مهندسی مالی راهکار جدیدی است که برای حل مسائل و مشکلات مالی شرکت‌ها، کاربرد دارد. از این شیوه برای کاهش ریسک و افزایش ارزش شرکت‌ها استفاده می‌شود. هدف مهندسی مالی دگرگونی و توسعه اقتصاد جهان با ارائه و ابداع ابزارها و راهکارهای جدید مالی است. با احترام به شما در این مقاله دانسته‌هایمان راجع به مهندسی مالی را در اختیارتان قرار می‌دهیم.

مهندسی مالی چیست؟

دانش گسترده‌ای از مجموعه‌ی مطالعات و رویکردهای علمی و عملی را شامل شده و اطلاعات خود را از حوزه‌های مختلفی نظیر اقتصاد، ریاضیات، علوم کامپیوتر و مالی کسب می‌کند. به عبارت دیگر، مهندسی مالی عبارت "تبدیل نظریه‌های مالی به کاربردهای عملی" است. این دانش در بازارهای کالایی بیش از هر چیز بر مدیریت ریسک و تثبیت قیمت براساس نیازها و خواسته‌های هر دو گروه خریدار و فروشنده تمرکز دارد. انجام این کار در ایجاد اطمینان از دسترسی به معاملاتی با نرخ تعیین شده تاثیرگذار خواهد بود. در کشور ایران، به واسطه لزوم تطبیق عملکرد مهندسی مالی با موازین شرع اسلام، به‌کارگیری آن نیازمند تایید شورای فقهی و سازمان بورس اوراق بهادار خواهد بود.

مهندسی مالی در زمینه‌های مختلف اقتصادی از جمله امور مالی شرکت‌ها، مدیریت ریسک و ایجاد محصولات و فرآیندهای این حوزه مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، به واسطه مشکلاتی نظیر بحران اقتصادی جهانی در سال 2008 و نقش این قبیل رویکردها در بروز آن، اتکاء بیش از حد به این نگرش با انتقاداتی همراه است. در اقتصاد خُرد، این دانش با هدف ایجاد راهکارهای بهتر برای رفع نیازهای جامعه و افزایش سودآوری به کار می‌رود. این در حالی است که در اقتصاد کلان، این رویکرد را می‌توان از جمله روش‌هایی دانست که به تامین و تخصیص منابع کمیاب و بهبود این روند کمک می‌کند. توجه داشته باشید، تخصیص منابع از مهم‌ترین اهدافی است که کلیه سیستم‌های اقتصادی به آن توجه دارند. 

به چه کسی مهندس مالی گفته می‌شود؟

 به کسی که علاوه بر شناخت موضوعات دانش مالی در زمینه ها وگرایش های متفاوت، با زمینه های جدید در زمینه ی عملی مالی آشنایی پیدا کرده است و. همچنین بالا بردن قدرت تجزیه تحلیل مسائل کاربردی با استفاده از تحقیقات موردی و آشنایی با اصول و مبانی مالی در هر کشوری را درک و تجزیه و تحلیل می کند مهندس مالی گویند. رشته مهندسی مالی با استفاده از ادغام چند علوم متفاوت مثل ریاضیات کاربردی، علوم رایانه و فناوری اطلاعات، مدیریت مالی و ریسک، ریاضیات مالی، و… در اصطلاح رایانه‌ای مالی را تعریف می‌کند که نیازمندی های مالی همه افراد را به صورت کاملا علمی و تخصصی مرتفع می سازد.

تفاوت عملکرد مهندسین مالی با تحلیل گران اقتصادی:

تحلیلگران اقتصادی اقدام به بررسی و ارزیابی اطلاعات موجود بازار باهدف مدیریت ریسک می‌کنند؛ اما مهندسان مالی روش‌های نوآورانه‌ای همراه با ابزارها الگوهایی برای کاهش یا از بین بردن ریسک در بازار ارائه می‌دهند.

برخلاف تحلیلگران اقتصادی که وضعیت اقتصادی جامعه را فقط رصد و بررسی می‌کنند، مهندسین مالی با تأکید و تمرکز بر تحلیل‌های ریاضی اقدام به حل مشکلات مالی می‌کنند.

 مهندسین مالی و تحلیل گران اقتصادی

مهندسی مالی ترکیبی از علوم مختلف:

مهندسی مالی با رشته‌های زیر در ارتباط است:

1. ریاضیات
2. علوم کامپیوتر
3. فناوری اطلاعات
4. اقتصاد
5. مدیریت مالی
6. دانش آمار

هدف از پرورش کارشناسان مدیریت امور مالی

• تلاش برای کاهش هزینه های مالی
• تضمین دسترس بودن کافی بودجه
• برنامه ریزی برای معاملات، سازماندهی و کنترل فعالیت های مالی مانند تهیه و استفاده از بودجه

این مدیریت یک عملکرد ارگانیک در هر تجارت است. هر سازمان برای بدست آوردن منابع، انجام فعالیت های تولید و سایر فعالیت های تجاری، پرداخت غرامت به تأمین کنندگان و غیره نیاز به امور مالی دارد.

