حسابداری تورمی، تکنیک ویژه ای در حسابداری می باشد که در دوره های تورم بالا از آن استفاده می شود و حساب های مالی با توجه به شاخص قیمت تعدیل می شود. این نوع از حسابداری، حسابداری طراحی شده ای می باشد که برای مشکلات حسابداری بهای تمام شده تاریخی نشات گرفته شده از تورم می باشد.
شرکت هایی که دارای سطح سریع و پایدار تورم و یا تورم در حال رشد می باشند، باید دوره های خود را به روز رسانی کنند و با شرایط اقتصادی و مالی فعلی ارتباط دهند. حسابداری تورمی در کشورهای دارای تورم به شدت استفاده می شود.
حسابداری تورمی، حسابداری قیمت های عادلانه نیست. در واقع به این حسابداری، حسابداری سطح قیمت ها می گویند و مانند تبدیل صورت های مالی به واحد پولی دیگر با استفاده از نرخ تسعیر می باشد.
در شرایط تورم، سرمایه گذاران و مدیران شرکت ها میزان تحت تاثیر قرار گرفتن سهام و سود شرکت را می خواهند و معمولا تورم باعث افزایش سود ابرازی می شود، ولی بخشی از این سود از افزایش قیمت ها می باشد و به عنوان معیار ارزیابی مدیریت واحد تجاری به حساب می آید. در واقع سود تجاری و سود تورم با هم ترکیب می شوند و حسابداری تورمی یک شاخه از حسابداری تعریف می شود.
اثرات تورم بر جامعه:
تورم موجب میشود که ریسک سرمایه‌گذاری افزایش یابد و به دنبال آن، کاهش سرمایه‌گذاری و کاهش اشتغال را خواهیم داشت و این خود یکی از معضلات دولت‌هاست. تورم عملاً افراد جامعه را به خود مشغول کرده و موجب میشود افراد نسبت به مسائل سیاسی اطراف خود اطلاعی نداشته باشند یا اگراطلاعی دارند در رابطه با قیمت‌ها و تورم باشد.
حسابداری تورمی چیست؟
یکی از آثار تورم مخصوصا در شرکت‌ها، اثر گذاری آن در صورتهای مالی، مخصوصا صورت سود و زیان است، به نوعی ارزش دارایی‌های شرکت را افزایش می‌دهد در حالی که ممکن است در عملکرد و سودآوری آن چنین چیزی رخ نداده باشد. اگر در چنین شرایطی بدون تاثیر تغییر سطح قیمت‌ها، در صورتهای مالی شرکت‌ها، سود شناسایی شود قطعا این صورت مالی برای مدیران گمراه کننده خواهد بود. بنابراین وجود صورتهای مالی مکمل بر پایه حسابداری تورمی، که تصویر شفافی از واحد تجاری نشان دهد ضروری به نظر می‌رسد.
اثرات تورم بر روی فعالیت واحد های اقتصادی چیست؟
همان طور که پیش تر بهش اشاره شد، هنگام تورم میل افراد به شروع کسب و کار و سرمایه گذاری کمتر می شود و در مقابل افراد بیشتر تمایل به خرید کردن دارند.
همچنین از جمله تاثیراتی که تورم بر روی بازار می گذارد به شرح زیر است :
- افزایش یافتن قیمت خدمات و محصولات.
- افزایش یافتن هزینه های سربار.
- کاهش پیدا کردن قدرت خرید مردم و سایر مصرف کنندگان.
- کاهش پیدا کردن تمایل به سرمایه گذاری در کسب و کار های مختلف.
- افزایش یافتن تمایل به نگهداری و تبدیل ارز داخلی به ارز پایدارتر خارجی.
کاهش آثار تورم در حسابداری:
برای کاهش آثار تورم، پس از مشاجرات فراوان، هیئت استانداردهای حسابداری آمریکا، نشریه بین الکللی استاندارد شماره 33 را منتشر کرد که شرکت‌ها در زمان تورم ملزم به رعایت موارد زیر هستند:
1-ارائه مجدد سود حاصل از فعالیت‌های جاری شرکت با توجه به تورم
2-سود یا زیان ناشی از قدرت خرید
3-سود به دست آمده بر مبنای ارزش‌های جاری
4-ارزش جاری موجودی‌ها، اموال، ماشین آلات، تجهیزات در پایان سال مالی
5-افزایش یا کاهش ارزش جاری موجودی‌ها، اموال، تجهیزات، ماشین آلات پس از کسر آثار تورم
باید توجه داشت در کشورهای توسعه یافته استفاده از حسابداری تورمی توجیحی ندارد تنها در کشورهایی مثل ونزوئلا که دچار تورم حاد هستند صورتهای مالی بر مبنای بهای تمام شده تاریخی قابل استفاده نخواهد بود و نیاز به استفاده از حسابداری تورمی و تعدیل صورتهای مالی ضروری است.
