ماده ۱۳۱ قانون مالیات های مستقیم یکی از اصلی ترین و مهمترین ماده های قانون مالیات های مستقیم می باشد که باید حتما نحوه محاسبات این ماده را فرا گرفت. چرا که در صورت نحوه عدم صحیح محاسبات می توانید بار مالیاتی سنگینی به دوش مشاغل و افراد بگذارید. ماده ۱۳۱ قانون مالیات به روش پلکانی و طبقه بندی نسبت به درآمد فرد مشخص می شود اما نرخ مالیات برای اشخاص حقوقی به روش ثابت است پس لطفا دقت داشته باشید.
ماده ۱۳۱ قانون مالیاتهای مستقیم چیست؟
یکی از مهمترین قوانین مالیاتی در داخل از کشور، ماده ۱۳۱ قانون مالیات است. بر طبق این قانون، مالیات افراد بر اساس درآمد آن‌هاست و به صورت پلکانی افزایش پیدا می‌کند. از این ماده در محاسبه مالیات بر اجاره و مالیات اتفاقی استفاده می‌شود. همان‌طور که روشن است این ماده از اهمیت خاصی در قوانین مالیاتی برخوردار است و در نتیجه می‌خواهیم در ادامه مطلب به شرح این ماده و نکات مهم پیرامون آن بپردازیم.
جدول ماده ۱۳۱ قانون مالیاتها
بر اساس مفاد ماده ۱۳۱ قانون مالیاتهای مستقیم، خواهیم داشت:
| حداقل درآمد (ريال) | حداکثر درآمد (ريال) | نرخ ماده 131 | حداکثر درآمد مبنای محاسبه (ريال) | حداکثر مالیات متعلق (ريال) | حداکثر مالیات قابل پرداخت (ريال) |
| 0 | 500,000,000 | 15% | 500,000,000 | 75,000,000 | 75,000,000 |
| 500,000,000 | 1,000,000,000 | 20% | 500,000,000 | 100,000,000 | 175,000,000 |
| 1,000,000,000 | به بالا | 25% |
جدول ماده ۱۳۱ قانون مالیاتهای مستقیم
نکته
باید توجه نمود که نرخ های ماده ۱۳۱ به صورت سالانه است. به عبارت دیگر، نرخ های جدول ماده ۱۳۱ برای درآمد مشمول مالیات سالیانه مودی اعمال و مالیات مورد نظر محاسبه و مطالبه می‌شود. بعضی حسابداران به اشتباه مبلغ مشمول مالیات ماهانه را به جای مبلغ مشمول سالانه با نرخ های این ماده محاسبه می‌کنند؛ که منجر به بروز مشکلاتی برای مودی می‌شود. زیرا ممکن است مودی متهم به کتمان درآمد شود.
مثال نحوه محاسبه ماده ۱۳۱ مالیات
اگر درآمد ابرازی آقای سعادتی (شخص حقیقی) در اظهارنامه سالیانه پس از کسر هزینه ها در اظهارنامه عملکرد سال 1400 برابر با 4,000,000,000 ريال باشد، مالیات آقای سعادتی را محاسبه نمایید.
دقت کنید که بر اساس ماده 101 ق.م.م آقای سعادتی می‌تواند از معافیت مالیاتی سالیانه برای مشاغل استفاده نماید. این معافیت برای سال 1400 برابر با 360,000,000 ريال است. در واقع 360,000,000 ريال از سود مودیان از پرداخت مالیات معاف است. در نتیجه خواهیم داشت:
| درآمد مشمول مالیات آقای سعادتی (ريال) | 3،640،000،000 = 360,000,000 – 4,000,000,000 |
مثال درآمد مشمول مالیات ماده ۱۳۱ ق م م
مالیات 3,640,000,000 ریال با توجه به نرخ های ماده ۱۳۱ به صورت زیر محاسبه می‌گردد:
| مالیات بر اساس پله اول (ريال) | 75,000,000 = 15% * 500,000,000 |
| مالیات بر اساس پله دوم (ريال) | 100,000,000 = 20% * 500,000,000 |
| مالیات بر اساس پله سوم (ريال) | 660،000،000= 25% * 2,640,000,000 |
| کل مالیات قابل پرداخت (ريال) | 835،000،000 = 75,000,000 + 100,000,000 + 660،000،000 |
مثال نحوه محاسبه مالیات ماده ۱۳۱ قانون مالیات مستقیم
نحوه محاسبه ماده ۱۳۱ قانون مالیات مستقیم
یک نظام مالی کارآمد باید بیشترین نفع را به جامعه و کشور برساند. این به معنی است که دولت باید تمام آنچه به عنوان مالیات دریافت می‌کند را برای پروژه‌های مردمی سرمایه گذاری کند. همچنین در یک نظام مالیاتی کارآمد باید نرخ مالیات به‌گونه‌ای در نظر گرفته شود که مالیات پرداختی متناسب با حقوق افراد باشد. این بدان معنی است که افراد ثروتمند باید مالیات بیشتری نسبت به سایر افراد بپردازند.
