هر فردی در طول زندگی خود برای امرار معاش نیازمند یک شغل یا حرفه است. اما با بالا رفتن سن یا از کارافتادگی زود هنگام، توانایی کار‌کردن نیز به مرور از دست می‌رود. در بسیاری از کشورها سازمانی برای حمایت از این افراد وجود دارد. در ایران سازمان بیمه تامین اجتماعی وظیفه حمایت از بازنشستگان را بر عهده دارد. این موضوع به این صورت است که فرد شاغل، هر ماه مقداری از درآمد خود را به حساب سازمان تامین اجتماعی واریز کرده پس از رسیدن به سن بازنشستگی هر ماه مبلغی را دریافت خواهد کرد.
بازنشستگی چیست؟
بازنشستگی به معنی دست کشیدن از ادامه دادن به فعالیت حرفه ای و دریافت مستمری از صندوق بازنشستگی است ، که به چند دلایل مختلفی می توان روی دهد. از جمله این دلایل میتوان به بالا بودن سن، بروز بیماری، از کار افتادگی و…اشاره کرد. برای بازنشسته شدن نیاز است که فرد شاغل، هر ماه مقداری از درآمد خود را به‌حساب سازمان تأمین اجتماعی واریز بکند. در نهایت پس از رسیدن به سن بازنشستگی هر ماه مبلغی را به‌عنوان مستمری از تأمین اجتماعی دریافت میکند. درواقع کسی بازنشسته محسوب میشود که سابقه پرداخت حق‌بیمه را بین ۲۰ تا ۳۰ سال داشته باشد. البته این موضوع با توجه به‌سختی کار متفاوت است. بنابراین بازنشستگی به پرداخت حق‌بیمه بستگی دارد. سن بازنشستگی از ۵۵ تا ۷۰ سال است و در کشورهای مختلف فرق دارد.
به عبارتی وقتی کارگر یا بیمه شده پس از سالها کار و فعالیت و پرداخت حق بیمه از شغل خود کناره گیری میکند، بازنشسته می شود و برای این مدت حقوق بازنشستگی دریافت میکند.
شرایط بازنشستگی چیست؟
- به دلیل رسیدن سن بازنشستگی: در این حالت کارگر یا بیمه شده پس از سالها کار به دلیل رسیدن به سن و شرایط قانونی مقرر بازنشسته میشود.(مردان ۶۰ و زنان ۵۵)
- بازنشستگی در کارهای سخت و زیان آور یا مناطق بد آب و هوا: این بازنشستگی به دلیل فرسودگی کارگر به دلیل اشتغال به کارهای سخت و زیان آور مثل کار در معدن که برای سلامتی مضر است؛ فرد قبل از رسیدن به سن تعیین شده در قانون و یا داشتن سابقه کامل بازنشسته میشود.
- شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی:برخی مواقع بر اساس شرایط خاص اقتصادی مثل نرخ بیکاری بالا یا بحران و یا تورم زیاد در بنگاه‌های اقتصادی، دولت‌ها تصمیم می‌گیرند گروهی را به صورت زود هنگام بازنشسته کنند.
انواع بازنشستگی
ماده ۲۳ قانون کار امور مستمری بازنشستگی کارگران را به قانون تامین اجتماعی سپرده است و فصل هفتم این قانون، به شرایط برخورداری و میزان مستمری بازنشستگی اشاره دارد.
انواع بازنشستگی متفاوت است و به عوامل مختلفی مثل سال‌های پرداخت حق بیمه، سن بیمه‌شده، سختی کار و شرایط بیمه‌شده و جنسیت او بستگی دارد. به طور کلی میتوان بازنشستگی را در حالت های زیر طبقه بندی کرد که شرایط هر یک متفاوت است.
1. بازنشستگی پیش از موعد بر اساس حق بیمه پرداختی:
بر اساس تبصره 1 ماده 76 قانون بازنشستگی، اگر مردان 50 سا ل و زنان 45 سال و 30 سال هم حق بیمه پرداخت کرده باشند می توانند بازنشسته شوند و از خدمات بازنشستگی استفاده کنند.
2. بازنشسته شدن بدون در نظر گرفتن شرط سنی:
طبق تبصره3 ماده 76 قانون بازنشستگی، اگر فردی 35 سال حق بیمه پرداخت کرده باشد بدون توجه به سن می تواند بازنشسته شود.
3. باز نشستگی در مشاغل سخت و زیان آور
با توجه به تبصره 2 ماده 76 قانون بازنشستگی، کارهایی که متناسب با شاغلین نبوده و افراد در آن دچار فشار جسمی و روحی شده اند را می توان جزء مشاغل سخت و زیان آور نام برد، طبق قانون فرد با 20 سال سابقه پی در پی و یا 25 سال سابقه نامتوالی می تواند بازنشسته شود، همچنین هر یک سال سابقه بیمه برای این دسته از مشاغل یک و نیم سال در نظر گرفته می شود.
