از معافیت‌ های مالیاتی صادرات کالا و خدمات چه‌ می‌دانید؟

در سال‌های گذشته هیچگونه مالیاتی برای صادرات در نظر گرفته نشده بود، اما سیاست‌های ارزی جدید شرایط تازه‌ای را پیش روی صادرکنندگان قرار داد که آنها را ملزم به پرداخت مالیات کرد. اینکه مالیات بر صادرات چقدر است و چگونه می‌توان از معافیت های مالیاتی بر صادرات بهره‌مند شد مطالبی است که در این مقاله قصد داریم به آن بپردازیم. 

مالیات صادرات چیست؟

صادرات که همان خروج یک کالا یا خدمات از کشور و ورود به کشور دیگر است که فرد صادر کننده عموما ارز کشور مقابل را دریافت می‌کند.

بنابراین به زبان ساده می‌توان گفت مالیات بر صادرات همان مبالغی است که از صادرکنندگان در قبال درآمد حاصل از صادرات تحت عنوان عوارض و مالیات دریافت می‌شود.تنها اشخاصی که دارای کارت بازرگانی هستند می‌توانند اقدام به صادرات و واردات کنند.

بر اساس ماده 141 قانون مالیات‌های مستقیم «صد درصد (۱۰۰%) درآمد حاصل از صادرات خدمات و کالاهای غیرنفتی و محصولات بخش کشاورزی و بیست درصد (۲۰%) درآمد حاصل از صادرات مواد خام مشمول مالیات با نرخ صفر می‌گردد. فهرست مواد خام و کالاهای نفتی به پیشنهاد مشترک وزارتخانه‌های امور اقتصادی و دارایی، صنعت، معدن و تجارت و نفت و اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی به تصویب هیأت وزیران می‌رسد.»

و همچنین طبق تبصره ۱ همین ماده «درآمد حاصل از صادرات کالاهای مختلف که به صورت عبوری (ترانزیت) به ایران وارد می‌شوند و بدون تغییر در ماهیت یا با انجام کاری بر روی آن صادر می‌شوند مشمول مالیات با نرخ صفر می‌گردد.»

نکته قابل توجه این است که طبق ماده ذکر شده تا سال‌ها پیش صادرکنندگان از پرداخت مالیات معاف بودند و به دلیل اینکه موجبات ارز آوری به کشور را فراهم می‌کردند درآمدهای آنها (به ویژه در بخش غیرنفتی) مشمول پرداخت مالیات قرار نمی‌گرفت.

اما در پی برخی سیاست‌های ارزی که از سوی بانک مرکزی در دستور کار قرار گرفت صادرکنندگان باید منابع حاصل از صادرات خود را در سامانه‌ای که بانک مرکزی راه‌اندازی کرده بود می‌آوردند و حق فروش آن را در بازارهای آزاد نداشتند.

بر اساس سیاست‌های ارزی تعریف شده که در راستای بودجه سال 1398 بود، چنانچه صادرکنندگان منابع ارزی حاصل از صادرات خود را به سامانه نیما تزریق نکنند مشمول معافیت مالیاتی نخواهند شد.

طبق بند ج  تبصره 8 قانون بودجه سال ۱۳۹۸ «هرگونه نرخ صفر و معافیت‌های مالیاتی برای درآمدهای حاصل از صادرات کالا و خدمات از جمله خدمات غیرنفتی، محصولات بخش کشاورزی و مواد خام و همچنین استرداد مالیات و عوارض موضوع ماده (۱۳) قانون مالیات بر ارزش افزوده در مواردی که ارز حاصل از صادرات طبق مقررات اعلامی بانک مرکزی به چرخه اقتصادی برگردانده نشود برای عملکرد سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ قابل اعمال نخواهد بود.» به این ترتیب صادرات نیز مشمول مالیات شد.

معافیت مالیاتی صادرات کالاهای غیر نفتی

طبق ماده ۱۴۱ قانون مالیات های مستقیم صددرصد(۱۰۰%) درآمد حاصل از صادرات خدمات و کالاهای غیرنفتی و محصولات بخش کشاورزی و بیست‌درصد(۲۰%) درآمد حاصل از صادرات مواد خام مشمول مالیات با نرخ صفر می‌گردد. فهرست مواد خام و کالاهای نفتی به پیشنهاد مشترک وزارتخانه­ های امور اقتصادی و دارایی، صنعت، معدن و تجارت و نفت و اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی به تصویب هیأت وزیران می‌رسد.

