آشنایی با سیستم های هزینه در حسابداری صنعتی

حسابداری صنعتی در زمینه جمع آوری داده ­ها و اطلاعات مربوط به عوامل هزینه، محاسبه بهای تمام شده خدمات، تولیدات و محصولات، تجزیه و تحلیل گزارش­ها، بررسی راه­ های تولید و بیان روش­ های تقلیل بهای تمام شده تولیدات می­پردازد. بانکها، شرکتهای حسابداری، بیمارستانها و سازمانهای دولتی همگی از سیستم حسابداری بهای تمام شده برای تعیین بهای عملیات و اجرای وظایف مربوطه استفاده میکنند.
در این مقاله بر روی سیستم های هزینه یابی در عملیات تولیدی تمرکز داریم.

هدف شرکتهای تولیدی از سیستم های هزینه چیست؟

در یک شرکت تولیدی، سیستم های حسابداری بهای تمام شده به دستیابی به دو هدف مدیریتی مهم کمک می کند.
هدف اول: تعیین بهای تمام شده هر واحد.
هدف دوم: فراهم کردن اطلاعات سودمند برای برنامه ریزی و کنترل عملکرد برای مدیران.

روشهای هزینه یابی

1) هزینه یابی سنتی
2) هزینه یابی بر مبنای هدف
3) هزینه یابی بر مبنای حجم تولید
4) هزینه یابی چرخه زندگی محصول
5) هزینه یابی بر مبنای فعالیت (ABC)

هزینه یابی سنتی

هزینه یابی سنتی عبارت است از تخصیص سربار کارخانه به محصولات، مبتنی بر حجم منابع تولید مصرفی. طبق این روش، سربار معمولاً بر اساس میزان ساعت کار مستقیم مصرف شده یا ساعت ماشین مورد استفاده قرار می گیرد.

معایب هزینه یابی سنتی

مشکل هزینه یابی سنتی این است که سربار کارخانه ممکن است خیلی بیشتر از مبنای تخصیص باشد، به طوری که تغییر کوچکی در حجم منابع مصرف شده باعث تغییر گسترده در میزان سربار مورد استفاده می شود.

هزینه یابی بر مبنای هدف

هزینه یابی هدف، کاهش هزینه ها را در مرحله قبل از تولید و با متمرکز کردن کارکرد دوایر مربوط به یک شرکت و ایجاد انگیزه در تمام کارکنان شرکت برای رسیدن به هدف سود در روند توسعه محصولات جدید دنبال میکند.

هزینه یابی بر مبنای حجم تولید

این نوع هزینه یابی معمولا برای مواردی که هزینه های مستقیم بخش عمده ی هزینه خدمات را تشکیل می دهند مناسب است. به طور مثال تولید کالایی که دارای خط های تولید بسیار مشابه است، مانند شرکت تولید فرآورده های کشاورزی.

هزینه یابی چرخه زندگی محصول

با مشخص کردن همه هزینه های یک محصول، میزان سودآوری واقعی آن را مشخص کرده و در انتخاب مناسب ترین ترکیب محصولات راهنمای مفیدی برای مدیران خواهد بود. این روش می تواند برای کمک به مدیریت جهت تصمیم گیری بهتر در طول دوره عمر محصول بسیار موثر واقع شود.

هزینه یابی بر مبنای فعالیت

سیستم هزینه یابی مبتنی بر فعالیت (ABC) یک روش حسابداری است که می توانید برای یافتن کل هزینه فعالیت های لازم جهت تهیه یک محصول استفاده کنید. سیستم ABC برای هر فعالیتی که به مرحله تولید می رود، هزینه هایی را اختصاص می دهد، مانند کارگرانی که یک محصول را آزمایش می کنند. هزینه های مبتنی بر فعالیت شامل محاسبه نرخ فعالیت و کاربرد هزینه های سربار برای محصولات بر اساس کاربرد فعالیت مربوطه می باشد. شما می دانید که محصولات مختلف به هزینه های غیرمستقیم متفاوتی نیاز دارند. با هزینه یابی بر مبنای فعالیت، هم هزینه های مستقیم و هم سربار ایجاد هر محصول را محاسبه میکنند.

