شاید تا به حال واژه علی الراس به گوش شما خورده باشد. این واژه که اغلب در سیستم های مالیاتی کشور مورد استفاده قرار میگیرد و یک زنگ خطر در امور مالیاتی برای اشخاص حقیقی و حقوقی صاحب کسب و کار است. پس تا پایان این مقاله با ما همراه باشید تا از جرائم و عواقب علی الراس شدن خلاص شوید.
مفهوم مالیات علی الراس:
علی الراس: همه افراد حقیقی و حقوقی که صاحب کسب و کاری هستند باید طبق قوانین مالیاتی کشور به صورت دوره‌ای مدارک و اسناد درآمدی مربوط به کسب و کار خود را به شکل اظهارنامه مالیاتی، دفاتر و … در اختیار ممیز یا کارشناسان مالیاتی قرار دهند. کارشناسان سازمان امور مالیاتی کشور با بررسی اظهارنامه مالیاتی، مالیات کسب و کار را مشخص می‌کنند. با این حال در مواردی ممکن است به دلایلی مانند عدم ارائه اسناد و مدارک کافی از سوی مؤدی یا وجود اشکال در دفاتر، ممیز از اظهارنامه مالیاتی مؤدی استفاده نکند. در این صورت ممیز مالیاتی با بررسی اسناد و مدارک مالی و حسابداری یا در نظر گرفتن قراین و ضرایب مالیاتی اقدام به محاسبه مالیات میکند.
در این موارد اصطلاحاً مالیات علی الراس میشود که عواقب و مشکلات زیادی مانند جریمه‌های سنگین را به دنبال دارد. اکثر صاحبان کسب و کارها به دلیل عدم آگاهی کافی از مسائل مالیاتی با این مشکل رو به رو می‌شوند. به همین دلیل توصیه می‌کنیم حتماً با قوانین مرتبط با مالیات شرکت ها آشنا شوید.
دلایل علی الراس شدن مالیاتی چیست؟
گفتیم که به طور عادی تمامی مودیان وظیفه دارند مدارک و اسناد لازم، از اظهارنامه تا دیگر اسناد را برای سازمان امور مالیاتی کشور ارسال کنند تا مالیات آنها توسط کارشناسان حساب شود. هرگونه مشکل در روند ارسال این اسناد برای سازمان، میتواند موجب تصمیم گیری سازمان جهت استفاده از علی الراس شود.
براساس ماده 97 قانون مالیات های مستقیم 3 حالت وجود دارد:
- زمانی که مودی از ارائه ترازنامه و صورت سود و زیان به حوزه مالیاتی جلوگیری می کند که در اینجا منظور از ترازنامه و صورت سود و زیان همان اظهارنامه مالیاتی است چرا که ترازنامه در قالب اظهارنامه ارائه و ابراز می شود.
- زمانی که مودی اظهارنامه را در موعد مقرر تسلیم می کند اما هنگام ابلاغ دعوت به رسیدگی اسناد و مدارکی ارائه نمی کند.
- زمانی که مودی اقدام به ارسال مدارک عنوان شده می کند اما در مدارک ارسالی، نقص و کم و کاستی وجود داشته، سازمان مالیات وی را از طریق مالیات علی الرأس حساب میکند.
در حالت علی الراس، درآمد مودی توسط سازمان شناسایی میشود و طبق قوانین کشوری، بر این درآمد مالیات افزوده میشود.
ماده 97 جدید یا قدیم؟ کدامیک مبناست؟
واقعیت این است که مبنای روش رسیدگی علی الراس ماده 97 پیش از اصلاح سال 94 است. ممکن است این سوال پیش بیاید که «چرا از ماده 97 جدید استفاده نمی شود» ؟؟؟ !
اگر متن ماده 97 جدید را مطالعه بفرمایید مشاهده می کنید که قرار بر این شد که اظهارنامه های مالیاتی مودیان مورد قبول واقع شد و تعدادی بصورت نمونه رسیدگی شود. و اگر مودی اظهارنامه ارائه ننمود سازمان نسبت به تهیه اظهارنامه براوردی براساس فعالیت و اطلاعات اقتصادی کسب شده مودیان از طرح جامع مالیاتی و صدور برگ تشخیص اقدام کند.
همچنین در تبصره این ماده از تاریخ ابلاغ قانون سه سال به سازمان زمان داده شد تا بانک اطلاعات مربوط به نظام جامع مالیاتی را در سراسر کشور مستقر و فعال نماید. و تا زمانی که این امر انجام نشده استفاده از ماده 97 قدیم (یا همان روش علی الراسی) مجاز اعلام شد.
هم اکنون پس از گذشت حدود چهار سال از تاریخ لازم الاجرا شدن قانون بدلیل اینکه هنوز تکلیف تبصره ماده 97 جدید اجرایی نشده ما شاهد روش رسیدگی علی الراس می باشیم!
پیشنهاد میشود مقاله مالیات علی الراس چیست را مطالعه کنید
در عمل چه اتفاقی می افتد؟
جالب است بدانید در عمل موارد اول و دوم کمتر اتفاق می افتد و خیلی بعید است که مودی هیچ اسناد و مدارکی برای ارائه نداشته باشد. بدین ترتیب اکثر پرونده ها بدلیل مذکور در بند سوم علی الراس شده و وارد مرحله هیئت بند 3 می شوند. مرحله هیئت بند 3 جزئی از مراحل دادرسی مالیاتی است و لازم است که در نوشتاری جداگانه درباره آن مفصل بحث شود.
