ضوابط رفتاری و اخلاقی هر حرفه، مهمترین خط مشی های آن را تشکیل می دهد. این خط مشی ها مواردی چون ویژگی های اصلی حرفه، روابط اعضای حرفه با جامعه، روابط اعضای حرفه با یکدیگر و بالاخره روابط هر عضو با جامعه حرفه ای را در بر می گیرد. این ضوابط در حرفه حسابداری " آیین رفتار حرفه ای" خوانده می شود.
آیین رفتار حرفه ای حسابرسی و اصطلاحات مربوط
اساسنامه جامعه حسابداران رسمی ایران در بند 3 ماده 8 تدوین و تصویب آیین رفتار حرفه ای حسابداران رسمی از وظایف شورای عالی شد. این شورا در تاریخ 1397/06/14 متن حاضر را تصویب و تاریخ اجرای آن 1398/01/01 مقرر شد.
اصطلاحات آیین رفتار حرفه ای حسابرسی
بعضی از اصطلاحات با معانی مشخص شده در زير، در آيين رفتار حرفه ای عبارتند از:
♦️ آگهی و تبلیغات: اطلاع رسانی درباره خدمات و مهارت‌هایی كه حسابدار رسمی شاغل انجام می‌دهد و از طریق رسانه‌های همگانی در جهت جلب مشتری خدمات حرفه‌ای انجام می‌شود.
♦️ اساسنامه: اساسنامه جامعه حسابداران رسمی ايران
♦️ جامعه حسابداران: جامعه حسابداران رسمی ايران
♦️ حسابدار رسمی: فردی كه به عضويت جامعه حسابداران، پذيرفته شده است.
♦️ حسابدار رسمی شاغل: آن دسته از حسابداران رسمی كه تمام وقت خود را به خدمات حسابرسی و بازرسی قـانونی و سایر خدمات تخصصی و حرفه‌ای اختصاص می‌دهند و دارای مشاغل دیگر اعم از موظف و غیر موظف به جز اساتید دانشگاه و سایر مشاغل آموزشی نباشند. این اصطلاح در مورد موسسات حسابرسی نیز کاربرد دارد.
♦️ حسابدار حرفه‌ای تحت استخدام: حسابـدار رسمی كـه به صورت موظف، غير موظف يـا قراردادی در سازمان‌ها، مؤسسـات انتفاعی يا غيرانتفاعی، اعـم از دولتی، عمومی و خصوصی، اشتغال دارد.
♦️ خدمات حرفه‌ای: انواع حسابرسی، بازرسی قانونی، مشاوره مديريت مالی، طراحی و پياده سازی سيستم مالی،
خدمات مالی و حسابداری و مالياتی، نظارت بر تصفيه، ارزيابی سهام و سهم الشركه، داوری مالی و خدماتی كه توسط دادگاه‌ها و مراجع قضايی در چارچوب موارد فوق الذكر ارجـاع و توسط حسابدار رسمی پذيرفته می‌شود.
♦️ فعالیت حرفه‌ای: خدماتی كه به دانـش و مهارت‌های حسـابداری نيـاز دارد و توسـط حسـابداران رسـمی
انجام می‌شود.
♦️ تردید حرفه‌ای: نگرشی كـه متضمن يـک ذهـن هوشیار و ارزیابی نقادانه شواهد حسابرسی است.
♦️ مؤسسه شبکه‌ای: موسسه‌ای كه عضو شبكه است.
ویژگی رفتار حرفه‌ای حسابداران مستقل
ویژگی رفتار هر حرفه عبارت است از :
♦️ پذیرفتن خدمت کردن به جامعه
♦️ داشتن مهارت و آموزش‌های لازم برای ورود به حرفه، که از طریق آموزش به دست می‌آید.
♦️ اعضای حرفه به مجموعه‌ای از اصول، ضوابط و ارزش‌های مربوط به حرفه مقید باشند.