پیشنهاد میشود مقاله حسابداری صنعتی چیست را مطالعه کنید

مهمترین مزیتهای سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت چیست؟

روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت در شرکت هایی که هزینه سربار بالا و فعالیتهای پیچیده دارند باعث میشودکه:
1) سیستم هزینه یابی شرکت بهبود یابد
2) قیمت تمام شده محصولات به صورت دقیق مشخص شود
3) بهبود ارزیابی عملکرد مدیران
4) کاهش هزینه فعالیتهایی که هزینه بالایی دارند
5) حذف محصولات فاقد ارزش افزوده

سیستم ABC نحوه استفاده از سربار را به شما نشان می دهد که به شما کمک می کند تا تعیین کنید که آیا برخی فعالیتها برای تولید ضروری هستند یا خیر. اگر فهمیدید که برخی فعالیت ها بیش از آنچه نیاز دارند هزینه دارند، می توانید روش های جدیدی را برای انجام کار پیدا کنید.

مهمترین معایب سیستم هزینه یابی برمبنای فعالیت (ABC) چیست؟

1- هزینه یابی برمبنای فعالیت ممکن است به آسانی برای کل تولیدات قابل ا جرا نباشد.
2- رابطه علت و معلولی بین فعالیت ها و تولیدات همیشه به طور واضح قابل تعیین نیست.
3- تجزیه و تحلیل جزئیات حساب ها و فرآیند جمع آوری داده ها، فرایند زمان بری است.
4- هزینه یابی برمبنای فعالیت ایستا (ساکن) است، به این معنی که هر تغییری در فرایند کاری مستلزم بازسازی مدل هزینه یابی برمبنای فعالیت است.
5- هزینه گزاف ناشی از تعداد مراکز فعالین و عوامل هزینه را دارد.

محدودیت های نظام ABC
_ رابطه یکطرفه بین حجم فعالیت و هزینه ها
– چشم پوشی از امکان وجود هزینه ها و تولیدات مشترک
– نادیده گرفتن ظرفیت اضافی/ منابع کمیاب (و میزان سودمندی منابع)

روند استفاده از هزینه یابی بر مبنای فعالیت چگونه است؟

برای استفاده از هزینه های مبتنی بر فعالیت، باید فرایند اختصاص هزینه به فعالیت ها را درک کنید. ابتدا مشخص کنید که کدام فعالیتها برای ایجاد یک محصول ضروری است، سپس فعالیت هایی که در ارتباط مستقیم با محصول هستند مشخص کنید و همچنین فعالیتهایی که به طور مستقیم قابل رد یابی به محصولات و خدمات نمی باشند، مثل انبارداری، تدارکات،سرپرستی و… را طبقه بندی کنید. سپس هزینه هر فعالیت را براساس مبانی تخصیص یا محرک هزینه به محصولات تخصیص دهید.

یعنی واحد ها، ساعت ها، قطعات و … که مرتبط با تولید محصول است را جداگانه مشخص کنید، به عنوان مثال هزینه های خرید با تعداد قطعات خریداری شده مرتبط هستند. سپس کل سربار هر فعالیت را بر مبنای آن تقسیم کرده تا نرخ سربار یک واحد به دست آید. در آخر، چند ساعت، قطعات، واحدها و غیره را که برای آن فعالیت استفاده شده است محاسبه کنید و آن را در نرخ سربار ضرب کنید. با اختصاص هزینه های مستقیم و غیر مستقیم هر محصول، می توانید قیمت ها را با دقت بیشتری تعیین کنید.

