حسابداری اجتماعی یکی از انواع حسابداری است که یک شرکت انجام می‌دهد تا روی تاثیراتی که فعالیت‌های شرکت روی اجتماع دارد ارزش‌گذاری کند. لازمه این امر بررسی دقیق تمام فعالیت‌ها و اثرات آن‌ها روی عموم مردم و محیط زیست است. در واقع، حسابداری اجتماعی با دارایی‌هایی که در حسابداری مالی ثبت می‌شود کاری ندارد، بلکه تمرکز حسابداری اجتـماعی روی رفتارهای تجاری شرکت‌ها و اثرات آن‌ها است. در ادامه این مطلب با مفهوم حسابـداری اجتماعی، خصوصیات و مزایای آن بیشتر آشنا می‌شویم.
تعریف حسابداری اجتماعی:
حسابداری اجتماعی با عناوین حسابداری مسئولیت اجتماعی، حسابداری اقتصادی-اجتماعی، گزارش‌گیری اجتماعی و حسابرسی اجتماعی نیز شناخته می‌شود. حسابـداری اجتماعی فعالیت‌های شرکت‌ها و کسب و کارها را در راستای رفاه اجتماعی می‌سنجد و تاثیرات این فعالیت‌ها روی جامعه را به اطلاع عموم می‌رساند.
حسابداری اجتماعی با بررسی و تحلیل رویه‌های حسابداری فعالیت‌های یک سازمان مرتبط است. مفاهیمی مثل الگوی سوسیالیستی جامعه، جنبش‌های حقوق بشری، گروه‌های حفاظت محیط زیست و آگاهی روبه‌رشد جامعه نسبت به سهم اجتماعی شرکت‌ها، اهمیت حسـابداری اجتماعی را بیشتر از هر زمان دیگری نشان می‌دهند.
طبق تعریفی که در فرهنگ لغت بانکداری F.F Perry ارائه شده، حسابداری اجتماعی گزارش‌گیری از هزینه‌هایی است که برای سلامت، امنیت، ضدآلودگی، حفظ محیط زیست و سایر الزاماتی که برای عموم منفعت دارد صرف می‌شود، و به طور کلی تاثیر نهادهای تجاری و تلاش آن‌ها برای ارتقای سطح رفاه اجتماعی و زیست محیطی را می‌سنجد.
.
منشا حسابداری اجتماعی:
حسابداری اجتماعی در اواخر قرن ۲۰ پدید آمد و رشد آن به عنوان یک شاخه حسابداری از جنبش های زیست محیطی مربوط به شرکت های بزرگ، تقاضای مردم و دولت، مبتنی بر شفاف سازی فعالیت ها و اثرات آن بر محیط، نشات می گیرد.
به طور کل حسابداری اجتماعی دربرگیرنده رفتارهای کاری است که رفاه را برای اجتماع به دنبال دارد. این حسابداران را حسابداری محیطی و اجتماعی، گزارشگر اجتماعی، مسئولیت اجتماعی نیز نامیده اند.
حسابداری اجتماعی، یک فرایند است که همه ی واحد های اقتصادی و شرکت ها می توانند انجام دهند (فقط به کسب و کارهای سود آور اختصاص ندارد)، دولت، کسب و کارهای غیر انتفاعی و سازمان های خیریه نیز شامل این نوع حسابداری اند.
پیشنهاد می‌شود مقاله حسابداری صنعتی را مطالعه کنید
اصول حسابداری اجتماعی:
چهار اصل اساسی در سیستم حسابداری مربوط به اجتماع وجود دارد:
- واحد های تجاری در برابر جامعه اطراف خود متعهد هستند و باید به اجرای تعهدات خود پای بند باشند.
- منبع های اقتصادی مربوط به جامعه محدود و کمیاب است، پس حداکثر بهره وری و استفاده از آن ضروری است، اما به صورتی که منفعت های اجتماعی که از آن ها حاصل می شود، از هزینه های اجتماعی بیشتر شود.
- کالا ها و خدماتی که امروز به صورت رایگان استفاده کردیم در اینده رایگان در اختیار ما قرار نمی گیرند( مانند هوای پاک).