در این ماده  گفته شده صادرات کالاهای غیر نفتی از پرداخت مالیات معاف است یا بهتر بگوییم مالیات آنها با نرخ صفر محاسبه می‌شود. اما به شرط اینکه بعد از صادرات، ارز آن وارد کشور شده باشد و در سامانه نیما و سنا ثبت شده باشد. در غیر این‌صورت به ازای مبلغ صادرات انجام شده باید مالیات آن پرداخت شود.

جهت آشنایی، معرفی و اطلاع کامل از سامانه جامع تجارت و هدف ایجاد و مزایای آن بر روی لینک کلیک کنید

طبق تبصره 1 این ماده درآمد حاصل از صادرات کالاهای مختلف که به ‌صورت عبوری (ترانزیت) به ‌ایران وارد می‌شوند و بدون تغییر در ماهیت یا با انجام کاری بر روی آن صادر می‌شوند مشمول مالیات با نرخ صفر می‌گردد. به عبارتی در صورتی‌که کالایی وارد کشور شود و بدون هر گونه تغییری در آن از کشور خارج گردد مشمول مالیات نخواهد بود.

طبق تبصره 2 مفاد این ماده پس از اتمام دوره اجرای قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران مصوب 15/10/ 1389 لازم‌الاجراء می‌شود.

شما می توانید جهت آشنایی با مالیات بر ارزش افزوده کالاهای صادراتی بر روی محاسبه مالیات و عوارض ارزش افزوده برای صادرکنندگان کلیک نمایید.

در اجرای بند (ب) ماده (113) قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی جمهوری اسلامی ایران، از تاریخ 1380/01/01 صادرات کالا و خدمات از پرداخت هر نوع مالیات و عوارض اعم از مستقیم و غیر مستقیم معاف می‌باشد.

برای دریافت متن کامل آیین نامه اجرایی بند ب ماده 113قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کلیک کنید.

سامانه نیما چیست؟

نیما مخفف “نظام یکپارچه معاملات ارزی” است. این سامانه با هدف تسهیل تأمین ارز، ایجاد فضای امن برای خریداران و فروشندگان ارز و امکان ایجاد فضای رقابتی برای صرافان، در راستای تأمین ارزمورد نیاز بازار آغاز به کار کرد.توسط این سامانه، متقاضیان و عرضه‌کنندگان ارز، متناسب با نیازهای واقعی خود، عملیات ارزی مد نظر را در محیطی الکترونیکی و آنلاین انجام می‌دهند.

در فاز نخست، واردکنندگان برای تأمین ارز واردات به عنوان متقاضی خرید ارز و صرافی‌ها به عنوان فروشنده‌ی ارز، ایفای نقش خواهند کرد.این سامانه امکان مدیریت بازار ارز برای سیاست‌گذار و امکان فعالیت شفاف بازار ارز را فراهم می‌کند.

بازرگانان می‌توانند با مراجعه به سامانه جامع تجارت، درخواست خود را برای تأمین ارز در سفارشات غیربانکی، انجام دهند.این اطلاعات به صورت سیستمی و آنلاین به سامانه نیما منتقل شده.در مرحله بعدی صرافی‌ها با مشاهده‌ی درخواست‌های ارزی، به هر کدام پاسخ می‌دهند.

مالیات با نرخ صفر چیست؟

به‌منظور حمایت از بخش تولید و پیشگیری از ورشکستگی، نرخ صفر مالیاتی توسط قانون‌گذار تعریف می‌شود. به بیان ساده‌تر، قانون‌گذار برای بهبود شرایط اقتصادی و حمایت از مشاغل خصوصی و بخش تولید سیاست‌های مالیاتی را در پیش می‌گیرد تا اشخاص در مدت‌زمان معین از پرداخت مالیات معاف شوند.

مالیات با نرخ صفر یعنی، مدت‌زمان تعیین شده توسط قانون‌گذار که شخص از پرداخت مالیات معاف می‌شود. در واقع مفهوم مالیات با نرخ صفر برای پشتیبانی از بخش تولید و مشاغل بخش خصوصی است.

مدت زمان اجرای نرخ صفر مالیاتی

این نرخ برای بنگاه های تولیدی غیر دولتی و خدماتی، مثل بیمارستان ها و مراکز گردشگری، از زمان شروع استفاده به مدت پنج سال اجرا می شود و بعد از اتمام این پنج سال، بنگاه های مربوطه مانند دیگر بنگاه ها می بایست مالیات بپردازند.