اهداف حرفه حسابداری از نظر آیین رفتار
از نظر آیین رفتار حرفه ای، اهداف حرفه حسابداری عبارتند از:
♦️ دستیابی به بهترین اصول و ضوابط حرفه‌ای
♦️ اجرای عملیات در بالاترین سطح ممکن
♦️ تامین منافع عمومی
تحقق این اهداف مستلزم تامین موارد زیر است :
♦️ اعتبار: جامعه به اطلاعات و سیستم‌های اطلاعاتی معتبر و قابل اطمینان نیاز دارد.
♦️ حرفه‌ای بودن: افراد حرفه‌ای در زمینه حسابداری باید به راحتی توسط صاحبکاران، کارفرمایان و سایر اشخاص ذینفع، قابل تشخیص و شناسایی باشند.
♦️ کیفیت خدمات: اطمینان از اینکه تمام خدمات ارائه شده توسط حسابداران حرفه‌ای با بالاترین کیفیت ممکن صورت می‌گیرد.
♦️ اطمینان: استفاده کنندگان از خدمات حسابداران حرفه‌ای باید اطمینان حاصل کنند چارچوبی برای رفتار حرفه‌ای وجود دارد که ناظر بر ارائه آن خدمات است.
احکام قابل اجرا در آیین رفتار حرفه ای
احکام قابل اجرا در حرفه حسابداری به سه قسمت تقسیم می‌شود.
♦️ قابل اجرا در مورد کلیه حسابداران رسمی
♦️ قابل اجرا در مورد حسابداران رسمی شاغل
♦️ قابل اجرا در مورد حسابداران رسمی شاغل تحت استخدام
احکام قابل اجرا در مورد کلیه حسابداران رسمی
کلیات و اصول بنیادی
یكی از اهداف حرفه حسابداری، پذیرش مسوولیت حفظ منافع عمومی است. بنابراین در جهت رسیدن به اهداف حسابداری حسابدار رسمی، باید به اصول بنیادی زیر مقید باشد:
♦️ درستکاری و بیطرفی
♦️ واقع بینی
♦️ صلاحیت و مراقبت حرفه ای
♦️ رازداری
♦️ رفتار و آداب حرفه ای
درستکاری و بی طرفی
حسابدار رسمی بايد در همـه روابـط حرفه‌ای و كسـب و كـار خـود، صادق و صريح باشد.
واقع بينی
حسابدار رسمی نبايد اجازه دهد كه جانبداری، تضاد منافع يا نفوذ نابه جای ديگران، بر قضاوت حرفه ای يا كار او تأثير بگذارد.
صلاحیت و مراقبت حرفه‌ای
اصل صلاحيت و مراقبت حرفه‌ای، همه حسابداران رسمی را به تعهدات زير ملزم می‌کند:
♦️ كسب و حفظ دانش و مهارت حرفه‌ای در سطحی كه مطمئن شود صـاحبكاران يـا كارفرمايان وی از خدمات حرفه‌ای كارآمدی برخوردار می‌شوند.
♦️ تلاش در جهت انجام دادن فعالیت‌ها يا خدمات حرفه‌ای بر اساس اسـتانداردهـای فنی و حرفه‌ای مرتبط.
رازداری
حسابدار رسمی بايد اطلاعاتی را كه در طی ارایه خدمات حرفه‌ای يـا روابط كسب و كار به دسـت می‌آورد، محرمانـه تلقـی كنـد، و بـدون مجـوز صـريح صاحبكار يا كارفرما این اطلاعات را افشا نكند، مگر بنا بر حق یا تكليـف قانونی یا
حرفه‌ای، ملزم به افشای آن باشد.
رفتار و آداب حرفه‌ای
حسابدار رسمی بايد قوانين و مقررات را رعايـت نمايـد و از انجام اعمالی که باعث بی‌اعتبار شدن حرفه می‌شود دوری کند.
