مناطق آزاد به منطقه‌هایی گفته می‌شوند که صادرات و واردات به کشورهای دیگر در آنها آزاد است و همچنین معافیت از پرداخت مالیات برای فعالان در این مناطق، یک انگیزه مالی برای ایجاد فعالیت‌های اقتصادی است.
قانون مربوط به چگونگی مالیات در مناطق آزاد، از سال ۱۳۷۲ آغاز شده و با تکیه بر ماده ۱۳ این قانون، تمامی اشخاص حقوقی و افراد حقیقی که در این مناطق به فعالیت اقتصادی مشغول هستند، از تاریخ ذکر شده در مجوز بهره‌برداری آنها تا ۲۰ سال پس از آن، از معافیت مالیاتی برخوردار می‌شوند. با اتمام ۲۰ سال، این فعالان مشمول قوانین مالیاتی می‌شوند و مکلف به پرداخت مالیات می‌باشند. در اینجا، فعالیت مالیاتی، به مالیات مستقیم اشاره دارد.
همچنین، در ماده ۵۲ قانون مناطق آزاد ذکر شده است که این مناطق از مالیات بر ارزش افزوده نیز معافیت دارند.
شرایط معافیت مالیاتی شرکت های پیمانکاری:
با توجه به مطالب پیش‌گفته، پیمانکارانی که شرکت آنها در منطقه آزاد یا ویژه اقتصادی به ثبت نرسیده و در این مناطق فعالیت می‌کنند آیا در ازای فعالیت در این مناطق، موظف به پرداخت مالیات بر ارزش افزوده هستند یا خیر. این موضوع در بند یک بخشنامه شماره ۵۴۴۰۹ سازمان امور مالیاتی در سال ۱۳۸۸ مورد توجه قرار گرفت و عنوان شد که مبادلات کالا فی‌مابین اشخاص مقیم در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، خارج از شمول پرداخت مالیات بر ارزش افزوده است. اما سوال و ابهامی که به‌وجود می‌آید این است که چه کسی مقیم محسوب می‌شود؟ براساس ماده ۵۹۰ قانون تجارت در تعریف اقامتگاه آمده است که اقامتگاه شخص حقوقی محلی است که اداره شخص حقوقی در آنجا است. با توجه به اینکه عموما مرکز اصلی اداره شرکت‌های مشغول به امور پیمانکاری خارج از محدوده مناطق آزاد و ویژه است، آیا نهایتا این نوع از شرکت‌ها باید مالیات بر ارزش افزوده فعالیت خود را پرداخت کنند یا خیر؟ این موضوع همچنین در قالب یک پرونده حقوقی در دیوان عدالت اداری مطرح شد که در نهایت در سال ۱۳۹۲ مطابق با رای هیات‌عمومی دیوان عدالت اداری در این‌خصوص، اقامت و مقیم بودن، منصرف از ماده ۵۹۰ قانون تجارت دانسته شد لهذا با عنایت به این تصریح قضایی، شرط خارج از شمول بودن از مالیات بر ارزش افزوده برای شرکت‌های پیمانکاری، مقیم بودن آنها براساس تجارت نیست.
بنابراین پیمانکاران فعال در محدوده مناطق آزاد و ویژه با دریافت مجوز فعالیت که شرایط شکلی آن مشخص شده، می‌توانند مالیات بر ارزش افزوده را طبق ضوابط و مقررات پرداخت نکنند. این موضوع موجب تشویق فعالیت فعالان اقتصادی در محدوده مناطق آزاد و ویژه اقتصادی خواهد بود.
شرایط مالیاتی مناطق آزاد
شرایط معافیت مالیاتی مناطق ویژه صنعتی – تجاری:
در تعریف مناطق ویژه صنعتی - تجاری ذکر شده است که این مناطق با هدف ایجاد مراکز تجاری و صنعتی بزرگ خارجی و داخلی و جذب سرمایه‌گذاری ایجاد شده‌اند. به علاوه، بر اساس قوانین مربوط به مالیات بر ارزش افزوده و بند 13 این قانون، مناطق آزاد و ویژه صنعتی - تجاری از این نوع مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند.
پیشنهاد می کنیم، مقاله بخشنامه معافیت مالیاتی را مطالعه کنید
معافیت مالیات بر حقوق حقوق‌بگیران در مناطق آزاد چگونه است؟
در این مورد نیز یک رای هیئت عمومی شورای عالی مالیاتی به شماره 2090 وجود داشت که در آن شورای عالی مالیاتی معافیت مالیاتی حقوق‌بگیران مناطق آزاد را تایید کرده بود.
اما در نهایت با پیگیری برخی افراد از دیوان عدالت اداری، این رای ابطال شد. یعنی در حال حاضر حقوق‌بگیران در مناطق آزاد مشمول مالیات بر حقوق هستند. در مورد مالیات حق تمبر نیز باید گفت این مالیات در مناطق آزاد موضوعیت ندارد چرا که همان ماده 13 قانون مناطق آزاد آن را معاف کرده است.
در این مقاله به بحث مالیات مناطق آزاد و شرایط برخورداری از معافیت مالیاتی برای این مناطق پرداختیم. اگر در این مورد سوالی دارید حتما در بخش نظرات مطرح کنید تا به آن پاسخ دهیم. همچنین باید توجه کنید که قوانین و مقررات مالیاتی معمولا دستخوش تغییر می‌شوند. از این رو همواره باید آخرین بخشنامه‌ها و مقررات را پیگیری کنید.