- یکی از حقوق اجتماع و جامعه این است که از تعهدات اجتماعی شرکت های تجاری به خود و هم چنین از میزان عمل به این تعهدات آگاه شوند و این آگاهی ها باید بر مبنای گزارشات و اصول حسابداری اجتماعی باشد.
به طور کلی مفاهیم و اصول مربوط به حسابداری اجتماعی همان اصول حسابداری مالی است، اما ضروری است که تجدید نظری در آن ها صورت گیرد تا با اهداف حسابداری اجتماعی هماهنگ شود.
مزایای حسابداری اجتماعی:
- یک بنگاه تجاری تعهدات اجتماعی خود را عملی کرده و آن‌ها را به اعضای خود، دولت و عموم مردم اطلاع می‌دهد تا در ذهن افراد نظر و عقیده درستی نسبت به شرکت شکل بگیرد.
- این کار باعث می‌شود تا انتقادات و تبلیغات مغرضانه که از طرف رسانه‌های متخاصم و سازمان‌های داوطلبانه اجتماعی بر علیه شرکت ایراد می‌شوند تعدیل و حتی خنثی شوند.
- به مدیریت کمک می‌کند تا سیاست‌ها و برنامه‌های درستی اتخاذ کند.
- به کمک حسابداری اجتماعی شرکت‌های تجاری می‌توانند ثابت کنند که از نظر فرهنگ اخلاقی و تخریب محیط زیست، فعالیت‌های غیراخلاقی یا خلاف عرف اجتماعی مرتکب نشده‌اند.
- به عنوان سندی بر تعهدات اجتماعی عمل می‌کند.
- انگیزه کارمندان را افزایش می‌دهد.
- حسابداری اجتماعی از منظر گروه‌های فعال در حوزه منافع جمعی، سازمان‌های اجتماعی، سرمایه‌گذاران و دولت‌ها بسیار مهم و ضروری است.
- تصور و ذهنیت مردم از یک شرکت یا برند را بهبود می‌دهد.
- از طریق حسابداری اجتماعی، مدیریت می‌تواند بازخورد مناسبی از سیاست‌هایی که پیرامون رفاه اجتماعی اتخاذ شده دریافت کند.
- به‌واسطه پشتیبانی بهتر از مشتریان، به بازاریابی و فروش بیشتر کمک می‌کند.
نقش دولت در حسابداری اجتماعی:
دولت نیز در این میان نقشی پررنگ به عنوان یک قدرت دارد. نفوذ دولت به 3 روش انجام می گیرد:
- مشخص کردن فعالیت های غیر قانونی و اجتماعی.
- دولت می تواند جهت تامین هزینه خسارت های اجتماعی، مالیاتی را در نظر بگیرد، هدف از این نوع مالیات ها این است که شرکت ها فعالیت هایی که اثرات منفی بر روی اجتماع می گذارند را کنترل کنند و در صورت امکان آن ها را کاهش دهند.
- دولت با تصویب قوانینی، موجب محدود شدن فعالیت هایی می شود که به صورت عادی ضرری برای اجتماع در پی ندارد ولی در صورت زیاد شدن و از بین بردن محدودیت های آن فعالیت ها، می توانند برای سلامت اجتماعی مشکل ایجاد کنند.
مشکلات عملی سازی حسابداری اجتماعی:
برای چگونگی و اصول گزارش اطلاعات حسابداری هنوز قانونی وجود ندارد و با این شرایط مشکلات عمده ای بر سر راه پیشرفت این حسابداری وجود دارند که عبارت اند از:
- نوع گزارش مشخص نیست این که مالی باشد یا غیر مالی.
- میزان ارائه و تحویل اطلاعات مشخص نیست به این معنا که چه مقدار اطلاعات کافی است.
- نبود یک معیار یا شاخصی برای مقایسه کردن شرکت ها و واحدهای تجاری با یکدیگر.
- گزارشات موجود کیفیت بسیار پایینی دارند و چون قانون مشخصی برای آن ها نیست، گزارشات به صورت سلیقه ای انجام می شود.
