تاکنون مشاهده کردیم که چگونه بهای تمام شده کل یک محصول شامل هزینه های مستقیم و سهم هزینه های سربار که با استفاده از مبنا های مناسب برای جذب آنها محاسبه می شود،تعیین می گردد. سپس این بهای تمام شده کل برای تعیین قیمت فروش محصول مورد استفاده قرار می‌گیرد.
هزینه یابی هدف یک رویکرد جدید نسبت به هزینه یابی به شمار می رود که در جهت معکوس عمل میکند.
نحوه عملکرد هزینه یابی هدف به این صورت است که با قیمت بازار(برای دستیابی به سهم مشخصی از بازار) آغاز گشته و با کسر سود دلخواه و محاسبه بهای تمام شده ای که شرکت بایستی با این بها محصول مورد نظر را تولید کند اتمام می یابد. مهمترین پیامد هزینه یابی هدف آن است که اغلب اوقات منجر به شناسایی شکاف هزینه می‌گردد یعنی بهای تمام شده فعلی بیشتر از بهای تمام شده هدف مورد نیاز برای دستیابی به سود مورد نظر است. از این رو توسعه استراتژی های لازم برای بستن این شکاف هزینه توسط مدیریت،ضرورت دارد.
تعریف هزینه یابی هدف :
بل معتقد است هزینه یابی هدف سیستم برنامه ریزی سود و مدیریت هزینه است که در آن قیمت مبناست ، بر مشتریان تاکید اساسی دارد ، تمرکز بر مرحله طراحی دارد و مشارکت تمام بخش های تخصصی بنگاه اقتصادی را می طلبد .
هزینه یابی هدف ، مدیریت هزینه را از اولین مراحل شکل گیری محصول آغاز میکند و آن را درسراسر چرخه عمر محصول به وسیله مشارکت در کل زنجیره ارزش به کار می گیرد .
در این هدف شش اصل برای رسیدن به هزینه یابی هدف به شرح زیر مطرح شده است :
اصل اول : مبنا بودن قیمت بازار
سیستم هزینه یابی هدف ، هزینه یابی را بر مبنای برآورد قیمت محصول در بازار و تعیین میزان سود موردانتظار و کسر این دو مقدار از یکدیگر ، انجام می دهد.به بیان دیگر ، حدود مجاز هزینه را برای دستیابی به سود مشخص بر اساس قیمت بازار برآورد می کند .
فرمول آن به شرح زیر است :
در فرمول زیر c هزینه هدف ، p قیمت بازار محصول ، q سود هدف است . c = p – q
پیشنهاد می‌شود مقاله انواع هزینه ها در حسابداری و نحوه ثبت سند هزینه را مطالعه کنید
اصل دوم : تمرکز بر مشتری
انتظارات مشتری درباره کیفیت ، هزینه و زمان به صورت همزمان در تصمیم گیری فرآیند و محصول لحاظ می شود و موجب تجزیه و تحلیل و برآورد هزینه می شود .
هزینه یابی هدف را نمی توان با نادیده گرفتن نیازهای مشتریان ، کاهش کارکردهای محصول ، کاهش قابلیت اطمینان و اتکا به محصول و یا تاخیر در ارائه ی آن به بازار ، به هدف خود برسد .هنگامی ویژگی های محصول و پیشرفت های کارکردی آن مفید است که :
- انتظارات مشتری را برآورده کند
- مشتری از پرداخت بهای آن راضی باشد
- به سهم بازار شرکت یا حجم فروش آن بیفزاید.
اصل سوم :تمرکز بر طراحی
سیستم هزینه یابی هدف، طراحی فرآیندها و محصولات را به عنوان کلید مدیریت هزینه در نظر می گیرد.در این سیستم زمان زیادی صرف مرحله طراحی و کاهش زمان ارائه محصول به بازار می شود.
این موضوع باعث حذف تغییرات پرهزینه و زمان بری می شود که بر اثر غفلت در مرحله طراحی ،ممکن است رخ دهد. در حالت مقایسه با هزینه یابی سنتی می توان گفت که ابزار سیستم سنتی کاهش هزینه توجه زیادی به صرف مقیاس ،منحنی های یادگیری و کاهش ضایعات می کنند که همه در مرحله تولید منجر به کاهش هزینه می شود.
در حالیکه سیستم هزینه یابی هدف :
الف) هزینه ها را از قبل کنترل می کند ؛ یعنی هزینه ها به جای کنترل پس از وقوع ،پیشگیری می شود .