احکام قابل اجرا در مورد حسابداران رسمی شاغل
انتصاب حرفه‌ای
حسابـدار رسمی شاغـل بايـد قبل از پذیرش صاحبکار جدید و ادامه همکاری با وی، احتمـال بروز خطر نقض اصول بنيادی را مدنظر قرار دهد. مثل پولشویی، گزارشگری مالی نادرست از جملـه مواردی اسـت كـه در صورت آگاهی از آن، می‌تواند باعث نقص اصول بنیادی شود.
تضاد منافع
حسابـدار رسمی شاغل ممكن اسـت در جريـان ارایه يک خدمت حرفه‌ای، با تضاد منافع مواجه شود. این تضاد ممکن است، باعث خطر نقض واقع‌بینی شود.
چگونگی برخورد با موارد عدم رعايت قوانين و مقررات
حسابدار رسمی شاغل با ویژگی پذيرش مسوولیت حفـظ منـافع عمـومی با موارد عدم رعایت قوانین در طی فعالیت حرفه‌ای خود باید مقابله کند.
اظهار نظر دوم
در مواردی كه از حسابدار رسمی شاغل درخواست می‌شود راجع به موضـوع حسابداری، حسابرسی، گزارشگری مالی يا كاربرد اصول يا استانداردها در یک بنگاه که صاحبکار وی نیست اظهار نظر دوم کند، وی بايد با در نظر گرفتن همه جوانب، نسـبت بـه ارایه يـا عـدم ارایـه اظهار نظر تصمیم‌گیری نماید.
هدايا و پذيرايی
صاحبكاری ممکن اسـت بـه حسابـدار رسمی شـاغـل، یا اعضـای خانـواده يا بستگان نزديک او، پيشنهاد هديه يا پذيرايی دهد، وی باید اهميت هر خطر را ارزيابی کرده و این‌گونه پيشنهادها را نپذيرد.
حق‌الزحمـه و سایر انواع اجرت
حسابدار حرفه‌ای مستقل باید خدمات را با درستكاری و بیطرفی و براساس اصول و ضوابط فنی مربوط انجام دهد. اين امر مستلزم دستيابی به مهارت و معلوماتی است كه از طريق كارآموزی و تجربه به دست می‌آید. به این دلیل وی محق به دريافت حق‌الزحمه خود است.
بازاريابی خدمات حرفه ای
حسابداران حرفه‌ای می‌توانند کار خود را آگهی نمایند مشروط بر آنکه آگاه‌کننده و بر مبنای حقایق قابل اثبات باشد.
نگهداری دارایی‌های صاحبكار
حسابدار رسمی شاغل نبايد مسووليت نگهداری پول یا سایر دارایی‌های صاحبکار را بپذیرد، مگر آنکه مطابق قانون مجـاز به آن باشد.
واقع بينی در همه خدمات
حسابدار رسمی شاغل زمان ارایه خدمات حرفه‌ای بايـد خطر نقض اصل واقع بينـی را در اثـر داشتـن منافـع در بنـگاه صاحبـكار يـا رابطـه با صاحبكار، اعضـای هيـأت مديـره، مديـران اجرايی و يا كاركنـان آن، مدنظر قرار دهد.
استقلال
استقلال عبارت است از:
♦️ استقلال رای يا استقلال باطنی: وضعیت ذهنی است که در آن، رای شخص دربـاره یک موضوع، فقط بر مبنای قضاوت حرفه‌ای اظهار شود، تا با درستکاری و واقع بینی و تردید حرفه‌ای کار خود را انجام دهد.
♦️ استقلال ظاهری يا استقلال از منظر ديگران: به معنی دوری از هرگونـه شرايـط يا روابط با اهميتی است كه هر شخص سوم ذی‌صلاح و با اطلاع از تمام اطلاعات مربوط، به اين نتيجه برسد كه آن شرايط يا روابط، ممكن است بر درستكاری، واقع‌بینی يـا ترديـد حرفه‌ای موسسـه يا عضوی از اعضـای گـروه حسابرسی يا خدمات اطمينان بخش صدمه وارد کند.