طبق بند ب ماده 132 ق م م مالیات با نرخ صفر برای واحدهای تولیدی و خدماتی و سایر مراکز موضوع این ماده که دارای بیش از پنجاه نفر نیروی کار شاغل باشند چنانچه در دوره معافیت، هرسال نسبت به سال قبل نیروی کار شاغل خود را حداقل پنجاه درصد (50%) افزایش دهند، به ازای هر سال افزایش کارکنان یک‌سال اضافه می­‌شود.

معافیت‌های مالیاتی درآمدهای حاصل از صادرات کالا و خدمات و چالش ارزی

به موجب بخشنامه شماره ۱۶۲۱۸/۲۰۰ مورخ 1391/08/10 سازمان امور مالیاتی، با دارا بودن یکی از شرایط زیر مشمول معافیت مالیاتی حاصل از در آمدهای صادراتی می‌باشد:

1. واریز ارز حاصل از صادرات به حساب ارزی مودی در داخل کشور.
2. ارائه مستندات فروش ارز به مرکز مبادلات ارزی یا سایر مراجع قانونی.
3. ورود کالا یا خدمات به کشور معادل کالا یا خدمات صادر شده.

سود حاصل از تسعیر ارز با منشا صادرات

طبق بخشنامه شماره 200/96/87 مورخ 1396/06/07 و رای دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه 536 و 536، سود حاصل از تسعیر ارز با منشا صادرات مشمول مالیات با نرخ صفر می‌باشد. هم‌چنین طبق ماده 36 قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر وو ارتقای نظام مالی کشور مصوب 1394/02/01 و بند ب ماده 145 قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور مصوب 1395/11/10 سود تفاوت نرخ تسعیر ارز حاصل از صادرات از هرگونه مالیات معاف است.

نکات مهم از معافیت‌های مالیاتی درآمدهای حاصل از صادرات کالا و خدمات

۱- طبق جزء 1 بند ک تبصره 6 قانون بودجه سال 1399 کل کشور هرگونه نرخ صفر و معافیت‌های مالیاتی برای درآمدهای حاصل از صادرات کالا و خدمات از جمله کالاهای غیرنفتی، مواد خام و همچنین استرداد مالیات و عوارض موضوع ماده (۱۳) قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب ۱۳۸۷/۲/۱۷ با اصلاحات و الحاقات بعدی، در مواردی که ارز حاصل از صادرات طبق مقررات اعلامی بانک مرکزی به چرخه اقتصادی کشور برگردانده نشود، برای عملکرد سالهای ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ قابل اعمال نیست.

صادرات بخش کشاورزی و خدمات فنی- مهندسی از شمول شروط این بند مستثنی هستند. مدت زمان استرداد مالیات و عوارض ارزش افزوده موضوع ماده (۳۴) قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور از طرف سازمان امور مالیاتی کشور یک‌ماه از تاریخ ورود ارز به چرخه اقتصادی کشور مطابق مقررات یادشده است.

پرداخت هرگونه جایزه و مشوق صادراتی برای صادرکنندگان منوط به حصول اطمینان از برگشت ارز حاصل از صادرات کالا و خدمات به چرخه اقتصاد کشور براساس دستورالعمل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران می‌باشد.

۲- مدت زمان استرداد مالیات و عوارض ارزش افزوده موضوع ماده 34 قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور از طرف سازمان امور مالیاتی کشور یک ماه از تاریخ ورود ارز به چرخه اقتصادی کشور مطابق مقررات یادشده می‌باشد.

۳- بر این اساس سازمان مالیاتی نامه شماره 99/24354 مورخ 1399/02/06 بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در خصوص نحوه برگشت ارز حاصل از صادرات در سال 1399 و نحوه رفع تعهد ارزی سال 1398، را جهت اجرا ابلاغ کرده است.

۴- به منظور اجرای دقیق حکم جزء (1) بند (ک) تبصره (6) قانون بودجه سال 1399 کل کشور، ابزار استعلام برگشت ارز حاصل از صادرات در سامانه ویرایش و استخراج اطلاعات مؤدیان مالیاتی ایجاد شده است که پس از ورود به سامانه به آدرس ttms.tax.gov.ir وارد بخش سامانه « بهره برداری از اطلاعات شده سپس از طریق زیر منوی درگاه سایر منابع اطلاعاتی، گزینه استعلام برگشت ارز حاصل از صادرات انتخاب گردد. در این قسمت کاربر امکان دسترسی به اطلاعات صادر کنندگان بر اساس شناسه ملی با کد ملی را خواهد داشت.

