چگونه تجدید ارزیابی مقبول سازمان امور مالیاتی می شود؟

بحث تجدید ارزیابی از جمله مباحث داغ بازار سرمایه است که حرف و حدیث های زیادی به دنبال دارد. اگرمی خواهید بدانید تجدید ارزیابی چیست چه مزایایی دارد و چرا شرکت ها دست به تجدید ارزیابی می زنند تا پایان مقاله ما را همراهی کنید.

تجدید ارزیابی چگونه انجام می شود؟

ارزش دفتری داراییهای ثابت مشهود برابر بهای تمام شده تاریخی داراییهای مذکور پس از کسر استهلاک انباشته آنهاست.ارزش دفتری داراییهای ثابت مشهود نشاندهنده ارزش واقعی آنها نیست .در شرایط تورمی ارزش واقعی(منصفانه) داراییهای ثابت مشهود بالاتر از ارزش دفتری منعکس در دفاتراست.

استفاده کنندگان از صورتهای مالی که بیشتر سهامداران شرکتها هستند باید از  این موضوع اطلاع داشته باشند تا بتوانند در تصمیم گیریهای خود مدنظر قرار دهند.در مواقعی که سهامداران شرکت قصد واگذاری سهام خود را داشته باشند،هیچگاه ارزش دفتری سهام خود را ملاک انجام معامله قرار نمی دهند.در اینگونه مواقع ارزش روز داراییها وبدهیهای شرکت مبنای تعیین بهای سهام قرار می گیرد.

کلاً هنگام پیاده سازی  تجدیدارزیابی ارزش دارایی‌ها را با نظر کارشناسان به قیمت روز تنزیل می‌ شود و تفاوت ارزش روز و ارزش دفتری دارایی‌ها یک مابه التفاوت است که می بایست در طرف دارایی‌ها بدهکار شود و حساب در مازاد تجدید ارزیابی‌ها بستانکار گردد. این حرکت بر ارزیابی بر دارایی‌هایی مانند ساختمان و ماشین‌آلات که استهلاک‌ نسبتاً بالاتری دارند، اثر قابل‌توجهی می گذارد.

تجدید ارزیابی و ساختار EPS شرکتها 

حالا این دوگانگی بیشر در شرکتهای فعال در بورس که عرضه کننده سهام هستند بوجود آمده است،مبنی بر اینکه تجدید ارزیابی داراییها باعث افزایش سهام خواهد شد و معتقد هستند در شرایطی که دارایی استهلاک‌پذیر وجود داشته باشد، EPS کاهش می‌یابد،

EPS خلاصه اصطلاح earning per share یا سود هر سهم است. هرگاه کل سود پس از کسر مالیات را به تعداد سهام تقسیم نماییم؛ سود هر سهم بدست می‌آید.

معمولاً انگیزه دلایل افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی ها می تواند یکی از حالت های زیر باشد:

• شرکت هایی که سوددهی قابل قبولی دارند و گردش مالی خوبی را ایجاد کرده اند
• شرکت و موسساتی که در حال ورشکستگی و انحلال هستند
• بانک ها و بیمه ها و موسسات مالی اعتباری

شرکت هایی که اوضاع مناسبی ندارند برای خروج از شرایط ورشکستگی دست به این اقدام می زنند و همچنین شرکت های دارای نسبت با بدهی بالایی در ارتباط با  حقوق صاحبان سهام مواجه هستند و  توانایی دریافت وام جدید را ندارند اقدام به این نوع افزایش سرمایه می‌کنند که البته باید مشمول ماده 141 قانون تجارت قرار بگیرند و هر شرکتی امکان پیاده سازی ندارد.

قانون ورشکستگی را بدانید 

شرکت ها با افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی ها وضعیت ساختار سرمایه را تغییر داده و با کاهش نسبت زیان انباشته به سرمایه از مشمولیت قانون ورشکستگی که در ماده 141 قانون تجارت گنجانده شده، خارج می‌گردد؛ همچنین می‌تواند برای تامین مالی مجدد از محل دریافت وام های جدید، نیز اقدام کند اما این کار با افزایش هزینه های مالی همراه است. اگر در ادامه شرکت عملکرد مناسبی نداشته باشد افزایش هزینه های مالی می‌تواند بار دیگر بر مشکلات شرکت افزوده و بحران شرکت را شدیدتر کند.