استقلال دو مفهوم دارد: استقلال رای یا استقلال باطنی، استقلال ظاهری یا استقلال از منظر دیگران
احكام قابل اجرا در مورد حسابداران رسمی شاغل تحت استخدام
اين قسمت مربوط به حسابداران حرفه‌ای تحت استخدام است.
تضاد منافع
حسابدار رسمی شاغل تحت استخدام ممكن است در طی فعاليـت حرفه‌ای خـود با تضاد منافعی مواجه شود. این تضاد، خطر نقض واقع‌بینی را ایجاد می‌کند.
تهيه و گزارشگری اطلاعات
حسابدار رسمی شاغل تحت استخدام اغلب به تهيـه و گزارش اطلاعاتی كه يا بـرای عمـوم منتشر می‌شود يا مورد استفاده اشخاص درون يـا بـرون سـازمانی است می‌پردازد.
تخصص كافی برای انجام دادن كار
هنگامی كه انجام كار خاصی به حسابدار رسمی شاغل تحت استخدام واگذار شود كه دارای آموزش و تجربه لازم برای انجام آن نيست، وی بايد كارفرما را از ميزان تخصص و تجربه خود و ضرورت استفاده از كمک و راهنمايی ديگران مطلع كند.
منافع مالی، جبران خدمات و انگیزش‌های مرتبط با گزارشگری مالی و تصمیم‌گیری
حسابـدار رسمی شاغل تحت استخدام ممكن اسـت دارای منافع مالی در سازمان کارفرما باشد، ايـن منافـع، در شرايـط خاص، می‌تواند خطـر عـدم رعايت اصول بنيـادی را ایجاد کند.
اغوا
دریافت پیشنهاد‌های اغوا كننده مخاطرات نقض اصول بنيادی را به همراه دارد. اگر حسابدار رسمی شاغل تحت استخدام به این نتیجه برسد که این پیشنهاد ناقض اصول واقع بینی است باید از آن دوری کند.
چگونگی برخورد با موارد عدم رعايت قوانين و مقررات
حسابدار رسمی شاغل تحت استخدام ممکن است در طی فعالیت حرفه‌ای خود با موارد عدم رعایت قوانین و مقررات مواجه شود وی مسووليت شناخت از آن موارد و رعايت آنها را دارد
پیشنهاد می‌شود مقاله چگونه بفهمیم حسابدار شرکتمان به درستی اقدام می‌کند؟ را مطالعه کنید
ضمانت اجرای آیین رفتار حرفه ای
اکثر حسابداران حرفه‌ای بدون نياز به اجبار يا موارد انضباطی، ضوابط رفتار حرفه‌ای را رعايت می‌کنند. اما مواردی پيش می‌آید كه اين ضوابط، آشكارا يا به دليل اشتباه، يا برداشت نادرست از آن، نقض می‌شود.
حسابدار رسمی باید آگاه باشد که قصور در رعایت آیین حرفه ای در صورت عدم توجیه آن تخلف حرفه‌ای قلمداد می‌شود و تنبیه انظباطی را به همراه دارد.
تنبیه‌های انضباطی معمولا به موارد زير مربوط می‌شود:
♦️ كوتاهی در رعايت اصول و ضوابط مربوط به صلاحيت و مراقبت حرفه‌ای
♦️ عدم رعايت احكام آيين رفتار حرفه‌ای
♦️ رفتار خلاف شئون حرفه‌ای
♦️ رعايت نكردن مفاد ماده واحده “قانون استفاده از خدمات تخصصی و حرفه ای حسابداران
ذيصلاح به عنوان حسابدار رسمی” و آيين نامه های مربوط
♦️ رعايت نكردن مفاد اساسنامه جامعه حسابداران و موسسات حسابرسی و آیین‌نامه‌های مربوط
♦️ رعایت نكردن سایر مقررات و آیین‌نامه‌های جامعـه حسابداران (شامل مصوبات شورای عالی جامعـه حسابداران و….).
