معمولا این طور برداشت میشود که حساب جاری سهامداران یا همان حساب جاری شرکا یک حساب واسطه‌ای برای دریافت و پرداخت‌های صاحبان سهام، در شرکت‌هاست. یعنی وقتی که شرکت با مشکل نقدینگی مواجه شود صاحبان سهام وجوهی به حساب شرکت واریز می‌کنند. و زمانی که وضع شرکت روبه راه باشد، مبالغی را از شرکت برداشت می‌کنند. حال می‌خواهیم بدانیم چرا نباید حساب جاری سهامداران در اظهارنامه مالیاتی تکمیل شود؟ این مقاله به درخواست بسیاری از دوستان به‌دلیل ابهاماتی که برای ممیزین مالیاتی در مورد ماهیت این حساب به وجود می‌آید آماده شده است.
حساب جاری چیست؟
حساب جاری به معنای جاری بودن و یا در جریان بودن حساب در یک دوره کوتاه‌مدت است. به‌عنوان‌مثال، چنانچه افرادی مبالغی را به یک موسسه بدهکار و یا طلبکار باشند؛ ابتدا گردش حساب موسسه مورد نظر را بررسی می‌کنند. گردش حساب مشخص می‌کند که در یک‌زمان معین یک حساب دارای چند تراکنش بوده است.
به‌طور کلی گردش حساب به معنای رفت و آمد ارزش در یک حساب جاری است؛ البته گردش جریان یک حساب ممکن است تنها به یکی از بخش‌های موسسه مرتبط باشد. عملیات گردش حساب در حسابداری تعهدی کاملاً مورد پذیرش قرار گرفته و قانونی است.
تعریف سهام چیست؟
فرض کنید ارزش سرمایه های یک شرکت را به هزار بخش مساوی تقسیم کنیم. در این صورت هر بخش از این شرکت به یک سهم تبدیل خواهد شد. به هر کدام از این بخش های مساوی سهم و به مجموعه ای از آن سهام می گوییم. حالا هر شخصی می تواند تعدادی از این بخش ها را که سهام این شرکت هستند خریداری کند و درصدی از مالکیت این شرکت سهامی را به دست بیاورد.
حساب جاری سهامداران چیست؟
حساب جاری شرکا در سمت بدهی‌های ترازنامه بعضی از شرکت‌های خصوصی وجود دارد و مبالغ آنها هم معمولا بسیار بالا و در بعضی مواقع غیر قابل مقایسه با سایر اقلام ترازنامه است.
به این سرفصل معمولا با دید «فروش‌ها یا در آمدهای ثبت نشده» نگاه می‌کنند. البته ممکن است این چنین نباشد، ولی در بیشتر موارد و طبق تجربیات بازرسان، عنوان اصلی این سرفصل همان «فروش‌ها و درآمدهای ثبت نشده» است.
سهامداران چه کسانی هستند؟
سهامداران سرمایه گذاران یک موسسه هستند که سرمایه موسسه را تامین می‌نمایند. به هر دلیل و بنا به مقتضیات زمان و احتمالا وضعیت مالی شرکت و یا موسسه اتقاق می‌افتد که شرکت نیاز به منبع مالی “موقت” دارد تا مشکلات مالی خود را برطرف کند. مثلا در یک تاریخ معین دچار کمبود نقدینگی شده و نمی‌تواند تعهدات بانکی (چک های نزد دیگران) را تامین نماید.
به‌همین دلیل از سهامدار (سهامداران) تقاضا می‌کند تا برای یک مدت کوتاه منابع پولی شرکت را تامین نماید. یا برعکس سهامدار (سهامداران) دچار بحران مالی می‌گردد در این صورت از شرکتی که در ان سرمایه گذاری نموده برای مدت کوتاه میزان پولی که نیاز دارد را ” قرض ” می‌نماید.
در این‌صورت است که شرکت پس از پرداخت آن را در حساب جاری سهامدار ثبت می‌نماید. از طرفی سهامدار از خدمات و محصولات موسسه‌ای که خود یکی از سرمایه گذاران ان است می‌خواهد بهره ببرد؛ در این‌صورت است که با آن شرکت مانند سایر مشتریان وارد معامله شده و عملیات را در حساب با عنوان جاری سهامداران منظور می‌کند.