چه زمانی مشمول بند 3 می شویم؟
در آیین نامه بسیار مهم و کاربردی شماره 230761 و یا همان آیین نامه تحریر دفاتر معروف، موارد رد دفاتر ذکر شده است.
1- در صورتی که دفاتر ارائه شده نزد مراجع ذیربط به ثبت نرسیده باشد یا فاقد یک یا چند برگ باشد.
2- عدم ثبت یک یا چند فعالیت مالی در دفاتر به شرط احراز.
3- تأخیر تحریر دفاتر روزنامه بیش از 15 روز و تأخیر تحریر دفتر کل زاید بر حد مجاز مندرج در این آئیننامه.
4-عدم ثبت عملیات شعبه یا شعب در دفاتر مرکز طبق مقررات این آئیننامه.
5-در مواردی که دفاتر مزبور به ادعای مودی از دسترس وی خارج شده باشد و غیر اختیاری بودن موضوع مورد تأیید بالاترین مسئول اداره امور مالیاتی ذیربط قرار نگیرد.
6- عدم تطبیق مندرجات دفاتر قانونی بااطلاعات موجود در سیستمهای ماشینی (مکانیزه- الکترونیکی) و یا سامانه ثبت برخط معاملات در مورد اشخاصی که از سیستمهای مذکور استفاده و یا مکلف به استفاده از سامانه یادشده میباشند.
7-جای سفید گذاشتن بیش از حد معمول در دفتر روزنامه.
8-عدم ارائه یک یا چند جلد از دفاتر ثبت شده اعم از تحریر شده و نانویس.
9-تغییر نرم افزار حسابداری مورد استفاده در طی سال مالیاتی بدون اطلاع قبلی اداره امور مالیاتی ذی ربط.
10-تغییر روش نگهداری دفاتر، اسناد حسابداری از ماشینی (مکانیزه- الکترونیکی) به دستی و بالعکس طی سال مالیاتی یا دوره مالی.
11- تحریر دفاتر به غیر از پول رایج کشور و زبان فارسی.
12-حذف برخی از عملیات در دفاتر الکترونیکی.
زمانی که یکی از این موارد پیش بیاید پرونده به هیئت سه نفری موضوع بند 3 ماده 97 ارجاع داده می شود.
همانطور که ملاحظه میفرمایید علم به نکات و مقررات آیین نامه تحریر دفاتر به عنوان مهمترین سپر دفاعی شما در مقابل علی الراس شدن می باشد.
عواقب مالیات علی الراس چیست؟
علی الراس شدن مالیات میتواند مشکلات زیادی برای صاحبان کسب و کارها ایجاد کند. عدم ارائه اظهارنامه و دیگر درخواست‌های سازمان امور مالیاتی میتواند جریمه‌ها و عواقب سنگینی به دنبال داشته باشد. سازمان امور مالیاتی با تشخیص علی الراس شدن مالیات یک کسب و کار، از طریق استعلام خریدهای مؤدی از حوزه مالیاتی، میزان درآمد کسب و کار را در دوره‌های 3 ماهه به صورت فرضی مشخص میکند. سپس با استفاده از این اطلاعات و ضریب مالیاتی که در جدول ضرایب مالیاتی در نظر گرفته شده است، میزان سود مؤدی محاسبه میشود.
یکی از جریمه‌های در نظر گرفته شده برای عدم تسلیم اظهارنامه، جریمه 30 درصدی برمالیات است که بر طبق مالیات علی الراس محاسبه میشود. در این صورت حتی اگر فروشی نداشته باشید براساس سودی که برای شما در مالیات علی الراس محاسبه شده است باید جریمه 30 درصدی مالیات را بپردازید. به همین دلیل است که حسابداری مالیاتی اهمیت بسیار زیادی برای صاحبان کسب و کارها دارد.
آیا مالیات علی الراس حذف شده است؟
در قانون مالیات‌های مستقیم مصوب 1394.4.31، ماده 97 که به مالیات علی الراس می‌پرداخت تغییر کرد و در واقع روش تعیین آن از این ماده به طور کامل حذف شد. سازمان امور مالیاتی در این مورد اعلام کرده است که «در جهت شفافیت و تحقق عدالت مالیاتی در رسیدگی آتی به اظهار نامه‌های مالیاتی سال 98 به بعد، روش تشخیص علی الراس حذف و رسیدگی‌ها بر مبنای اظهارنامه مودیان صورت خواهد پذیرفت.»
در تبصره قانون مالیات‌های مستقیم ماده 97 صراحتاً عنوان شده است است که «سازمان امور مالیاتی کشور موظف است حداکثر ظرف مدت سه سال از تاریخ ابلاغ این قانون (1394.4.31)، بانک اطلاعات مربوط به نظام جامع مالیاتی را در سراسر کشور مستقر و فعال نماید.» به این ترتیب در حال حاضر، اظهارنامه مالیاتی که توسط مودیان ارائه میشود، مبنای اصلی تصمیم گیری کارشناسان سازمان امور مالیاتی خواهد بود. به همین دلیل ارائه یک اظهارنامه کامل اهمیت بسیار بیشتری پیدا کرده است.