ب) موجب مشارکت مهندسان در بررسی تاثیر هزینه ها بر محصول ، فرآیند و فن آوری طراحی می شود .همه ی تصمیم های مهندسی قبل از اینکه در طراحی وارد شود ، از طریق شاخص های ارزشمندی و تجزیه و تحلیل ارزش برای مشتری ، غربال می شوند
ج) منجر به مشارکت همه ی بخش های تخصصی کارخانه در بررسی طراحی ها می شود .
د ) مهندسی همزمان محصولات و فرآیند را به جای فرآیند طراحی سنتی (متوالی) تشویق می کند.
به امید خدا طی روزهای آتی سه اصل باقی مانده از اصول تعریف بل در مورد هزینه یابی هدف را برایتان بیان خواهم کرد و به ادامه بحث در مورد هزینه یابی هدف می پردازیم .
اصل چهارم: مشارکت بخش های تخصصی بنگاه اقتصادی
سیستم هزینه یابی هدف از تیم های تولید و فرآیند ( که اعضای آن از بخش های طراحی ، مهندسی تولید ، فروش و بازاریابی ، تامین مواد ، حسابداری صنعتی ،خدمات و پشتیبانی است ) و ذی نفعال برون سازمانی نظیر فروشندگان مواد اولیه ، مشتریان و توزیع کنندگان کالا استفاده می کند .
مشارکت بین وظیفه ای به کمک کاهش بازنگری طراحی و تغییرات مهندسی ، زمان ارائه محصول به بازار را کاهش می دهد .کاهش زمان ارائه محصول به بازار ، ارتباط تنگاتنگی با کاهش هزینه و افزایش کیفیت دارد .
زیرا تیم های مزبور در برابر کل محصول مسئولیت دارند و درچرخه تولید محصول مشکلات به سرعت شناسایی و اصلاح می شوند.
اصل پنجم: جهت گیری در چارچوب چرخه عمر
هدف اصلی هزینه یابی هدف بررسی همه هزینه های متعلق به یک محصول در سراسر چرخه ی عمر مفید آن از قبیل خرید ،عملیات تولید ، تعمیر و نگهداری ،توزیع و کاهش آن ها برای مشتری است.این اصل به دو نکته مهم زیر توجه می کند :
الف) از دیدگاه مشتری توجه به چرخه عمر محصول به معنای به حداقل رساندن هزینه های دوران مالکیت و بهره برداری از محصول است .یعنی کاهش هزینه های عملیات تولید ، استفاده و تعمیر است .
ب ) از دیدگاه تولیدکننده توجه به چرخه عمر مفید محصول به معنای به حداقل رساندن هزینه های تکوین ،تولید ، بازاریابی ، توزیع ، پشتیبانی و خدمات است .
اصل ششم : مشارکت در زنجیره ی ارزش
هزینه یابی هدف دربرگیرنده همه ی عناصر زنجیره ارزش است و فعالیت های آن در راستای کاهش هزینه در سراسر این زنجیره با برقراری یک ارتباط مستحکم با همه اعضا و پدید آوردن سازمانی با قلمرو گسترده است
.سیستم هزینه یابی هدف بر اساس ارتباط بلندمدت و دوجانبه ی سودمند با عرضه کنندگان و بقیه زنجیره ارزش از قبیل توزیع کنندگان است.
باید توجه داشت که تئوری سیستم های بسته (سنتی) برای محیط های قابل پیش بینی و ثابت طراحی می شود ، لذا برای تغییرات پویای امروزی و محیط های تجاری پیش بینی ناپذیر و رقابتی مناسب نیست .
مراحل سیستم هزینه یابی سنتی و هزینه یابی هدف :
مراحل هزینه یابی سنتی به شرح زیر است :
- شناسایی نیازهای بازار
- طراحی محصول
- یرآورد هزینه های محصول
- انجام تجزیه و تحلیل ساخت یا خرید
- برآورد هزینه های تامین کنندگان مواد اولیه
- ارزیابی هزینه ها
- تولید کالا یا محصول
- کاهش دوره ای هزینه ها
اما مراحل سیستم هزینه یابی هدف به شرح زیر است :
- شناسایی نیازها و خواسته های بازار
- تعیین سود هدف
- ایجاد توازن بین خواسته ها و نیازهای بازار و هزینه ی هدف
- بررسی گزینه های طراحی محصول و فرآیند
- تولید کالا پس از انتخاب طرح و فرآیند مناسب در مرحله چهارم
- کاهش دوره ای هزینه ها
به صورت کلی مراحل اجرای هزینه یابی هدف در یک نگاه شامل موارد زیر می باشد :