گاهی شرکت هایی که قدمت بالاتری دارند و از همان ابتدا با  سرمایه اسمی حرکت می کردند به منظور افزایش ظرفیت بدهی خود و دریافت تسهیلات مالی بیشتر اقدام به افزایش سرمایه از این محل می‌کنند. افزایش سرمایه برای چنین شرکت هایی که از نظر عملیاتی وضعیت با ثبات و مطمئنی دارا بوده و از حاشیه سود قابل توجه برخوردار هستند مطلوب است. و می‌تواند ظرفیت استفاده از بدهی شرکت ها را افزایش داده و منافع بیشتری را برای سهامداران فراهم آورد.

پیشنهاد می‌شود مقاله خدمات مالیاتی را مطالعه کنید

برای بانک ها و بیمه ها افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی ها بسیار مفید است. زیرا در بانک ها افزایش سرمایه اسمی در ترازنامه موجب افزایش قدرت وام‌دهی می‌گردد. همچنین در بیمه ها نیز افزایش سرمایه اسمی میتواند قدرت بیمه ها را برای افزایش میزان سرمایه گذاری بالا ببرد.

طبق استاندارد حسابداری شماره 11 ایران، تجدید ارزیابی داراییهای ثابت مشهود مجاز است. در صورت اتخاذ این روش از سوی شرکت، هر 3 الی 5 سال می‌بایست تکرار شود. اما با توجه به این که انجام تجدید ارزیابی داراییهای ثابت مشهود مستلزم تحمل هزینه های قابل توجه است، شرکت ها به آن رقبتی ندارند مگر این که مجبور باشند.

مبلغ تجدید ارزیابی (درآمد غیر عملیاتی تحقق نیافته ناشی از تجدید ارزیابی) مستقیما تحت عنوان مازاد تجدید ارزیابی ثبت و در ترازنامه به عنوان بخشی از حقوق صاحبان سرمایه طبقه بندی می شود و در صورت سود و زیان جامع انعکاس می یابد، بنابراین سودی در صورت سود و زیان شناسایی نمی‌گردد.

مدل های تجدید ارزیابی 

1- دارایی های که استهلاک پذیر نمی باشند 

دارایی هایی مانند زمین که در طول زمان مستهلک نمی‌شوند درصورتی که مورد تجدید ارزیابی قرار بگیرند تاثیری بر هزینه استهلاک و جریان های نقد آتی شرکت ندارند و صرفا اعداد دارایی و سرمایه را در ترازنامه را به روز می‌کنند.

2- دارایی هایی که قابلیت استهلاک گیری را دارند 

در این بخش سود مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها که به حساب افزایش سرمایه لحاظ می‌شود، در سال ایجاد، مشمول مالیات نیست؛ اما تجدید ارزیابی دارایی های استهلاک پذیر (ساختمان، تجهیزات) موجب افزایش هزینه استهلاک برای سال های آتی می‌گردد و سود خالص را از طریق افزایش دادن هزینه سربار در بهای تمام شده ، کاهش می‌دهد. همچنین هزینه استهلاک دارایی های به روز شده در سال‌های بعد هزینه غیر قابل قبول مالیاتی است و صرفه جویی مالیاتی ایجاد نمی‌کند .

ماده مرتبط قانون مالیاتهای مستقیم در تجدید ارزیابی 

در ادامه برای بررسی این نکته مالیاتی  بهتراست با تغییرات مهم در ماده قانونی 149 قانون مالیاتهای مستقیم آشنا شوید طبق قوانین قبل از سال 95 در تشخيص درآمد مشمول ماليات محاسبة‌ استهلاکات دارايي و هزينه‌هاي تأسيس و سرمايه‌اي با رعايت ‌اصول زير انجام مي‌گرفت :

1 ـ آن قسمت از دارايي ثابت که بر اثر استعمال يا گذشت زمان ‌يا ساير عوامل بدون توجه به تغيير قيمت‌ها ارزش آن تقليل مي‌يابد قابل استهلاک است‌.