برای مشاغل کوچک هزینه های مبتنی بر فعالیت برای تصمیم گیری سربار و قیمت گذاری محصولات بسیار مناسب است. تخصیص خاص هزینه ها همچنین به شما در تعیین قیمت هایی که حاشیه سود تجاری کوچک تجاری را ایجاد می کنند، کمک می کند. در این سیستم هزینه های واقعی تحمیل شده برای ارائه خدمت به مشتریان قابل ردیابی است و این اطلاعات می تواند در برآورد میزان سودآوری مشتری مورد استفاده قرار گیرد.

مثال مقایسه روش هزینه یابی سنتی و هزینه یابی بر مبنای فعالیت

فرض کنید شرکتی برای دو نوع لپ تاپ صفحه لمسی و معمولی در سال جاری به ترتیب 3000 و 5000 واحد تولید میکند، و جزئیات مربوط به هزینه های سربار به شرح زیر می باشد:

هزینه تعمیر و نگه داری 40،000،000 ریال
میزان وقت صرف شده برای تعمیر و نگه داری 7،000 ساعت برای لمسی و 3،000 برای معمولی
تعداد دفعات کنترل کیفیت 11،000 بار برای لمسی و 9،000 بار برای معمولی
هزینه های کنترل کیفیت 60،000،000 ریال
طبق اطلاعات ذکر شده هزینه سربار برای هر مدل لپ تاپ به روش سنتی و مبنای فعالیت چقدر است؟

کل ساعات تعمیر و نگه داری 7،000+3،000=10،000 ساعت
کل دفعات کنترل کیفیت 11،000+9،000=20،000 بار
هزینه هرساعت تعمیر و نگه داری 40،000،000/10،000=4،000ریال
هزینه هربار کنترل کیفی 60،000،000/20،000=3،000ریال

طبق روش هزینه یابی سنتی:

تعداد لپ تاپ در سال جاری 3000+5000=8،000
کل هزینه سربار برای دو مدل لپ تاپ در سال جاری 40،000،000+60،000،000=100،000،000 ریال
هزینه سربار هر واحد لپ تاپ در سال جاری 100،000،000/8،000=12،500 ریال

طبق این روش هزینه سربار برای هر واحد لپ تاپ لمسی و معمولی برابر 12،500 ریال است اما واضح است که در واقعیت هزینه سربار برای یک واحد لپ تاپ لمسی بیش از این مقدار و برای لپ تاپ معمولی کمتر از این مقدار می باشد.

طبق روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت:

هزینه تعمیر و نگه داری هر لپ تاپ صفحه لمسی 3،000/(7،000*4،000)=9،333 ریال
هزینه کنترل کیفی هر لپ تاپ صفحه لمسی 3،000/(11،000*3،000)=11،000 ریال
هزینه کل سربار هر لپ تاپ صفحه لمسی 9،333+11،000=20،333 ریال

هزینه تعمیر و نگه داری هر لپ تاپ صفحه معمولی 5،000/(3،000*4،000)=2،400 ریال
هزینه کنترل کیفی هر لپ تاپ صفحه معمولی 5،000/(9،000*3،000)=5،400 ریال
هزینه کل سربار هر لپ تاپ صفحه معمولی 2،400+5،400=7،800 ریال

در این روش هزینه سربار یک واحد لپ تاپ صفحه لمسی 20،333 ریال و یک واحد لپ تاپ صفحه معمولی 7،800 ریال می باشد.

نتیجه

به حوزه‌ای از حسابداری که به کمک محاسبه بهای تمام شده، هزینه‌ها را بر حسب خروجی‌ها اندازه می‌گیرد، حسابداری صنعتی گفته می‌شود.

به‌عبارتی در این شاخه از حسابداری، اطلاعات مربوط به عوامل هزینه و محاسبه بهای تمام شده محصولات و خدمات جمع‌آوری می‌شود و با تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی، گزارش‌ها و بررسی راه‌های تولید، روش‌های کاهش بهای تمام شده تولیدات را بیان خواهد کرد