در امور مالی همه چیز مربوط به پول نقد است. از آنجا که کلیه معاملات تجاری به طور مستقیم یا غیرمستقیم شامل پول نقد می شود، امور مالی مربوط به هر کاری است که توسط تجارت انجام می شود.

تاریخچه مهندسی مالی:

مهندسی مالی را می‌توان برگرفته از دیدگاه‌ها ونظرات افرادی نظیر ژوزف شومپیتر (Joseph Schumpeter) دانست. وی یکی از تاثیرگذارترین اقتصاددان‌های قرن بیستم بود که برای نخستین بار از اصطلاح تخریب سازنده استفاده کرده و این نگرش را در حوزه‌های مالی نهادینه کرد. تخریب سازنده (creative destruction) رویکردی است که به جایگزین شدن محصولات و نظریات جدید با گونه‌های قدیمی‌تر می‌انجامد. با کمک چنین رویکردی، فرآیندهای تازه جایگزین فرآیندهای قدیمی‌تر شده و سیستم اقتصاد بهبود می‌یابد. با این حال، لفظ مهندسی مالی نخستین بار در دهه 1980 میلادی توسط بانک‌ها و نهادهای مالی لندن و با هدف ایجاد دپارتمانی برای مدیریت ریسک مورد استفاده قرار گرفت. اعضاء این دپارتمان، مجموعه‌ای از کارشناسانی برجسته بودند که در زمینه ارائه راهکارهای جدید برای مدیریت مالی و خطرپذیری فعالیت می‌کردند. 

مهندسی مالی در ایران:

واژه مهندسی مالی در ایران از قدمت زیادی برخوردار نیست و به تبع آن هنوز شناخت کافی از این رشته، توانایی‌ها و کارکردهای این رشته در بازار سرمایه، شرکت‌های بیمه، بانک‌ها و بنگاه‌های اقتصادی بزرگ کشور وجود ندارد که امید است با توجه به نیاز روز افزون بازار سرمایه به این رشته و استقبال مراکز دانشگاهی کشور از آن و برگزاری دوره های متعدد رسمی و غیر رسمی  تحت عنوان مهندسی مالی، این رشته نیز هرچه سریعتر جایگاه خود را در ایران همچون سایر نقاط دنیا بیابد.

در ایران لزوم مهندسی مالی و تطبیق آن با موازین شرع اسلام است که اهمیت آن را بیشتر کرده است. ضمن آن که برای مدیریت مالی باید مهر تأیید شورای فقهی نیز بر آن بخورد. اصول حاکم بر مهندسی مالی باید با قوانین سازمان بورس اوراق بهادار نیز مطابقت داشته باشد.

4 زمینه اصلی مهندسی مالی:

1. مدیریت ریسک
2. تثبیت قیمت‌ها
3. کنترل ریسک و قیمت بر اساس نیازها و خواسته‌های خریداران و فروشندگان
4. ایجاد اطمینان در معاملات با نرخ تعیین‌شده

 مهارت‌های لازم برای مهندسین مالی

مهارت‌های لازم برای مهندسین مالی:

مهندسین مالی علاوه بردانش های گفته شده برای موفقیت در کار باید مهارت‌های زیر را بیاموزند.

• شناخت ریسک
• اندازه‌گیری ریسک
• تعیین انواع نتایج مدیریت شرکت‌ها

ابزار های جدید مالی در بازار سرمایه:

1. سهام
2. صندوق ها و سبد گردان ها
3. اوراق قرضه
4. قرارداد های اختیار معامله
5. آتی

مزیت های مهندسی مالی:

7 مزیت مهندسی مالی که باید بدانید:

1. هدف مهندسی مالی حفاظت مجموعه اوراق بهادار در مقابل شرکت‌های مالی کشورهای دیگر است.
2. هدف دیگر مهندسی مالی شناسایی فرصت‌های مناسب برای سرمایه‌گذاری است.
3. با استفاده از مهندسی مالی می‌توانید بستر مناسبی برای رشد بازار سرمایه و بورس ایجاد نمایید.
4. هدایت سرمایه‌ها به سمت فرصت‌های سازنده اقتصادی، هدف اصلی مهندسی مالی است.
5. مهندسی مالی ابزاری برای کاهش و مدیریت ریسک است.
6. یکی از مهم‌ترین اهداف مهندسی مالی، تحلیل و ارزیابی مالی مؤسسات صنعتی و بازرگانی است
7. با استفاده از مهندسی مالی می‌توان از فناوری پیشرفته محاسباتی و اطلاعاتی در بازارهای مالی و تحلیلی استفاده کرد