ماده ۱۳۱، طبق طبقه بندی زیر و بر اساس میزان درآمد، نرخ مالیات را مشخص کرده است:
- درآمد تا نرخ پانصد میلیون ریال یا معادل ۵۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان به ازای هر سال مشمول پرداخت ۱۵% مالیات خواهد بود.
- درآمد از نرخ پانصد میلیون ریال یا معادل ۵۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان تا درآمد یک میلیارد ریال به ازای هر سال مشمول پرداخت ۲۰% مالیات خواهد بود.
- درآمد بیش از یک میلیارد ریال به ازای هر سال مشمول پرداخت ۲۵% مالیات خواهد بود.
کاربرد جدول ۱۳۱ قانون مالیاتهای مستقیم
نرخ ماده ۱۳۱ قانون مالیاتهای مستقیم جهت محاسبه مالیات در موارد زیر استفاده می‌شود:
1- محاسبه مالیات بر عملکرد اشخاص حقیقی (موضوع ماده 101 ق.م.م)
2- محاسبه مالیات بر درآمد اجاره املاک اشخاص حقیقی (موضوع ماده 53 ق.م.م)
3- محاسبه مالیات بر درآمد اتفاقی اشخاص حقیقی و حقوقی (موضوع ماده 119 ق.م.م)
نکته
مالیات بر درآمد اتفاقی اشخاص حقوقی نیز با نرخ‌های مقرر در ماده ۱۳۱ ق.م.م محاسبه می‌گردد.
نکات تبصره ماده ۱۳۱ قانون مالیاتهای مستقیم
سازمان مالیاتی برای تشویق مودیان به ابراز دقیق و شفاف درآمد خود، در تبصره ماده ۱۳۱ قانون مالیات ها، معافیتی برای مودیان در نظر گرفته است.
مطابق تبصره ماده ۱۳۱ به ازای هر ده درصد (10%) افزایش درآمد ابرازی مشمول مالیات اشخاص حقیقی موضوع این ماده نسبت به درآمد ابرازی مشمول مالیات سال گذشته آنها، یک واحد درصد و حداکثر تا پنج واحد درصد از نرخ‌های مذکور در جدول ماده ۱۳۱ مالیات کاسته می‌شود.
کاربرد جدول ۱۳۱ قانون مالیاتهای مستقیم
از جدول ۱۳۱ قانون مالیاتهای مستقیم و نرخ‌های ذکر شده در آن جهت موارد زیر استفاده می‌شود:
- محاسبه میزان مالیات اعمال شده برای اشخاص حقیقی (طبق ماده ۱۰۱ قانون مالیاتهای مستقیم)
- محاسبه میزان مالیات اعمال شده برای اجاره املاک اشخاص حقیقی ( موضوع ماده ۱۰۱ قانون مالیاتهای مستقیم)
- محاسبه میزان مالیات اعمال شده برای درآمد اتفاقی اشخاص حقیقی و حقوقی (موضوع ماده ۱۱۹ قانون مالیاتهای مستقیم)
لازم به ذکر است که مالیات بر درآمد اتفاقی اشخاص حقوقی نیز با استفاده از جدول بالا و طبق ماده ۱۳۱ قانون مالیاتهای مستقیم محاسبه می‌شود. مالیات بر درآمد اتفاقی اشخاص حقوقی نیز با نرخ‌های مقرر در ماده ۱۳۱ ق.م.م محاسبه می‌گردد. (چنانچه تمایل دارید درباره شیوه محاسبه مالیات فروش ملک بدانید، مطالعه این مقاله می‌تواند شما را راهنمایی کند)
نکته
منظور از تسویه در تبصره ماده ۱۳۱، صرفا پرداخت بدهی مالیاتی قطعی شده سال قبل (سال پایه) بوده و این موضوع قابل تسری به بدهی‌های قطعی شده سال‌های قبل از سال پایه نیست.
همچنین بر اساس بخشنامه 200/96/158سازمان مالیاتی، در صورتی که مالیات تشخیصی سال قبل در مهلت مندرج در نظر اکثریت اعضای شورای عالی مالیاتی به شرح فوق به قطعیت نرسیده باشد، صرفا می‌بایست مالیات اظهارنامه در مهلت مورد نظر پرداخت شده باشد.