اما توصیه میشود در صورتی‌که “سهامدار” به‌عنوان یک مشتری با شرکت معاملات تجاری دارد؛ عملیات آن را در حساب بدهکاران و یا بستانکاران جاری عمل نماید. این امر به‌جهت آن‌است که اولا از ابهامات برای سایر سهامداران جلوگیری نموده ثانیا معاملات انجام شده ربطی به سهام آن در شرکت مذکور نخواهد داشت.
پیشنهاد می شود مقاله حقوق شرکا در شرکت مسئولیت محدود را هم مطالعه کنید
نقش سهامدار
بر اساس قانون شرکت ها در سال ۲۰۰۶، تصمیمات عمده تجاری که بر حقوق سهامداران تأثیر می گذارد، باید توسط مجمع عمومی که توسط مدیران شرکت فراخوانده می شود، توسط صاحبان سهام، با تصمیم ویژه تصویب شود.
تصمیمات خاصی فقط توسط سهامداران قابل اتخاذ است. مانند: برکناری مدیر از سمت خود، تغییر نام شرکت یا تأیید قرارداد خدمات برای مدیر که به او امنیت شغلی بیش از دو سال می دهد. به طور کلی، سهامداران قدرت کمی بر مدیران و نحوه اداره شرکت دارند. نقش اصلی آنها این است که در جلسات شرکت کنند و در مورد آنچه در دستور کار است بحث کنند تا مدیران از اختیارات خود فراتر نروند – و در صورت لزوم رضایت سهامداران را ارائه دهند.
وظایف سهامدار
وظیفه اصلی سهامداران این است که تصمیمات خود را در مجامع عمومی با رای دادن به عنوان سهامدار خود تصویب کنند. این وظیفه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. زیرا به سهامداران اجازه می دهد تا کنترل نهایی خود را بر شرکت و نحوه مدیریت آن اعمال کنند.
سهامداران می توانند به یکی از دو روش رای دهند: با نشان دادن دست یا با رای گیری که در آن هر رأی متناسب با تعداد سهام در اختیار هر یک از سهامداران خواهد بود. معمولاً نشان دادن دست ها روش ترجیحی رای گیری است که در مجامع عمومی انجام می شود.
چرا ابهامات برای حساب جاری سهامداران به‌وجود می‌آید؟
حسابرس، ابتدا باید با این دید «فروش‌ها یا در آمدهای ثبت نشده» به حساب جاری شرکا نگاه کند و رسیدگی‌های خود را با توجه به عنوان صحیح آن انجام دهد. البته نمی‌توان گفت در هر جا که حساب جاری شرکا وجود دارد، حتما فروش‌ها یا درآمدهایی در سرفصل «درآمد»ها ثبت نشده است. ممکن است واقعا نام سرفصل «جاری شرکا» با مواردی که تحت آن سرفصل ثبت شده، مطابقت داشته باشد ولی در رسیدگی‌ها باید اصل و مبنا را چنین قرار داد که این سرفصل همان درآمدهای ثبت نشده است، مگر اینکه عکس این مطلب ثابت شود.
زیاد شدن مانده بستانکار حساب جاری شرکا از سالی به سال دیگر، باید برای حسابرس سوال‌برانگیز باشد و باید با تردید حرفه‌ای به حساب درآمدها و فروش‌ها نگاه کند و رسیدگی‌های خود را با این فرض انجام دهد که درآمدها و فروش‌هایی از شرکت ثبت نمی‌شود.
حسابرس باید متوجه شود که سهامداران آن شرکت چه نفعی از ادامه فعالیت آن شرکت می‌برند. ممکن است شرکتی در سال‌های اول یا دوم بعد از تاسیس با مشکلات نقدینگی روبه‌رو شود و حتی زیان‌ده هم باشد، ولی این عمل تا چه مدتی می‌تواند ادامه داشته باشد؟
آیا سهامداران شرکت‌ها این درک را ندارند که اگر پول خود را به صورت سپرده ثابت بلند مدت نزد بانک‌ها می‌گذاشتند، می‌توانستند بدون هیچ مشکلی، سود سرمایه گذاری خود را بیشتر از سود احتمالی یا زیان شرکتی که در آن سرمایه گذاری کرده بودند، به‌دست آورند؟
به عبارتی در وحله اول وظیفه بازرس قانونی و یا حسابرس شرکت است که ماهیت این حساب را بررسی نماید. اگر سهامدار شرکت عضو هیئت مدیره بوده طبق ماده 129 قانون تجارت که اعضاء هیئت مدیره را از هرگونه معامله با شرکت منع نموده و آن را باطل اعلام می‌نماید؛ وظیفه بازرس قانونی است که در اولین جلسه مجمع و یا درخواست مجمع عمومی فوق العاده این معامله را مطرح نماید.