از مهندسی مالی در چه شرکت‌هایی می‌توان استفاده کرد:

از فنون مهندسی مالی می‌توان برای این موارد استفاده کرد

• بانک‌های تجاری برای سرمایه‌گذاری
• مؤسسات کارگزاری بورس و سهام
• شرکت‌های بیمه و
• واحدهای خزانه‌داری

کاربردهای مهندسی مالی:

• معاملات آربیتراژ (Arbitrage): معاملات آربیتراژ به روش‌هایی اطلاق می‌شود که بر تفاوت قیمت یک محصول مشابه در بازارهای گوناگون تمرکز داشته و از این طریق سودآوری می‌کند. این قبیل معاملات، بیش‌تر در حوزه اوراق بهاردار و مبادلات الکترونیکی در دنیای مدرن انجام گرفته و ریسک ناشی از تغییرات احتمالی قیمت را کاهش می‌دهند. با کمک مهندسی مالی، تعادل آربیتراژ امکان‌پذیر بوده و نتیجه امر به همگن‌سازی عمومی اقتصاد منجر خواهد شد.

• امور مالی شرکتی (Corporate Finance): امور مالی شرکتی در اصل، بخشی از فرآیند مالی است که بر تامین و تخصیص منابع، ساختارهای سرمایه و عملکردهایی تمرکز دارد که با هدف ایجاد و بهبود ارزش برای سهام‌‌داران شرکت‌ها انجام می‌گیرد. مهندسی مالی از طریق ایجاد تعادل میان دارایی‌ها و بدهی‌های کوتاه مدت و طولانی مدت و ارزیابی دقیق آن‌ها به مدیریت سرمایه و بهبود روند ارزش‌آفرینی کمک می‌کند.

• تجزیه و تحلیل و مدیریت ریسک (Risk Analysis): مدیریت ریسک به معنای تجزیه و تحلیل سیستماتیک فرآیندهای مالی و به‌کارگیری روش‌هایی است که خطرات ناشی از سرمایه‌گذاری را به میزان قابل قبولی کاهش می‌دهند. استفاده از تکنیک‌های مهندسی مالی به شکل قابل توجهی در تخمین‌پذیری، شناسایی فاکتورها و ارائه طرح‌های احتمالی برای مدیریت بحران تاثیرگذار خواهد بود.

• اقتصاد رفتاری (Behavioral Finance): اقتصاد رفتاری به عنوان یکی از موثرترین تکنیک‌های علمی در شناسایی و تجزیه و تحلیل رفتار بازارهای مالی کاربرد دارد. در این میان، استفاده از روش‌های مهندسی مالی با برقراری ارتباط معنادار میان پارامترهای یاد شده می‌تواند به بهبود مدیریت و تامین منابع کمک کند.

• ایجاد محصولات مالی ساختاریافته و ابزارهای مالی سفارشی: محصولات مالی ساختار یافته را می‌توان ترکیبی از مشتقاتی دانست که غالبا توسط بانک‌ها ایجاد شده و با هدف برآورده کردن نیازهای خاص سرمایه‌گذاران ارائه می‌شوند. از این جمله می‌توان به اوراق‌بهادار اشاره کرد. استفاده از روش‌های مبتنی بر مهندسی مالی می‌تواند در مدیریت اوراق بهادار، بهینه‌سازی سبد سهام، افزایش احتمال نقدشوندگی در بازار سرمایه و بسیاری موارد دیگر تاثیرگذار باشد. 

 کاربردهای مختلف مهندسی

پیشنهاد می کنیم،  مقاله پیگیری و استعلام کد اقتصادی را مطالعه کنید

انواع ابزارهای مالی در مهندسی مالی را بشناسید

• ابزار های مالکیت:
  نشان دهنده مالکیت بخشی از یک سازمان و مربوط به حقوق صاحبان سهام است.
  متداول‌ترین نوع این ابزارها سهام عادی شرکت‌ها است. قرارداد ها نیز از این ابزار ها هستند.

• ابزارهای بدهی: 
  نشان‌دهنده وامی است که صاحبان سازمان از اشخاص حقیقی یا حقوقی می‌گیرند؛ همانند وام‌های عادی و اوراق قرضه که خود شامل اوراق بهادار با درآمد ثابت (اوراق قرضه) و اوراق بهادار با درآمد متغیر (اوراق مشارکت) است.

