مطالبات مشکوک الوصول یا Bad Debt در حسابداری بر اساس اصل محافظه‌کاری ( اصول محدود‌کننده ) و اصل مقابله یا تطابق هزینه‌ها با درآمد‌ها ( اصول اساسی ) ، قسمتی از حسابهای دریافتنی ( مطالبات ) که نسبت به وصول آنها در آینده مشکوک هستیم شناسایی نموده و ثبت‌های حسابداری مربوط به آن را در دفاتر وارد میکنیم .
منظور از مطالبات مشکوک الوصول چیست؟
حسابداری مطالبات مشکوک الوصول مستلزم استفاده از روش های خاص حسابداری است. زیرا این نوع مطالبات با سایر مطالبات و حساب های دیگر متفاوت هستند. به طور کلی به حسابهای دریافتنی و مطالباتی که شرایط تسویه آن ها مبهم باشد مطالبات مشکوک الوصول می گویند. این حساب ها اغلب میان مطالبات قابل وصول و غیر قابل وصول قرار می گیرند. نکته حائز اهمیت در خصوص این نوع مطالبات آن است که وضعیت و شرایط آنها کاملا مبهم بوده و به راحتی نمی توان آن ها را تشخیص داد. البته راه هایی برای شناسایی آن ها وجود دارند که در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت.
ذخیره مطالبات مشکوک الوصول:
ذخیره مطالبات مشکوک الوصول Bad debt reserve به میزان ذخیره ای گفته می شود که بر اساس روش های حسابداری در خصوص مطالبات و اسناد دریافتنی در حساب ها ایجاد می گردد را نشان می دهد.
به هنگام ایجاد ذخیره برای شناسایی مطالبات مشکوک الوصول و همچنین سوخت مطالبات مزبور این حساب مـورد ثبت قرار می گیرد.
روش‌های شناسایی مطالبات مشکوک الوصول:
برای شناسایی مطالبات مشکوک الوصول روش‌ها‌یی وجود دارد که با استفاده از آنها می‌توانیم با سرعت و سریع تر مطالبات را شناسایی و محاسبه کنیم. روش‌های شناسایی حسابهای مشکوک الوصول شامل موارد زیر است:
- روش درصدی از حسابهای دریافتنی
- روش تجزیه سنی حسابهای دریافتنی
- روش درصدی از فروش نسیه
- روش بررسی موردی
پیشنهاد می‌شود مقاله کشف تقلب را مطالعه کنید
نکات مهم در حسابداری مطالبات مشکوک الوصول
در حسابداری مطالبات مشکوک الوصول باید نکات و موارد مهمی را مد نظر قرار داد. این نکات شامل موارد ذیل می باشد.
- لازم است وضعیت وصول مطالبات مشکوک بعد از مدتی به صورت محرز مشخص شود.
- برای تشخیص درصد وصول این گونه مطالبات باید بر اساس تجربه دوره های مالی قبل عمل کرد.
- هنگام شناسایی مطالبات مشکوک باید ذخیره مطالبات و هزینه آنها را هم تعیین نمود.
- باید ذخیره مطالبات مشکوک را از حساب های دریافتنی شناسایی کرد.
- لازم است از روش های درصدی، تجزیه سنی و فروش نسیه برای محاسبه این نوع مطالبات استفاده کرد.
- جهت محاسبه دقیق مطالبات مشکوک باید در تمامی حساب ها اصل تطبیق رعایت شود.
- یک حسابدار موظف است در پایان دوره مالی و بعد از شناسایی کلیه مطالبات مشکوک، هزینه آن ها را محاسبه کرده و در دفاتر ثبت نماید.
انواع مطالبات:
مطالبات خود دارای انواعی می باشد که در برگیرنده موارد زیر است و هر کدام از آنها ویژگی ها و خصوصیاتی دارد.
ﻣﻄﺎﻟﺒﺎﺕ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻭﺻﻮﻝ (ﻣﻄﺎﻟﺒﺎﺕ ﺳﻮﺧﺖ ﺷﺪﻩ):
ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت غیر قابل وصول به آن دسته از مطالبات گفته می شود ﮐﻪ ﻭﺻﻮﻝ ﺁﻧﻬﺎ به طور قطعی ﺍﻣﮑﺎﻥ ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ.
ﻣﻄﺎﻟﺒﺎﺕ ﻣﺸﮑﻮﮎ ﺍﻟﻮﺻﻮﻝ:
مطالبات مشکوک الوصول به ﻣﻄﺎﻟﺒﺎﺗﯽ گفته می شود ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻭﺻﻮﻝ ﺁﻥ ﻫﺎ ﺍﺑﻬﺎﻡ ﻭ ﺗﺮﺩﯾﺪ های ﺍﺳﺎﺳﯽ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ.