۵- با توجه به استثنای مندرج در جزء (1) بند (ک) تبصره (6) قانون بودجه سال 1399 کل کشور، صادر کنندگانی که صادرات آنها در سال 1398 صرفأ خدمات فنی مهندسی و بخش کشاورزی باشد، مشمول رفع تعهد ارزی در سال مذکور نبوده، مالیات و عوارض ارزش افزوده پرداختی برابر مقررات مربوط به عنوان اعتبار مالیاتی محسوب و حسب مورد قابل تهاتر و یا استرداد خواهد بود.

۶- در صورت عدم رفع تعهد ارزی بابت صادرات کالا و خدمات در سال 1398 در مهلت تعیین شده توسط بانک مرکزی، درآمد حاصل از صادرات کالا و خدمات به خارج از کشور به استنای صادرات بخش کشاورزی و خدمات فنی مهندسی مستند به اسناد و مدارک مثبته، جزو مأخذ مشمول مالیات عملکرد سال مذکور محسوب و هزینه های مربوط به درآمد مزبور با رعایت مقررات فصل دوم از باب چهارم قانون مالیاتهای مستقیم مصوب اسفند ماه 1366 و اصلاحیه ها و الحاقات بعدی آن، از جمله هزینه های قابل قبول مالیاتی برای تشخیص درآمد مشمول مالیات خواهد بود.

۷- صادرکنندگانی که صادرات آنها در سال 1398 به صورت توأم کالاها و خدمات از جمله کالاهای غیر نفتی و مواد خام و همچنین صادرات بخش کشاورزی و خدمات فنی مهندسی بوده، با توجه به این که درآمد حاصل از صادرات بخش کشاورزی و خدمات فنی مهندسی از شرایط جزء 1 بند ک تبصره6 قانون بودجه سال 1399 کل کشور مستثنی شده و رسیدگی به دوره های مالیاتی سال 1398 پرونده مالیات بر ارزش افزوده اینگونه مودیان، مستلزم تفکیک درآمد حاصل از صادرات بخش کشاورزی و خدمات فنی مهندسی از سایر درآمدهای صادراتی آنان و اعلام نام و مشخصات محصولات کشاورزی و شماره تعرفه مربوط که مبنای عملکرد گمرک ایران است، است.

بنابراین به منظور اجرای صحیح قانون، موقع رسیدگی ماموران مالیاتی باید کل صادرات کالا و خدمات اعم از کالاهای غیر نفتی و مواد خام و صادرات بخش کشاورزی و خدمات فنی مهندسی را به تفکیک در گزارش رسیدگی درج نموده و در صورت عدم رفع تعهد ارزی صرفا مالیات و عوارض ارزش افزوده پرداختی بابت صادرات کالاها و خدمات مشمول رفع تعهد ارزی از جمله کالاهای غیرنفتی و مواد خام به خارج از کشور مربوط به دوره های مالیاتی سال مزبور، قابل پذیرش به عنوان اعتبار مالیاتی نبوده و و به تبع آن قابل تهاتر و استرداد نخواهد بود.

۸- بنگاهای تولیدی صادراتی به منظور تأمین نیازهای واردات خود می توانند حداکثر 30% منابع ارزی صادرات خود را استفاده و مابقی را به صورت حواله ارزی در بازار ثانویه به فروش برسانند. تأمین ارز گروهی از واردکنندگان با گروهی از صادرکنندگان به صورت مستقیم حسب توافق وزارت صنعت در سامانه نیما امکان پذیر است.

۹- صادرکنندگانی که در مهلت تعیین شده ارز را برنگردانند بایستی باقیمانده تعهد خود را در بازار دوم (سامانه نیما) به نرخ روز پایانی مهلت مزبور در بازار دوم (سامانه نیما) یا قیمت روز بازار هر کدام کمتر است به بانک مرکزی فروشند.

۱۰- تولیدکنندگان موظفند جهت ورود کالا اقدام به ثبت آماری از محل ورود موقت در سامانه جامع تجارت نمایند. گمرک اقدام به صدور پروانه موقت نماید و تولید کنندگان اقدام به صادرات از محل ورود موقت نموده و ضمن رفع تعهدات ارزی الباقی ارز حاصل از صادرات را مطابق با این مصوبه رفع تعهد کنند.

جهت ورود ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی کشور چه باید کرد؟

طبق بند 1 مصوبه 55300/8739 مورخ 1397/02/02 به منظور ورود ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی کشور، صادرکنندگان کالا مکلفند ظرف شش ماه از تاریخ صدور پروانه صادراتی  95٪ ارز حاصل از صادرات را به یکی از شکل های زیر یا ترکیبی از آنها استفاده نمایند و 5٪ باقیمانده جهت تأمین هزینه های بازاریابی و … است.