• ابزار های مشتقه:
  بیشتر برای از بین بردن ریسک بازار طراحی شده‌‌اند و با استفاده از ارزش دیگر اوراق بهادار در بازار، مشتق می‌شوند.

•  ابزارهای ترکیبی:
  ترکیبی از مواردگفته شده هستند که می‌توان به اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام اشاره کرد.

• ابزارهای فیزیکی: 
  محصولات یا تولیدات‌ فیزیکی که در بازار کالا خرید و فروش می‌شوند، محصولاتی هستند که‌ ارزش آنها ذاتی در خود آنهاست. مثل ماشین‌آلات و تجهیزات، مواد غذایی، نفت و غیره.

• ابزارهای مالی: 
  محصولات یا تولیدات مالی که در بازارهای مالی معامله می‌شوند، عبارتند از محصولاتی که ارزش آنها ذاتی در خود آنها نیست؛ بلکه وابسته‌ به جریانات نقدی است که در آینده برای دارندگان خود ایجاد می‌کنند.

ویژگی های مهم مدیر مالی موفق:

می توان گفت که یک مدیر مالی موفق با داشتن برنامه هایی نظیر موارد زیر، می تواند موفقیت های بسیاری را کسب کند.

• داشتن طرح عملیاتی
• پس ‌انداز کردن ده درصد از درآمد
• به حداقل رساندن بدهی
• تعیین اهداف مالی بلند مدت و کوتاه‌ مدت
• داشتن استراتژی در خرج ‌کردن
• آگاهی از تمام هزینه ها
• توصیه‌ گرفتن از متخصصین مدیریت مالی
• در تعامل بودن با مدیران مالی موفق
• یادگیری مداوم استراتژی های مالی جدید

کارکرد مهندسی مالی در اقتصاد خرد و کلان:

• در اقتصاد خرد از مهندسی مالی، برای ایجاد راه‌های بهتر برای رفع نیازهای جامعه استفاده می‌شود.
• افزایش سودآوری نیز هدف دیگر مهندسی مالی در اقتصاد خرد است.
• یافتن روش‌هایی برای تأمین و تخصیص منابع کمیاب
• یافتن راه‌هایی برای بهبود این منابع

عوامل محیطی موثر در رشد و توسعه مهندسی مالی:

عوامل محیطی موثر در رشد و توسعه مهندسی مالی را می‌توان چنین برشمرد:

1. نوسانات بازار مالی به خودی خود تحت تاثیر شرایط سیاسی و اقتصادی، مسائل مالی و ارزی و قوانین و مقررات داخلی و خارجی قرار دارند.

2. جهانی شدن: فرآیند جهانی شدن، بازارهای بین‌المللی را به شکل قابل توجهی گسترش داده است. این امر فرصت بی‌نظیری را در اختیار سرمایه‌گذاران قرار داده و تجارت کلان در سطوح جهانی را برای آن‌ها امکان‌پذیر کرده است. این اتفاق، علاوه بر مزایای منحصر به فرد در افزایش احتمال مواجهه با ریسک نیز تاثیرگذار است. در واقع، افزایش حجم تجارت و سرمایه‌گذاری، ضرورت بهره‌مندی از تخصص مهندسان مالی را دو چندان کرده است.

3. عدم تقارن مالیاتی تفاوت ساختار مالیاتی در مناطق مختلف از عوامل موثر در توسعه مهندسی مالی بوده و لزوم بهره‌مندی از این دانش را افزایش می‌دهد. عدم تقارن مالیاتی به دلایل مختلفی روی می‌دهد که از آن جمله می‌توان به اعطای معافیت مالیاتی ویژه به برخی صنایع و بسیاری موارد دیگر اشاره کرد.

4. پیشرفت فناوری از مهم‌ترین عواملی است که به افزایش سرعت انتقال داده‌ها کمک کرده و ظهور نرم‌افزارها و ابزارهای مختلف را به‌دنبال دارد. توسعه فناوری به شکل قابل توجهی در شکوفایی اقتصادی تاثیرگذار بوده و به گسترش دانش مهندسی مالی کمک می‌کند.

 کارکرد مهندسی مالی

کارکرد مهندسی مالی در تولید محصولات جدید:

شروع و ابداع هر کار نیاز به بررسی و تجزیه تحلیل و ارزیابی مسائل مربوط و آن را دارد. تولیدات محصولات مالی نوآورانه نیز با توجه به قوانین هر کشور نیاز به بررسی و مهندسی مالی دارد. مراحل این کار را با هم بخوانیم:

• مهندسی مالی انواع تولیدات را بررسی کرده
• محصولات جدید را قیمت‌گذاری کرده
• مدیریت ریسک و محصولات جدید را بر عهده می‌گیرد.