ثبت ﺣﺴﺎب های ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻭﺻﻮﻝ:
ثبت مطالبات مشکوک الوصول در حسابداری به دو روش زیر صورت می گیرد:
- حساب ذخیره مطالبات مشکوک الوصول
- حذف مستقیم مطالبات سوخت شده
حساب ذخیره مطالبات مشکوک الوصول در حسابداری:
در حساب ذخیره مطالبات مشکوک الوصول، حسابداران با توجه به تجربه ای که دارند، قسمتی از مطالبتی را که فکر می کنند قابل وصول نیست را در نظر می گیرند و آن را به عنوان مطالبات مشکوک الوصول در حسابداری شناسایی می کنند که برای ثبت و نمایش این رویداد سه روش زیر وجود دارد:
روش موردی:
در روش موردی تمامی حساب های دریافتنی مورد بررسی قرار می گیرند. سپس بخشی از حساب ها که مشکوک الوصول هستند را در دفاتر به ثبت می رسانند. البته باید توجه کرد که استفاده از روش بررسی موردی تنها زمانی کاربرد خواهد داشت که تعداد حساب های دریافتنی اندک باشند.
روش تجزیه و تحلیل مطالبات سر رسید گذشته:
در روش تجزیه و تحلیل مطالبات با سررسید گذشته، حسابداران با توجه به تجارب کسب شده از قبل و همچنین با توجه به شناختی که از بدهکاران دارند، جدولی را تدوین می کنند و در جدول مورد نظر، با توجه به گذشت سر رسید مطالبات، درصدی از آن را به عنوان مطالبات مشکوک الوصول در نظر می گیرند.
روش درصدی از مطالبات:
معمولا حسابداران با تجربه در پایان هر سال مالی، بخشی از حساب های دریافتنی را به عنوان مطالبات مشکوک الوصول در نظر می گیرند. بخش تعیین شده معمولاً 5 درصد بوده و در لیست هزینه‌های عمومی و اداری به ستون سود و زیان افزوده خواهند شد. لازم به ذکر است که این نوع از مطالبات، دارای مانده بستانکار بوده و آن ها را به عنوان دارایی جاری حساب های دریافتنی در ترازنامه به حساب می آورند.
اهمیت شناسایی و رسیدگی به امور حسابداری مطالبات مشکوک الوصول
مهم ترین کار پیش از انجام امور حسابداری مطالبات مشکوک الوصول شناسایی آن ها در پایان هر دوره مالی است. بعد از بررسی حساب های مالی باید حساب های موقت را شناسایی کرده و حساب های دائمی را به دوره بعد انتقال داد. جهت تشخیص مطالبات مشکوک الوصول و تعیین میزان درصد وصول شدن یا نشدن آن ها، باید از روش های مناسب استفاده کرد. در صورتی که پیش از وصول، تمام یا قسمتی از مطالبات مشخص نشده باشند معادل آن ها را جزو حساب های بستانکار و یا ذخیره مطالبات مشکوک الوصول قرار می دهند.
علاوه بر آن به دلیل پایین بودن احتمال وصول حساب ها، حسابداری مطالبات مشکوک الوصول را به نحو دیگری انجام می دهند. به این ترتیب که در وضع هزینه های دوره مالی، به مقدار مطالبات مربوطه، آن را در لیست هزینه حساب های مشکوک الوصول و حساب های بدهکار قرار می دهند. لازم به ذکر است که مطالبات مشکوک الوصول در اغلب مواقع موسسات مالی و شرکت ها را دچار آسیب و ضرر می کنند. از این رو شناسایی این مطالبات برای صاحبان مشاغل و حسابداران از اهمیت بالایی برخوردار است. به همین دلیل در استانداردهای مربوط به معادلات حسابداری جهت تشخیص و ذخیره آن ها یک ستون مجزا تعیین می‌شود.
مالیات ذخیره مطالبات مشکوک الوصول:
چند مورد از بند 11 ماده 148، در مورد مالیات ذخیره مطالبات مشکوک الوصول است. پذیرش این ذخیره مشروط به رعایت این قوانین است:
- برای هر کدام از صاحبان حساب که ممکن است بدهیشان لاوصول شود، مقدار ذخیره حساب مشکوک الوصول جداگانه معین شود.
- برای مشخص شدن حساب لاوصول یا قابل وصول، ضروری است ذخیره حساب مشکوک الوصول در دفاتر شرکت یا موسسه ثبت شده باشد.
ذخیره مطالبات مشکوک الوصول دارایی است یا بدهی؟
زمانی که به وصول شدن مطالبات شک میکنیم، حساب ذخیره مطالبات مشکوک الوصول را بستانکار میکنیم. به بیان دیگر، ذخیره مطالبات مشکوک الوصول حاوی مانده بستانکار است. این حساب‌ها باید زیر لیست حسابهای دریافتنی در دارایی های جاری به صورت کاهنده قرار بگیرد. زمانی که از سوخت شدن و غیر قابل برگشت بودن حساب مطمئن شدید، ذخیره مطالبات مشکوک الوصول بدهکار میشوند.