4. بازنشستگی زنان
تبصره 4 ماده 76 قانون بازنشستگی بیان گر آن است که، زنان شاغل درسن 42 سالگی اگر 20 سال سابقه کار داشته باشند می توانند بازنشسته شوند و از خدمات 20 روز حقوق در ماه استفاده کنند.
5. بازنشستگی جانبازان و آزادگان
شاغلین مرد اگر 50 سال و زن 45 سال سن داشته باشند و 20 سال حق بیمه پرداخت کرده باشند می توانند بازنشسته شوند، همچنین جانبازانی که بین 20% تا 40% نقص عضو هستن 3 تا 6 و جانبازانی که 40% یا بیشتر که از کارافتاده شده اند 6 تا 10 سال به سوابق بیمه آنها اضافه می شود.
6. باز نشستگی معلولان
مردان با 50 سال و زنان با 45 سال سن و با 20 سال سابقه می توانند بازنشسته شوند و اگر معلولیت آن ها بیشتر باشد طبق قانون می توانند سابقه بیمه کمتری داشته باشند.
7. بازنشستگی در اشتغال به بیش از 65 سال سن
شاغلین مرد حداکثر تا سن 65 سال و زن تا 60 سال می توانند بازنشسته شوند، همچنین کارفرمایان می توانند برای این افراد که 5 سال بیشتر از سن بازنشستگی شان مشغول به کار بوده اند درخواست بازنشستگی کنند.
8. بازنشسته شدن با سابقه کاری کمتر از 20 سال
طبق قانون بودجه سال 91، افراد می توانند با سابقه بیمه کمتر از 20 سال نیز بازنشسته شوند، اگر مردان با 60 سال و زنان با 55 سال سن حداقل 10 سال برای خود حق بیمه پرداخت کرده باشند می توانند با دریافتی 10 روز در ماه بازنشسته و از خدمات بازنشستگی استفاده کنند، حتی اگر افراد کمتر از 10 سال ( مثلا 6 سال) سابقه بیمه داشته باشند می توانند سابقه آن 4 سال را از سازمان خریداری کنند تا از دریافت خدمات 10 روز در ماه استفاده کنند.
مراحل و مدارک مورد نیاز برای درخواست بازنشستگی
- اصل شناسنامه و کارت ملی وکپی تمام صفحات آنها
- اصل دفترچه بیمه
- اصل و تصویر صفحات شناسنامه افراد تحت تکفل
- اصل و تصویر کارت ملی افراد تحت تکفل
- اصل و تصویر سند ازدواج
- مراجعه به آخرین شعبه بیمه پردازی
- ارائه درخواست بازنشستگی
- جمع آوری سوابق
- بررسی شرایط سن و سابقه توسط واحد فنی مستمری‌های شعبه
- معرفی بیمه‌شده به بانک جهت افتتاح حساب
- اخذ مدارک مورد نیاز برای عائله‌مندی و حق اولاد به منظور کنترل اطلاعات ثبت شده در واحد نام‌نویسی
- صدور حکم بازنشستگی و تخصیص کد مستمری مربوطه
- تایید حکم بازنشستگی توسط مسئولان ذی‌ربط
- ثبت حکم تایید شده در دبیرخانه شعبه
- خلاصه سازی پرونده و ارسال پرونده قدیمی به بایگانی راکد
- محاسبه مستمری از تاریخ برقراری لغایت تاریخ روز و پرداخت آن توسط بانک
تعریف بازنشستگی در قانون تامین اجتماعی :
بازنشستگی در جوامع گوناگون یعنی عدم اشتغال بیمه شده به کار به سبب رسیدن به سن بازنشستگی در این قانون سن بازنشستگی در جوامع گوناگون با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی میتواند متفاوت باشد از سن 55 الی 70 سالگی باشد.
نحوه محاسبه حقوق بازنشستگی تامین اجتماعی در سال 1400
همان‌طور که پیش از این نیز گفته شد افراد مختلف و شاغل به کار میتوانند پس از پرداخت کردن چندین سال متوالی حق بیمه پس از این که به سن مورد نظر و ذکر شده در قانون تامین اجتماعی رسیدند بازنشسته شوند. در حقیقت در این شرایط بدون این که کاری انجام دهید می‌توانید مبلغی را به عنوان مستمری دریافت نمایید.
طبق ماده 82 برنامه ششم توسعه، محاسبه مستمری بازنشستگان برای کلیه بیمه شدگان صندوق های بازنشستگی ( اعم از کشوری، لشکری، تأمین اجتماعی و سایر صندوق های بازنشستگی دستگاه‌ها، نهاد ها و بانک ها ) بر مبنای میانگین دو سال آخر دریافتی است که دارای کسور بازنشستگی است.