پیشنهاد میشود مقاله حساب جاری شرکا را هم مطالعه کنید
نکته
آیا سهامدارن این را نمی‌دانند که اگر سرمایه خود را به شکل سپرده بلند مدت در بانک قرار دهند می‌توانند بی‌دردسر سود کنند؟
در ابتدا بررسی تخلفات یک حساب، وظیفه بازرس قانونی و یا حسابرس شرکت است. چنانچه سهامدار شرکت عضو هیئت مدیره شرکت نیز باشد؛ طبق ماده ۱۲۹ قانون تجارت، اعضاء هیئت مدیره از معامله با شرکت منع شده و چنین معاملاتی باطل اعلام می‌گردند. بازرس قانونی مکلف است در اولین جلسه مجمع و یا در مجمع عمومی فوق‌العاده این معامله را مطرح کند.
طبق این ماده در صورتی که معامله بدون اجازه هیئت مدیره انجام شود؛ اما مجمع عمومی عادی مالکان سهام آن را تصویب نماید، معامله معتبر خواهد بود.
حال اگر معامله بدون اجازه هیئت مدیره صورت گرفته باشد و مجمع عمومی عادی مالکان سهام نیز آن را تصویب نکند؛ معامله فسخ خواهد بود.
بدیهی است که قابل فسخ بودن معاملات، درست بودن آن را مخدوش نمی‌کند. اگر در چنین معامله‌ای ظرف مدت مشخص شده در ماده ۱۳۱ این قانون، تقاضای ابطال صورت نگیرد، معاملات کماکان درست است. زمان تصمیم‌گیری در مجمع در رابطه با معامله، ذی‌نفع معامله حق شرکت در رأی‌گیری را نخواهد داشت.
چنانچه سهامدار عضو هیئت مدیره نباشد، بررسی‌های لازم برای درست بودن گردش حساب انجام میشود. اگر این تراکنش‌ها دارای مدارک واقعی باشند و مورد تائید بازرس قانونی واقع شوند؛ بنابراین دیگر هیچ‌گونه نگرانی در این رابطه وجود ندارد و اظهار آن در اظهارنامه مالیات مشکلی را به وجود نمی‌آورد. البته توجه کنید که این قانون تنها مختص قانون تجارت است.
چه موردی موجب نگرانی مودیان مالیاتی برای استفاده از حساب جاری شرکا میشود؟
اگر تراکنش‌ها اغلب زیاد باشند ممکن است، این معاملات را نوعی حساب‌سازی غیرواقعی تصور کنند. به‌عنوان‌مثال، اگر سهامدارن تأمین‌کننده مواد اولیه یا قطعات ماشین‌آلات و یا خدمات باشند؛ ممکن است از نگاه یک حسابرس ارتباطی میان خریدار و فروشنده وجود داشته باشد.
ممیزین از این دیدگاه به یک حساب می‌نگرند که اغلب فرارهای مالیاتی، بیمه‌ای، دو دفترِ بودن شرکت‌ها، درآمدها و فروش ثبت نشده و… می‌توانند در این حساب و حساب‌های مشابه باشند.
کاربرد اصلی حساب جاری شرکا
از آن‌جا که ماهیت حساب جاری شرکا، بستانکار و بدهکار است، بستانکار بودن این حساب یعنی شرکت مدتی است که به سهامداران بدهکار است و بدهکار بودن آن هم یعنی که سهامداران مدتی است که به شرکت بدهکار هستند. در انواع نرم افزار حسابداری که به منظور سامان‌دهی به امور مالی شرکت‌ها روی کار آمده‌اند، حساب جاری شرکا یک بار زیر مجموعه حساب با کل حساب‌های دریافتی و بار دیگر زیرمجموعه حساب با کل حساب‌های پرداختی قرار می‌گیرد.
علت وجود تورم در حساب جاری شرکا چیست؟
با افزایش گردش حساب جاری شرکا در شرکت، متقابلا افزایش تورم نیز اتفاق می‌افتد، لذا حساب جاری شرکا جزو حساب‌هایی است که باید با تجزیه و تحلیل زیاد همراه باشد و همراه با سایر حساب‌های شرکت، توسط حسابرس و ممیزان مالی مورد رسیدگی قرار داده شود.