♦️ رعايت نكردن ساير قوانين و مقررات مربوط
نحوه رسیدگی به تخلفات در فصل پنجم اساسنامه جامعه حسابداران پیش‌بینی شده است.
تنبیه‌های انظباطی طبق ماده مفاد 41 اساسنامه جامعه حسابداران در آیین‌نامه انظباطی پیش‌بینی شده است.
کارهایی که حسابداران حرفه ای برای موفق شدن انجام می دهند
- انجام ثبت و تحریر دفاتر قانونی مانند دفتر روزنامه و دفتر کل هر چند وظیفه ساده‌ای است اما اهمیت نگارش صحیح و دقیق دفتر علاوه بر پرداخت به موقع و صحیح مالیات، برای محاسبه وضعیت شرکت نیز اهمیت زیادی دارد.
- محاسبه بهای تمام شده کالا وظیفه دیگری است که حساب دارند باید به آن مسلط باشند.
- تهیه انواع گزارش فصلی خرید و فروش
- حسابدار باید به عنوان مشاور به مدیران راهکارهایی برای کاهش هزینه ارائه دهد.
- پیشنهاد برنامه‌هایی برای افزایش سود شرکت نیز وظیفه دیگر حسابدار است.
- برای محاسبه حقوق و دستمزد اعضای سازمان باید آشنایی کامل بر قوانین اداره کار و چگونگی محاسبه حقوق و دستمزد داشته باشید.
- آشنایی به قوانین و آیین نامه مالیات برای تهیه و اظهارنامه مالیات بر درآمد
- تجزیه تحلیل اطلاعات محاسبه دقیق سود و زیان شرکت
- حسابداران حرفه‌ای با تجزیه و تحلیل اطلاعات مالی شرکت، اطلاعات مفیدی به مدیران واحد اقتصادی می‌دهند که نشان دهنده میزان سود و زیان است.
اهمیت حفظ و نگهداری داده‌های حسابداری
اهمیت داده‌های حسابداری فقط برای شرکت‌ها نیست بلکه از این داده‌ها دولت نیز در سطح کلان بهره مند می‌شوند.
این داده‌ها به دولت کمک می‌کنند که ساختار مالیات کشور را کنترل و اداره کنند.
از داده‌های حسابداری به عنوان ابزاری برای مدیریت اقتصادی کشور برای رسیدن به رشد استفاده می‌شود.
تأثیر آمار و ارقام حسابداری در سیاست‌های عمومی اقتصادی دولت نیز قابل توجه است.
از داده های حسابداری برای کنترل زیرساخت‌های مختلف اقتصاد دولتی استفاده می‌شود تا دولت بتواند سیاست‌های اقتصادی خود را تثبیت کند.
آشنایی با نرم افزارهای حسابداری و فناوری اطلاعات
با پیشرفت تکنولوژی و ورود نرم افزارهای حسابداری به عنوان ابزار مدیریتی لازم است که حسابداران با این ابزارها آشنا باشند و توانایی استفاده از برنامه هایی مانند مایکروسافت آفیس، اکسل و غیره را برای تهیه گزارش‌های تحلیلی و آماری داشته باشند.
استفاده از نرم‌افزارهای مختلف حسابداری مانند نرم‌افزارهلو و غیره نیز یکی از وظایف حسابداران در خوزه فناوری اطلاعات است.
کلام آخر
اجرای آیین رفتار حرفه ای حسابرسی جهت ارتقای اعتماد عمومی به حرفه حسابداری بسیار ضروری است. نقش حسابداران رسمی، اعتبار بخشی به صورتهای مالی در قالب گزارش حسابرس مستقل، بازرس قانونی و… است.