2 ـ مأخذ استهلاک‌، قيمت تمام شدة دارايي مي‌باشد.

3 ـ استهلاکات از تاريخي محاسبه مي‌شود که دارايي قابل ‌استهلاک آماده براي بهره‌برداري‌، در اختيار مؤسسه قرار مي‌گيرد.

در اصلاحیه جدید قانون مالیاتها 2 تبصره بسیار مهم وضع گردید که که شرکتها و موسسات دچار دوگانگی شدند. در تبصره۱ـ ماده 149 اصلاحی افزایش بهای ناشی از تجدید ارزیابی دارایی های اشخاص حقوقی، با رعایت استانداردهای حسابداری مشمول پرداخت مالیات بر درآمد نیست و هزینه استهلاک ناشی از افزایش تجدید ارزیابی نیز به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی تلقی نمی شود همچنین در زمان فروش یا معاوضه دارایی های تجدید ارزیابی شده، مابه التفاوت قیمت فروش و ارزش دفتری بدون اعمال تجدید ارزیابی در محاسبه درآمد مشمول مالیات منظور می شود.

تبصره۲ نیز اشاره به این نکته دارد،در صورتی که بر اثر فروش مال قابل استهلاک یا مسلوب المنفعه شدن ماشین آلات، زیانی متوجه مؤسسه گردد، زیان حاصل معادل ارزش مستهلک نشده دارایی منهای حاصل فروش (در صورت فروش) یکجا قابل احتساب در حساب سود و زیان همان سال است. حکم این تبصره در مورد دارایی های تجدید ارزیابی شده نسبت به ارزش دفتری بدون اعمال تجدید ارزیابی جاری است.

یک اخطار مالیاتی مهم 

نکته مهمی که باید در این بخش توجه داشته باشید این است که از نظر سازمان امور مالیاتی دارایی های مستهلک شده نباید از حساب موسسه خارج شود زیرا فروش دارایی های مستهلک شده کلاً سود بوده و مشمول محاسبه مالیات است، ضمناً کلیه هزینه های مرتبط با خرید یا تحصیل دارایی شامل هزینه های حمل،بیمه،حق العمل،گمرکی، نصب و …. باید به قیمت تمام شده دارایی مذکور اضافه شود و محاسبه استهلاک بر اساس این قیمت صورت پذیرد. 

 نظر دکتر موسی بزرگ اصل 

دکتر موسی بزرگ اصل یکی از اعضا  هیات عامل سازمان حسابرسی معتقد است از واژه افزایش سرمایه تفسیر نادرستی شده است. به گفته ایشان در استانداردهای حسابداری کشور، تجدید ارزیابی یک روش مجاز است و جنبه اجباری ندارد. یک شرکت می‌تواند از روش بهای تمام شده یا روش تجدید ارزیابی برای دارایی‌های ثابت مشهود، دارایی‌های نامشهود و سرمایه‌گذاری‌ها استفاده کند. اما شرکت‌ها قبلا به دلیل تبعات مالیاتی از روش تجدید ارزیابی استفاده نمی‌کردند چون باید بابت مازاد تجدید ارزیابی مالیات پرداخت می‌کردند. پس از معاف کردن مازاد تجدید ارزیابی در قوانین مختلف در سال‌های گذشته، شرکت‌ها به سمت تجدید ارزیابی رفتند و مازاد تجدید ارزیابی را طبق قانون به حساب افزایش سرمایه منظور کردند. در قانون مالیات جدید، حفظ معافیت، مشروط به افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی است. مهم‌ترین حسن تجدید ارزیابی بهبود کیفیت اطلاعات ترازنامه شرکت‌ها، به‌روز کردن استهلاک دارایی‌ها و در مجموع افزایش شفافیت مالی است. البته تجدید ارزیابی بی‌هزینه نیست. گاه مبالغ تجدید ارزیابی شده از قابلیت اتکای کافی برخوردار نیست و این نقص بر کیفیت ترازنامه اثر منفی دارد. تفسیر نادرست افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی در بازار سرمایه، مهم‌ترین خسارت تجدید ارزیابی به‌نظر می‌رسد. در استانداردهای حسابداری افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی منع شده است مگر اینکه قانون اجازه دهد. دلیل این ممنوعیت این است که مازاد تجدید ارزیابی یک درآمد تحقق نیافته است.