فرمول محاسبه مستمری بازنشستگی به صورت زیر است :
مستمری بازنشستگی = سنوات پرداخت حق بیمه (حداکثر 35 سال ) × متوسط دستمزد و تقسیم کردن حاصل ضرب بر 30
نکته: لازم به ذکر است که طبق ماده 77 قانون تامین اجتماعی این مستمری عبارت است از:
- یک سی ام متوسط مزد یا حقوق بیمه شده ضرب در سنوات پرداخت حق بیمه به شرط اینکه از (35.30) سی‌وپنج، سی ام متوسط مزد یا حقوق تجاوز نکند.
- تبصره متوسط مزد یا حقوق برای محاسبه مستمری بازنشستگی عبارت است از مجموع مزد یا حقوق بیمه شده که بر اساس آن حق بیمه پرداخت شده ظرف آخرین دو سال پرداخت حق بیمه تقسیم بر بیست و چهار.
طبق احکام جدید مستمری بازنشستگی تامین اجتماعی در اجرای متناسب سازی مرحله دوم که در تاریخ 10 اردیبهشت ماه 1400 اعلام شد به این صورت عمل میشود:
- ماده 96 (افزایش سنواتی) در مورد مجموع مبالغ مستمری و متناسب سازی اسفند سال 99 مستمری بگیران اعمال گردد.
- 75% عقب ماندگی مستمری سال برقراری حقوق بازنشستگی تامین اجتماعی به نسبت حداقل مستمری جبران شود.
- مستمری بازنشستگی هیچ یک از بازنشستگان تامین اجتماعی کمتر از ۱.۵ برابر مجموع پرداختی اسفند سال 99 نخواهد بود.
بنابراین حقوق بازنشستگی بازنشستگان تامین اجتماعی، با 30 سال سابقه از فروردین 1400 ، 42،000،000 ریال تا 43،000،000 ریال است.
همچنین، مستمری بازنشستگی بازنشستگان با بیش از 30 سال سابقه نیز باتوجه به سنوات، افزایش یافته و بازنشستگان کمتر از 30 سال سابقه هم، باتوجه به سنوات کمتر از این مبلغ دریافت خواهند کرد.
و علاوه بر حقوق، صندوق بازنشستگی کشوری تسیهلاتی را برای بازنشستگان مانند وام ازدواج فرزندان بازنشسته کشوری در نظر گرفته است.
شرایط بازنشسته شدن زنان با چند سال سابقه
برخی از زنان با داشتن چند سال سابقه به عنوان نمونه 10 سال و یا 15 و یا 20 سال و… قصد بازنشستگی و استفاده از خدمات مستمری تامین اجتماعی را دارند. همان‌طور که می‌دانید در حالت کلی و بر طبق قانون تامین اجتماعی سن بازنشستگی زنان 55 سال است. یعنی زنانی که به این سن می‌رسند میتوانند حقوق و مستمری خود را از سازمان تامین اجتماعی دریافت کنند. اما مشروط بر اینکه متقاضی بازنشستگی حداقل 20 سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد.
در چنین شرایطی در صورتی که مستمری و حق بازنشستگی زنان کمتر از حداقل حقوق تصویب شده در قانون باشد همان میزان از حقوق به آنها پرداخت خواهد شد. اما در صورتی که یک زن دارای ده سال سابقه کاری باشد و از طرف دیگر سن وی نیز 55 سال باشد میتواند با دریافت حداقل حقوق به طور کاملا متناسب با سال‌های پرداخت حق بیمه بازنشسته شود. اما در صورتی که متقاضی کمتر از 10 سال سابقه داشته باشد با پرداخت یک جای حق بیمه سنوات کسری تا ده سال میتواند بازنشسته شود.
نکته :لازم به ذکر است که بازنشستگی زنان با داشتن حداقل بیست سال سابقه پرداخت حق بیمه تامین اجتماعی و حداقل چهل و دو سال سن دارای یک شرط اساسی است و آن شرط این است که این دسته از زنان در زمان تقاضای بازنشستگی و ترک کار باید حتما مشمول قانون کار باشند.
پیشنهاد میشود مقاله بازنشستگی پیش از موعد و شرایط آن را هم مطالعه کنید
قانون بازنشستگی کارمندان متوفی
اگر کارمند شاغل به هر دلیلی فوت کند، در همان زمان بازنشسته فرض شده و تحت قانون بازنشستگی، برای بازماندگان او حقوق بازنشستگی واریز خواهد شد و آن مبلغ را با عنوان «حقوق وظیفه وراث» مشخص می‌کنند. اگر فرد به سابقه خدمت مشخص‌شده نرسیده باشد، سابقه خدمت او ۱۵ سال در نظر گرفته میشود.
فوت فرد بازنشسته نیز طبیعی‌ترین حالت قانون بازنشستگی کارمندان متوفی است و در این حالت، همان حقوق و دستمزد معمول به ورثه پرداخت خواهد شد.