بر اساس صورتجلسه مورخ 1396/10/03 شورای عالی مالیاتی، منظور از درآمد ابرازی مشمول مالیات به صورت زیر محاسبه می‌شود:
| درآمد ابرازی مشمول مالیات | کل فروش – (درآمدهای معاف + درآمدهای مشمول نرخ صفر مالیات + درآمدهای مشمول مالیات به نرخ مقطوع) |
محاسبه درآمد ابرازی مشمول مالیات
ماده ۱۳۱ مالیات بر اجاره اشخاص حقوقی
یکی از موارد کاربرد جدول ماده ۱۳1 قانون مالیاتها، در محاسبه مالیات بر درآمد اجاره است؛ اما آیا نرخ محاسبه مالیات اجاره برای همه مالکان بر اساس نرخ ماده ۱۳1 است؟ پاسخ این سوال خیر است؛ در واقع نرخ مالیات بر درآمد اجاره بر اساس شخصیت مالک تعیین می‌شود:
مالک شخص حقیقی باشد؛ مالیات بر درآمد اجاره با نرخ جدول ماده 131 محاسبه می‌شود.
مالک شخص حقوقی باشد؛ مالیات بر درآمد اجاره با نرخ ثابت 25% (موضوع ماده 105 ق.م.م) محاسبه و مطالبه می‌شود.
نکته
ماخذ دریافت مالیات بر درآمد اجاره، کل اجاره بها طی سال، پس از کسر 25% جهت هزینه تعمیرات است.
چند مثال از کاربرد ماده ۱۳1 قانون مالیاتهای مستقیم
برای درک بهتر نحوه استفاده از ماده ۱۳1 قانون مالیاتها به مثال‌های زیر توجه کنید:
مثال استفاده از بخشودگی مالیات بر اساس تبصره ماده ۱۳1
در مثال بالا فرض کنید درآمد آقای سعادتی در سال 1402 نسبت به سال قبل 30 درصد افزایش داشته است؛ به این ترتیب مالیات بر عملکرد ایشان بر اساس جدول ۱۳1 به صورت زیر خواهد بود:
مطابق با تبصره ماده ۱۳1 به ازای هر 10% مالیات افزایش در مالیات ابرازی، 1 واحد درصد از نرخ‌های ماده 131 ق.م.م کاسته می‌شود. برای 30%، 3 واحد درصد از نرخ‌ها کسر می‌شود.
| میزان افزایش درآمد نسبت به سال 99 | 1،200،000،000=0.30*4،000،000،000 |
| درآمد سال 1402 | 5،200،000،000=1،200،000،000+4،000،000،000 |
| درآمد مشمول مالیات آقای سعادتی (ريال) | 4،840،000،000=5،200،000،000-360،000،000 |
میزان درآمد مشمول مالیات ماده ۱۳1 ق م م
| مالیات بر اساس پله اول (ريال) | 60,000,000 = 12% * 500,000,000 |
| مالیات بر اساس پله دوم (ريال) | 85,000,000 = 17% * 500,000,000 |
| مالیات بر اساس پله سوم (ريال) | 1،064,800,000 = 22% * 4,840,000,000 |
| کل مالیات قابل پرداخت (ريال) | 1,209,800,000 = 60,000,000 + 85,000,000 + 1,064,800,000 |
مثال محاسبه مالیات طبق جدول ماده ۱۳1 ق م م
همان گونه که مشاهده می‌کنید میزان مالیات قابل پرداخت به میزان قابل توجهی کاهش یافت. این مسئله تشویقی برای مودیان جهت اعلام درآمدهای ابرازی است.
شرایط معافیت از قانون ماده ۱۳۱ قانون مالیات مستقیم
ماده ۱۰۱ قانون مالیات مستقیم معافیت از مالیات را برای تمامی اشخاص حقیقی مشخص کرده است. در واقع مبنای این قانون میزان درآمد تا سقف خاصی است. در صورتی که درآمد سالیانه فرد کمتر از سقف مشخص شده باشد از پرداخت مالیات معاف خواهد شد.
قانون و سقف ذکر شده برای اشخاص حقیقی و در واقع صاحبان مشاغل و همچنین درآمد اجاره صدق می‌کند. در هنگام استفاده از این معافیت مالیاتی الزامی است که به دو نکته توجه شود:
- معافیت مالیاتی ذکر شده تنها برای اشخاص حقیقی که صاحبان مشاغل هستند اعمال می‌شود و برای حقوق بگیران اجرایی نخواهد شد.
- سقف این معافیت هر سال توسط قانون بودجه مشخص و اعلام می‌شود. به طور معمول سقف این معافیت از سقف مالیات بر در آمد حقوق کمتر خواهد بود.
نرخ معافیت از ماده ۱۳۱ در سال‌های ۱۳۹۹ و 1402به ترتیب برابر با ۲۸ میلیون تومان و ۳۶ میلیون تومان اعلام شده است.
فایل اکسل محاسبه مالیات ماده ۱۳1 قانون مالیات های مستقیم
می توانید فایل اکسل فرموله شده محاسبه مالیات ماده ۱۳1 را از طریق فرم زیر دریافت نمایید. در این فایل با وارد نمودن درآمد مشمول مالیات (پس از کسر معافیت‌ها) و همچنین کسر هزینه‌ها، مالیات محاسبه شده را مشاهده خواهید کرد.
