نحوه تشخیص دارایی ها و بدهی های احتمالی

موضوع استاندارد حسابداری که مربوط به دارایی‌ها و بدهی‌های احتمالی است، یکی از موضوعات جنجالی و مهم در این بخش است. با این حال اگر درباره مواردی مانند دارایی‌ها، بدهی‌های احتمالی، مشخصات هر کدام از آن‌ها، زمانی که لازم است به شناسایی و عدم شناسایی آن بپردازید، شرایط و نحوه تشخیص و افشای هر کدام اطلاع داشته باشید، قادر خواهید بود تا هنگام ثبت صورت‌های مالی، بهتر عمل کنید. 

افشا در صورتهای مالی

پیرو بخشنامه شماره 9428617 مورخ 94/12/22 سازمان حسابرسی با موضوع ابلاغ صورتهای مالی نمونه جدید و با توجه به الزامات افشای مندرج در استاندارد 4 حسابداری، واحد تجاری ملزم به افشای بدهی ها و دارایی های احتمالی است.

در بند 76 استاندارد 4 حسابداری عنوان شده که واحد تجاری برای هر طبقه از بدهی های احتمالی باید شرح مختصری از ماهیت، برآورد اثر مالی، موارد ابهام مربوط به مبلغ یا زمان بندی خروج منافع اقتصادی و همچنین امکان هرگونه جبران مخارج را افشا نماید. در صورتی که خروج منافع اقتصادی در آینده ناشی از بدهی احتمالی بعید (بسیار غیرمحتمل) باشد، نیازی به افشای موارد مذکور نیست.

در بند 79 استاندارد 4 حسابداری در خصوص الزامات افشای اطلاعات مربوط به دارایی های احتمالی عنوان شده است که چنانچه ورود منافع اقتصادی محتمل باشد، واحد تجاری باید شرح مختصری از دارایی احتمالی و درصورت امکان برآوردی از اثر مالی آن را افشا نماید.
نکته: در موارد نادر، در صورتی که دارایی یا بدهی احتمالی مربوط به دعاوی حقوقی له یا علیه شرکت باشد و احتمال آن رود که افشای آنها موجب لطمه به شرکت می شود، افشای این موارد لازم نیست.

نکته مندرج در قانون تجارت

ماده 235 اصلاحیه قسمتی از قانون تجارت: تعهداتی که شرکت آن را تضمین کرده است باید با قید مبلغ در ذیل ترازنامه آورده شود.
موارد مشمول ماده قانونی فوق، در یادداشت تعهدات بدهی ها و دارایی های احتمالی صورتهای مالی افشا می گردد. نکته قابل ذکر این است که این موارد (تضمین تعهدات) باید با ذکر مبلغ آورده شود.

تفاوت بدهی های احتمالی با ذخایر

در خصوص ذخایر طی مطلبی جداگانه بطور کامل بحث خواهیم کرد. به تجربه ثابت شده برخی موارد درخصوص قلمداد کردن یک رویداد به عنوان بدهی احتمالی و یا ذخیره بطور صحیح تشخیص و تمیز داده نمی شود. پس در این مورد توجه بیشتری نیاز است.
ذخیره تعهدی فعلی است که مبلغ آن بطور قابل اتکا قابل اندازه گیری است.

خروج منافع اقتصادی برای تسویه این تعهد محتمل و به عنوان بدهی شناسایی و در دفاتر ثبت می شود. در حالی که بدهی احتمالی به خاطر ویژگی هایی که در تعاریف ذکر کردیم، شناسایی و ثبت نمی شود و فقط در صورتهای مالی افشا می گردد، مگر خروج منافع اقتصادی بسیار غیرمحتمل و بعید باشد.
امکان دارد که یک مورد در ابتدا شرایط بدهی احتمالی را داشته باشد، ولی با گذر زمان اتفاقات بصورتی رقم بخورد که بدهی بسیار محتمل شده و واحد تجاری ملزم به اخذ ذخیره باشد.

عواقب عدم افشا و عدم توجه به دارایی ها و بدهی های احتمالی

عدم افشای دارایی ها و بدهی های احتمالی در بدو امر مورد اعتراض حسابرس مستقل قرار خواهد گرفت. این عدم افشا از مصادیق عدم رعایت استاندارد های حسابداری بوده و در صورت با اهمیت بودن در بند شرط گزارش حسابرس درج می شود.
عدم افشا و توجه به این موارد، ممکن است در آینده موجب ضرر و زیان های مالی بزرگی به شرکت باشد. در خصوص این زیان ها مدیریت باید در قبال مالکیت پاسخگو باشد. شاید اگر به موقع این موارد به مالکیت و سهامداران شرکت اطلاع داده میشد با اخذ تصمیمات بهینه، از خسارات احتمالی آتی جلوگیری بعمل می آمد.

یک مثال کاربردی

با توجه به اطلاعات زیر یادداشت تعهدات سرمایه ای، دارایی های احتمالی و بدهی های احتمالی را بنویسید.

شرکت در سال مالی جاری مبلغ 6،000 میلیون ریال از تعهدات شرکت هم گروه را به بانک تضمین نموده است.

در نتیجه طرح دعوای حقوقی علیه شرکت، پیمانکار پروژه بندرعباس ادعای طلب 30،000 میلیون ریال نموده است که تاکنون نتیجه آن مشخص نشده است. براساس آخرین پرس و جو و تحقیقات انجام شده احتمال اینکه رای دادگاه به ضرر شرکت صادر شود بیشتر است.

1- تعهدات سرمایه ای، دارایی های احتمالی و بدهی های احتمالی

• شرکت در تاریخ ترازنامه هرگونه تعهدات سرمایه ای است.
• بدهی های احتمالی شامل موارد زیر است:

بدهی های احتمالی موضوع ماده 235 قانون تجارت

تضمین بدهی شرکت های همگروه                               6،000 میلیون ریال

سایر بدهی های احتمالی

دعاوی حقوقی مطروحه علیه شرکت                             30،000 میلیون ریال