تغییر در نرخ ارز چه اثری در صورت های مالی دارد؟

واحد تجاري مي تواند فعاليت هاي خارجي خود را از دو طريق انجام دهد. واحد تجاري مي تواند معاملاتي را به ارز انجام دهد يا داراي عمليات خارجي باشد. موضوعات اصلي در حسابداري معاملات ارزي و عمليات خارجي عبارت از اين است که چه نرخي براي تسعير بکار گرفته شود و آثار مالي ناشي از تغيير نرخ ارز چگونه در صورت هاي مالي شناسايي شود. هدف اين است که تسعير معاملات ارزي و عمليات خارجي به نحوي صورت گيرد که اين اطمينان را ايجاد کند که صورت هاي مالي تصويري مطلوب از نتايج عملکرد واحد تجاري ارائه مي دهد.
مقاله حاضر به تغييرات نرخ ارز و چالش هاي آن د حسابداري مي پردازد. واحد تجاري مي تواند صورت هاي مالي خود را به هر واحد پولي (يا واحدهاي پولي) ارائه نمايد. در صورتي که واحد پول گزارشگري واحد تجاري متفاوت از واحد پول عملياتي آن باشد، نتايج عملکرد و وضعيت مالي آن به واحد پول گزارشگري تسعير مي شود. تفاوت هاي تسعير بدهي هاي ارزي براي رساندن يک دارايي به مرحله بهره برداري يا آماده سازي براي فروش اجتناب ناپذير است. از سوي ديگر، شناسايي اين تفاوت ها در صورت سود و زيان قبل از شروع درآمدزايي يک دارايي موجب تحريف عملکرد مي شود. اکثريت اعضاي کميته با احتساب اين تفاوت ها در بهاي تمام شده دارايي هاي واجد شرايط به شرط رعايت معيارهاي مربوط به احتساب مخارج تامين مالي دربهاي تمام شده دارايي طبق استاندارد حسابداري شماره 13 با عنوان مخارج تامين مالي موافقت کردند.
در اين مقاله به بررسي استاندارد شماره 16 حسابداري ايران با عنوان تغييرات نرخ ارز و استاندارد شماره 21 بين الملل پرداخته شده و سپس به مقايسه اين دو و چالش هاي پيش روي آن پرداخته شده است.

تغییر در نرخ ارز چیست؟

به این معنی که درصد تغییرات نرخ ارز، برابر است با تفاضل تغییرات تورم داخلی و خارجی. اگر نرخ تورم در داخل و خارج یکسان با شد، نرخ ارز نیز بدون تغییر باقی می‌ماند. اما اگر تورم داخلی بیشتر از تورم خارجی شود، در نتیجه انتظار افزایش نرخ ارز نیز وجود دارد.

پیشنهاد می‌شود مقاله نرخ ارز را مطالعه کنید

بررسی تغییر در نرخ ارز:

استاندارد حسابداری شماره  16 با عنوان  آثار تغییر در نرخ ارز در سال1391 توسط مجمع عمومی سازمان حسابرسی تصویب شد و با هدف به‌روز رسانی و هماهنگی بیشتر با استاندارد های بین‌المللی، جایگزین استاندارد حسابداری شماره 16 قبلی با عنوان تسعیر ارز شد.

واحدهای تجاری در داد و ستد خارجی خود (خرید یا فروش کالا) از طریق ارز قابل قبول طرفین عملیات خارجی را انجام می‌دهند. تحقق مبادلات خارجی طی دوره مالی، با نرخ واقعی ارز در تاریخ انجام معامله اندازه‌گیری و در دفاتر طرفین ثبت می‌شود.

برای مثال یک شرکت وارد کننده ایرانی تصمیم می‌گیرد که کالا را از کشور آلمان به طور نسیه خریداری کند، واحد پول گزارشگری وارد کننده ریال است. در این حالت، اگر قرار باشد، وارد کننده صورتحساب خرید را با یورو پرداخت کند، صادر کننده کالای خارجی هیچ‌ گونه سود یا زیانی در نتیجه تغییرات ارزی بین روز مبادله و روز تسویه حساب متحمل نخواهد شد. اما اگر وارد کننده کالا که واحد پول گزارشگری آن ریال می‌باشد، و قرار باشد که مبلغ بدهی ارزی خود را به یورو تسویه کند، تفاوت ناشی از تغییر در نرخ ارز به عنوان سود یا زیان دوره در صورتهای مالی اعمال میشود. برای مثال :

فرض کنید که شرکت واردات و صادرات در اول دی ماه 1395 کالایی به ارزش 000ر800 یورو به طور نسیه از یک شرکت آلمانی به سررسید اول اسفند 1395 خریداری می‌نماید. ثبت این  رویداد در دفاتر شرکت واردات و صادرات با فرض اینکه واحد پولی عملیاتی آن یورو می‌باشد به شرح زیر است:

همچنین :

در صورتی که محیط اقتصادی اصلی فعالیت واحد تجاری که بخش عمده وجه نقد واحد تجاری که در آن ایجاد و مصرف می‌شود واحد پول ریال ( واحد پولی عملیاتی ) باشد و شرکت واردات و صادرات در اول دی ماه1392 کالایی به ارزش 000ر800 یورو به طور نسیه 2 ماهه خریداری کرده باشد، ثبت آن در تاریخ معامله (شناخت اولیه) با فرض اینکه نرخ برابری ارز در تاریخ معامله 000ر3 ریال باشد به شرح زیر است:

چنانچه در سر رسید پرداخت بدهی ارزی، نرخ برابری ارز به میزان 100ر3 ریال افزایش یابد ثبت آن به شرح زیر خواهد بود:

نکته:

با توجه به مفاهیم نظری گزارشگری مالی تغییر در مبلغ دفتری یک دارایی یا بدهی باید شناسایی شود. یعنی تغییر در مبلغ پولی اقلامی که قبلاً ثبت و شناسایی شده است. از آنجا که تغییر در دارایی ها به میزان 000ر000ر2480 میلیون‌ ریال (100ر3 × 000ر800)، در خروج وجه نقد است حسابهای پرداختنی به میزان 000ر800 × 100 ریال رخ داده است. درآمد و هزینه‌ های حاصل شده است که باید در صورت سود و زیان شناسایی شود.