ابلاغ اصلاحيه  و مهم سازمان امور مالیاتی کشور که باید مدنظر قرار دهید تا در رسیدگی دفاتر قانونی با مشکل جدی مواجه نشوید تصويب نامه هاي شماره 90836/ت 48793 هـ مورخ 18/4/1392 ، شماره 136590/ت 50976 هـ مورخ 13/11/1393 و 53970/ت52406 هـ مورخ 10/5/1395 در خصوص تجديد ارزيابي داراييها می باشد.

در  تبصره 3 اصلاحي ماده 2 آيين نامه در اجراي مصوبه اخير الذکر به شرح زير اصلاح مي شود:

تبصره 3- اشخاص حقوقي که تا پايان سال تجديد ارزيابي افزايش سرمايه ناشي از تجديد ارزيابي داراييهاي خود را در اداره ثبت شرکتها ثبت ننمايند، موظفند مبالغ ناشي از تجديد ارزيابي دارايي ها را طي سالمذکور در دفاتر قانوني به حساب مازاد ناشي تجديد ارزيابي منظور و حداکثر تا پايان سال مالي بعد از تجديدارزيابي دارايي ها، در اداره ثبت شرکتها ثبت و به حساب سرمايه در دفاتر قانوني خود منظور نمايند. مهلت انجام ساير ترتيبات افزايش سرمايه و همچنين ثبت آن در اداره ثبت شرکت ها و دفاتر قانوني در اشخاص حقوقي که در سالهاي 1392 الي 1394 نسبت به تجديد ارزيابي دارايي هاي خود اقدام نموده اند، تا پايان سال 1395 تعيين مي گردد.

2) ماده 10 اصلاحي آيين نامه در اجراي مصوبه اخير الذکر به شرح زير اصلاح و يک تبصره به ماده ياد شده الحاق مي گردد:

ماده 10_ بنگاه هاي اقتصادي براي استفاده از معافيت موضوع اين آيين نامه بايد تأييديه سازمان حسابرسي يا يکي از موسسات حسابرسي عضو جامعه حسابداران رسمي ايران و يا حسابدار رسمي و در خصوص شرکت ها و اتحاديه تعاوني روستايي و کشاورزي تاييديه سازمان مرکزي تعاوني روستايي ايران در صورت انجام حسابرسي مالي توسط آن سازمان را که مستند به گزارش حسابرسي مالي شرکتباشد، براي سال تجديد ارزيابي در موارد زير دريافت و حداکثر تا پايان سال مالي بعد از سال تجديد ارزيابيدارايي به اداره امور مالياتي ذي ربط ارايه نمايند:

الف– اعلام نظر در مورد عدم تجديد ارزيابي دارايي ها در پنج سال قبل از سال تجديد ارزيابي

ب– اظهار نظر در مورد صحت مبناي محاسبه استهلاک دارايي

شرکت هايي که سال مالي آنها با سال شمسي مطابقت ندارد نيز مشمول حکم اين ماده و تبصره 2 ماده 2 مي باشند .

تبصره_ مهلت ارسال تأييديه هاي مذکور در اين ماده براي اشخاص حقوقي که در سالهاي 1392 و 1393 نسبت به تجديد ارزيابي دارايي هاي خود اقدام نموده اند، تا پايان سال 1395 تعيين مي گردد.