در سراسر دنیا عملیات عمرانی پیچیده، بزرگ و طولانی مدت، نیازمند تخصص و دانش کافی برای به ثمر رسیدن است. این عملیات ها توسط مزایده های دولتی به شرکت‌های متقاضی واگذار می گردند. در این واگذاری شرکت پذیرنده با دولت است قرارداد پیمانکاری بسته و آن را امضا می‌کنند و در طی آن طرفین مکلف به رعایت مفاد این قرارداد و پای بند به عهد خود می شوند که درنهایت باید تسویه حساب کنند.
همان‌طور که اشاره شد، دولت برای انجام پروژه های بزرگی همچون راه سازی، جاده کشی، آسفالت ریزی، کشتی سازی، برج سازی، سد سازی ، هواپیما سازی و حتی ساخت برخی از فیلم ها، با شرکت های متخصص، قرارداد پیمانکاری می بندد که در طی این قرار داد، شرکت عامل موظف می شود با دریافت مبلغی معین از کارفرمای پروژه در مدت زمان مشخصی عملیات عمرانی مربوطه را آغاز و به انجام برساند. انجام تمامی امور مالی این پروژه ها موضوع اصلی حسابداری پیمانکاری است.
حسابداری پیمانکاری چیست؟
در تعریف حسابداری پیمانکاری می‌توان گفت که پیمانکاری در واقع تعهد و مسئولیت پذیری در قبال یک پروژه است. قراردادهای پیمانکاری و اجرای آنها برای طرفین قرارداد، یعنی کارفرما و پیمانکار اهمیت زیادی دارد. پیمانکاران معمولا در زمینه‌های مختلفی از جمله ساختمانی، عمرانی، راه و ترابری، صنعت و معدن، تاسیسات، ارتباطات، نفت و گاز و موارد دیگر فعالیت می‌کنند.
حسابداری پیمانکاری یکی از مهم‌ترین شاخه‌های علم حسابداری است که حسابدار صورت‌های مالی را در پروژه‌های پیمانکاری بررسی می‌کند. پیمانکار یا شرکت پیمانکاری، فرد یا گروهی هستند که مهارت، اطلاعات، دانش و روابط خوبی در زمینه مورد نظر دارند. برای انتخاب پیمانکار از روشی به نام مناقصه استفاده می‌شود.
تمام فعالیت‌های پیمانکاران باید محاسبه شوند. سیستم اطلاعات حسابداری در شرکت‌های پیمانکاری، اطلاعات مالی گوناگونی را در اختیار استفاده کنندگان این نوع اطلاعات، به ویژه مدیران هر سازمان قرار می‌دهد. پیمانکاران به حسابداری نیاز دارند که اصطلاحا به آن حسابدار پیمانکاری میگویند. این حسابدار، باید اطلاعات کافی در خصوص قوانین قراردادهای پیمانکاری، پیمان‌های ارزی و قوانین مالیاتی داشته باشد. سیستم پیمانکاری به عنوان یکی از ماژول‌های یک سیستم حسابداری به صورت مستقل، عملیات مربوط به پروژه‌ها و قراردادها را از دید پیمانکار پیش خواهد برد.
انواع قرارداد های پیمانکاری:
قرارداد های پیمانکاری عموما به دو روش زیر تنظیم می شوند:
قرارداد های مقطوع:
در این قراردادها ، پیمانکار با پرداخت یک مبلغ مقطوع به عنوان بهای کل و یا مبلغ معینی برای هر واحد از کار توافق می کنند.
قرارداد های امانی:
این نوع قرارداد ها مخارج مجاز یا تعیین شده در قرارداد ثبت شده و در ازای خدمات انجام شده درصد معینی از مخارج به پیمانکار پرداخت می شود.
انواع مناقصه:
مناقصه ها خود به حالت های مختلفی صورت می گیرند که در زیر به شرح آنها پرداخته می شود:
مناقصه عمومی:
در مناقصه عمومی، مبلغ و مشخصات طرح و شرایط شرکت در مناقصه از طریق آگهی در روزنامه ها به اطلاع داوطلبان می رسد.
مناقصه محدود:
در این روش دعوت نامه شرکت در مناقصه برای شرکت هایی که صلاحیت شرکت در مناقصه را دارند ارسال می گردد که قبلاً نام آنها در لیست واجدین شرایط درج شده است.
