزار گمرکی کار آسانی نیست. هیچکس نمی تواند چنین فعالیتی انجام دهد، مگر اینکه پروانه مخصوص این شغل را از اداره گمرک دریافت کرده باشد. پروانه کارگزاری گمرک علاوه بر نیاز به چندین شرط عمومی نیازمند برخورداری از کارت بازرگانی نیز هست. شرایط عمومی دریافت پروانه حق العمل کاری گمرک به شرح زیر است:
- تابعیت ایران داشته باشد.
- حداقل 25 سال سن داشته باشد.
- سابقه محکومیت مجرمانه نداشته باشد – عدم سابقه قاچاق در گمرک (نیاز به گواهی کتبی مقامات مربوطه)
- تحصیلات حداقل دیپلم دبیرستان – دارندگان مدارک تحصیلی بالاتر در شرایط برابر حق تقدم دارند.
- کارمند دولت نباشد.
- در امتحان قانون امور گمرکی و آیین نامه گمرک پذیرفته شده باشد.
درباره کارت حق العمل کاری – مدت اعتبار و شرایط تمدید
ماده 380 آیین نامه اجرایی مشخص کرده که اعتبار پروانه حق العمل کاری تنها یک سال است. برای تمدید نیز شخص متقاضی باید قبل از انقضای اعتبار این پروانه، با پرداخت بهای تمبر پروانه و ارائه دفتر مخصوص، برای تمدید کارت حق العمل کاری گمرکی خود درخواست دهد. در صورتی که تخلفی که محرومیت دائمی یا موقت از شغل حق العمل کاری را به دنبال دارد رخ نداده باشد، بعد از ملاحظه دفتر حق العمل کاری سال گذشته و پلمپ و امضای دفتر سال بعد مجددا یک سال پروانه را فعال می کند.
حق العمل کار و کارشکنی
در صورتی که حق العمل کار کارشکنی کرده و با سوء نیت قیمتی بالاتر از آنچه که پرداخته به حساب امر بگذارد یا مبلغی کمتر از انچه که مال التجاره را فروخته به ایشان بدهد،
- اولا مستحق حق العمل نخواهد بود
- آمر می تواند ایشان را به عنوان طرف معامله در نظر بگیرد
- به مجازات خائن در امانت خواهد رسید یعنی شش ماه تا سه سال حبس