ویژگی های اقتصادی در حسابداری تورم:
استاندارد تورم باعث ویژگی های اقتصادی ذکر شده در ذیل می شود:
- بیشتر مردم، ثروت خود را به شکل دارایی های غیر پولی و ارزهای خارجی نگهداری می کنند.
- بیشتر مردم مبالغ پولی خود را بر اساس نرخ ارزی محاسبه می کنند و قیمت ها بر حسب ارز می شود.
- خرید و فروش های اعتباری، با قیمت های انجام می شود که دوره اعتبار و شرایط نسیه را جبران کند.
- نرخ های بهره، دستمزدها و قیمت ها به شاخص قیمت های تورمی بستگی دارد.
- نرخ تورم زیاد می شود و به 100% و یا بیشتر می رسد.
حسابداری تورمی و تغییر قیمت‌ها:
حسابداری تورمی، حسابداری قیمت‌های عادلانه نیست بلکه حسابداری تغییر سطح قیمت‌هاست. این تغییرات قیمت‌ها با چند روش مشخص میشود:
تغییر سطح عمومی قیمت‌ها:
این تغییر برای افزایش و کاهش ارزش اندازه گیری بر اساس پول می باشد و یا اینکه تغییر در ارزش پول در تورم و رکود می باشد. در تغییر نسبی قیمت ها باید یکسان تغییر کند اما اگر قیمت ها تغییرات متفاوتی داشته باشد، این معیار را می توان از راه محاسبه مانگین موزون و یا شاخص قیمت به دست آورد.
تغییر قیمت‌های خاص:
یکی از دلایل افزایش قیمت کالاهای خاص نگهداری آنهاست که منجر به سود غیر عملیاتی میشود. معمولا براساس سلیقه مشتریان، تغییر ارزش پول، تغییرات مصنوعی یا طبیعت در جهت سودآوری، بهبود بازدهی اتفاق می افتد.
تغییر قیمت‌های نسبی:
این تغییر قیمت، منعکس کننده در شکل قیمت ها و یا تغییر قیمت یک کالا در قیاس با قیمت تمامی کالاها و خدمات جامعه اقتصادی می باشد. تغییرات عمومی و نسبی، بر روی قیمت کالاهای خاص می باشد.
چه موانعی در استفاده از حسابداری تورمی وجود دارد؟
در جامعه ما نیاز است به این پرسش ها پاسخ داده شود که تهیه صورتهای مالی نیاز حسابداران را برطرف می‌سازد؟ آیا صورتهای مالی که در ایران در دسترس حسابداران قرار می‌گیرد قابل اتکا هست؟ با رعایت تمام ویژگی‌هایی که در نشریه بین المللی استاندارد شماره 33 بیان شده آیا هزینه تهیه صورتهای سود و زیان و ترازنامه قابل توجیه خواهد بود؟
مطابق تحقیقات انجام شده در بررسی عواملی که مانع استفاده حسابداری تورمی در ایران است، پنج فرضیه اصلی و دو فرضیه فرعی کنترل کننده وجود دارد:
1-عدم آشنایی و اطلاع کافی مدیران سطح عالی مالی شرکت‌ها با حسابداری تورمی
2-در دسترس نبودن و ناکافی بودن شاخص‌های افزایش قیمت
3-افزایش داشتن بدهی‌های مالیاتی بعد از عملیات تجدید ارزیابی دارایی‌ها
4-افزایش هزینه‌های حسابداری به طوری که از درآمد بالاتر میشود
5-عدم حمایت دولت
و نیز دو فرضیه فرعی برای کنترل شرایط تورم وجود دارد که مورد تایید اغلب پژوهشگران قرار نگرفته است :
1-وجود رابطه مستقیم بین درک آزمودنی‌ها و تحصیلات از موانع به کارگیری حسابداری تورمی
2-وجود رابطه مستقیم بین درک موارد آزمودنی و وجود تنوع در جامعه
دلایل اجرا نشدن حسابداری تورمی در ایران، از نظر پژوهشگران، نبود یک استاندارد مناسب و تعریف شده برای استفاده حسابداران است و متولی تدوین استانداردهای حسابداری در ایران سازمان حسابرسی است.