ترک مناقصه:
در شرایط خاص و به تشخیص مقامات اجرایی انجام مناقصه ممکن است پیمانکار از طریق ترک مناقصه مستقیما انتخاب می شود.
شرح وظایف حسابدار پیمانکاری چیست؟
کسانی که در این شاخه از حسابداری مشغول به کار هستند، متناسب با اندازه و سطح شرکت، وظایف مشخصی دارند. انجام امور اولیه حسابداری و رسیدگی به حساب‌های مالی، ابتدایی ترین کاری است که آنها باید انجام دهند. تعدادی از عملیات‌های حسابداری باید قبل از شروع پروژه انجام شوند. برخی از این فعالیت‌ها عبارتند از:
- ثبت هزینه‌ها
- تفکیک پروژه نسبت به هزینه آنها
- ثبت دفاتر قانونی پیمانکاری
- ثبت اسناد تنخواه
- ثبت پیش دریافت‌ها
- طراحی کدینگ حساب‌ها
- ثبت ضمانت‌نامه‌های دریافتی و پرداختی
- انتخاب روش حسابداری
اهم مواردی که در قرارداد پیش بینی می شود:
- نام طرفین قرارداد
- موضوع قرارداد
- مبلغ قرارداد
- مدت قرارداد
- تاییدات و تعهدات پیمانکار
- تعهدات و اختیارات کارفرما
- ضمانت نامه انجام تعهدات
- پیش پرداخت و ترتیب واریز
- جریمه تاخیر
شرکت پیمانکاری چیست؟
عبارت پیمانکار به شخص حقیقی یا حقوقی گفته می‌شود که مسئولیت‌هایی را بر عهده دارد. شرکت پیمانکاری فعالیت‌هایی مانند ساخت، اجرا، تهیه، نصب و حمل و نقل را انجام می‌دهد و می‌توانند پروژه‌های مختلف را قبول کنند. به طور معمول کارفرما، فردی را به عنوان ناظر بر کار پیمانکار مشخص می‌کند. حسابداری این نوع از شرکت ها به چند دسته مختلف تقسیم بندی می‌شود که عبارتند از:
- ساختمان
- راه و ترابری
- صنعت و معدن
- تاسیسات و تجهیزات
- کشاورزی
- آب
- مرمت آثار باستانی
- کاوش‌های زمینی
- ارتباطات
- نفت و گاز
- نیرو
پیشنهاد می کنیم، مقاله حق بیمه پروژه ها را مطالعه کنید
حسابداری مراحل اجرای طرح و انجام عملیات پیمانکاری:
مرحله یک:
مطالعات مقدماتی طرح که شامل مخارج اولیه طرح می باشد.
مرحله دو:
ارجاع کار به پیمانکار از طریق خرید اسناد شرکت در مناقصه
مرحله سه:
تسلیم ضمانت نامه
مرحله چهار:
انعقاد قرارداد با پیمانکار که دارای مراحل زیر می باشد:
- اختصاص شماره خاص و حساب جداگانه برای هر قرارداد
- انتقال هزینه های شرکت در مناقصه به حساب قرارداد
- صدور ضمانت نامه انجام تعهدات
- ابطال ضمانت نامه شرکت در مناقصه
- ضمانت نامه پیش پرداخت
- اخذ پیش پرداخت
مرحله پنج:
شروع عملیات که دارای مراحل زیر می باشد:
- ارتباط دفتر مرکزی با کارگاه
- مخارج اجرای طرح
- مخارج کارگاه
- گزارش وضعیت نقدینگی
- مخارج اجرای طرح توسط دفتر مرکزی
- مصالح و مواد پای کار
- دستمزد کارگران و سرپرستان کارگاه
مرحله شش:
خاتمه کار، چنانچه فرض شود که با تنظیم صورت وضعیت شماره 3 کار خاتمه یافته باشد، بقیه مراحل به شرح زیر است.
- تحویل موقت
- ابطال ضمانت نامه پیش پرداخت
- ابطال ضمانت نامه انجام تعهدات
- هزینه های بعد از تحویل موقت
- تهیه صورت وضعیت قطعی
- استرداد نصف سپردة حسن انجام کار
- تحویل قطعی
- استرداد نصف دیگر سپردة حسن انجام کار
- انتقال سود و بستن حساب پیمان تکمیل شده