الف- واردات در مقابل صادرات
ب- پرداخت بدهی ارزی خود
پ- فروش ارز به بانک ها و صرافی های مجاز
ت- سپرده گذاری ارزی نزد بانکها

و طبق بند 5 مصوبه فوق اعمال معافیت مالیاتی منوط به رعایت مفاد این دستورالعمل است.

تعهد ارزی حاصل از صادرات به چه معناست؟

رفع تعهد ارزی به این معناست که دولت اطمینان یابد تمام افراد و شرکت هایی که صادرات انجام می دهند ارز حاصل از آن وارد کشور می‌شود. این ارز ممکن است به صورت تهاتری باشد یا اینکه اصل ارز وارد کشور شود. وقتی صادراتی انجام می‌شود صادرکننده باید مبلغی را بابت خدمات یا کالایی که صادر کرده دریافت کرده باشد که این مبلغ می‌تواند ارز یا ریال باشد. در ابتدای این مقاله ماده ۱۴۱ قانون مالیات های مستقیم را بررسی کردیم که گفته شد تمام صادرات اشخاص معاف از مالیات است اما بانک مرکزی هم طبق بخشنامه هایی اعلام کرده اگر تعهد ارزی نکنید نمی‌توانید از معافیت مالیاتی صادرات استفاده کنید.

در رسیدگی های مالیاتی که برای سال ۹۷ انجام شده ممیزین مالیاتی  بحث رفع تعهد ارزی را جدی گرفته و در صورت عدم رفع تعهد ارزی به میزانی که صادرات انجام شده مالیات در نظر گرفته ‌اند. ممیزین مالیاتی هنگام رسیدگی استعلام گرفته و موضوع تعهد ارزی مساله ای بسیار جدی برای سازمان امور مالیاتی کشور و بانک مرکزی است که هم‌چنان در حال پیگیری است.

طبق بند 3 تصویب نامه 63793/ت سازمان امور مالیاتی کلیه صادر کنندگان مکلف به بازگشت ارز به چرخه اقتصادی براساس دستورالعمل بانک مرکزی شدند و طبق تبصره بند 3 فوق صادرکنندگان عمده فرآوره های نفتی، پتروشیمی، محصولات فولادی و فلزات رنگی که از 1397/01/22 تاکنون نسبت به بند ایفای تعهدات ارزی خود اقدام نکرده اند علاوه برفروش ارز در بازار دوم متعهد به پرداخت مابه التفاوت ریالی حاصل از تفاوت ارزش صادرات مربوط بر مبنای نزخ بازار رسمی و نرخ بازار روز می‌باشند.

همچنین ورود ارز به صورت اسکناس و طلا به داخل کشور بدون محدودیت مطابق با ضوابط و مقررات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و مقررات مبارزه با پولشویی توسط اشخاص حقیقی و حقوقی مجاز است. واردات طلا به صورت خام توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران از کلیه حقوق، عوارض قانونی و مالیات بر ارزش افزوده معاف است.

نحوه رفع تعهد ارزی حاصل از صادرات

می‌خواهیم بدانیم برای رفع تعهد ارزی چه  باید کرد؟ دو راهکار وجود دارد که باید یکی از آنها را انجام دهید تا بتوانید در بانک مرکزی استعلام مثبت دریافت کنید تا از معافیت مالیاتی صادرات بهره‌مند شوید.

1. اگر از بانک مرکزی استعلام گرفته و متوجه شده‌اید که تعهد ارزی دارید باید به میزان تعهد ارزی که دارید، ارز از صرافی ها تهیه و در سامانه نیما ثبت کنید که البته بر اساس بخشنامه بانک مرکزی در صورتی‌که شما ۷۰% تعهد ارزی خود را تامین کنید برای دریافت معافیت مالیاتی کفایت می‌کند.
2. شما می‌توانید با تاجری که واردات داشته و نیاز به تامین ارز دارد تهاتر کنید یعنی ارزی که قرار بوده وارد کشور شود از مشتری دریافت و به تامین کننده انتقال داده شده و هر دو باهم تهاتر می‌شود.

نکته :  مهم این است که طبق بخشنامه ها و دستورالعمل های صادره، فروش صادراتی طبق دفاتر ملاک رفع تعهد نبوده و صرفا ارزش گذاری گمرک ملاک عمل و مبنای رفع تعهد هست.