دارایی نامشهود در حسابداری چیست؟ویژگی های دارایی نامشهود

دارایی نامشهود یا Intangible Asset که گاهی با IA هم نمایش داده می‌شود، از جمله اصطلاحاتی است که طی سال‌های اخیر بیش از گذشته،‌ دیده و شنیده می‌شود.

البته کارشناسان حسابداری،‌ سال‌هاست از اصطلاح دارایی نامشهود استفاده می‌کنند و معمولاً به عنوان مثال دارایی نامشهود، مواردی از قبیل سرقفلی، حق اختراع، حق التالیف، حق اکتشاف، علائم تجاری، حق امتیاز و موارد مشابه را فهرست می‌کنند.

دارایی های شرکت و موسسات به دو دسته تقسیم می شوند.

1- دارایی جاری، دارایی های جاری آن بخش از دارایی ها هستند که در کمتر از یک سال به وجه نقد تبدیل می شوند.

2- دارایی غیر جاری، شامل بخش های زیر هستند:

• دارایی های ثابت مشهود: دارایی هایی که عمر بیشتر از یک سال دارند و شامل اموالی چون ماشین آلات، ساختمان، زمین و …. هستند. این دارایی ها انواع کالاهای فیزیکی هستند که برای تولید کالا یا خدمات مصرف می­شوند. از ویژگی دیگر این کالاها می­توان به عمر محدود آنها اشاره کرد. ماهیت این دارایی بیشتر غیر پولی است و منفعت غیر مالی دارند و خدماتی که ارائه می­دهند، بیشتر از یک سال است.
• سرمایه گذاری در املاک: سرمایه گذاری هایی که به قصد کسب منفعت در آینده انجام می­شود و قصد شرکت از خرید آنها استفاده شخصی نیست بلکه به دنبال ارزش بالقوه این ملک در دراز مدت است. به عبارت دیگر این سرمایه به سرعت نقد نمی­شود و اهداف بلند مدت را دنبال می کند.
• سرمایه گذاری بلند مدت: سرمایه ای که در آینده به نتیجه میرسد مانند خرید ملکی برای گسترش شرکت در آینده
• دریافتی های بلند مدت: دریافتی هایی که ظرف مدت طولانی بیشتر از یک سال وصول شده و به نتیجه می رسند.
• دارایی نامشهود: دارایی های که ارزش آشکار ندارند و ماهیتشان فیزیکی و قابل تعریف و اندازه گیری نیست.

دارایی نامشهود:

دارایی نامشهود بخشی از دارایی های شرکت و موسسه است که در اقلام ترازنامه نیز ثبت می­شود، این دارایی ها وجود فیزیکی و خارجی ندارند. سرقفلی، حق امتیاز، علائم تجاری، حق کپی، برند و نام تجاری و … همگی نمونه ای از دارایی های نامشهود هستند، که ارزش شرکت را ثابت می کند و تاثیر زیادی در موفقیت شرکت دارد.

در مقابل دارایی های نامشهود دارای های مشهود هستند که قابل رویت و اندازه گیری هستند و دارایی های مانند تجهیزات، پول نقد، وسایل نقلیه، ملک، سهام و اوراق قرضه و املاک و… را شامل می شوند.

ویژگی های دارایی نامشهود:

از خصوصیات دارایی نامشهود، می­توان به عدم وجود فیزیکی و عینی آنها اشاره کرد. این دارایی ها بیشتر ارزش غیر پولی دارند. دارایی های نامشهود قابل تقسیم به اجزای کوچک تر نیست و از سوی دیگر جایگزینی هم ندارد. این دارایی های کاملاً قابل تشخیص از یکدیگر هستند.

چگونگی به وجود آمدن دارایی های نامشهود:

عامل اصلی به وجود آمدن دارایی های نامشهود، خود کسب و کار است. تا کسب و کاری نباشد دارایی نامشهود مفهومی ندارد. برای مثال سر قفلی امتیاز و اعتباری است که در اثر کسب و کار ایجاد می­شود، یا مثلاً آدرس ایمیل یک شرکت، اعتباری است که در قبال اعتماد مشتریان ایجاد شده و حقی برای شرکت محسوب می شود.

محاسبه دارایی نامشهود در حسابداری:

مبالغی که برای افزایش اعتبار دارایی های نامشهود، هزینه می­شود، در ردیف مخارج ثبت می­شوند. هنگام خرید و فروش شرکت یا موسسه، دلیل اعلام قیمتی بالاتر از ارزش دفتری، محاسبه ارزش دفتری دارایی های نامشهود است. خریدار هم این اختلاف قیمت را در ترازنامه تحت عنوان دارایی نامشهود ثبت می­کند.

پیشنهاد می‌شود مقاله مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای را مطالعه کنید

انواع دارایی های نامشهود:

تقسیم بندی دارایی نامشهود بسیار وسیع و گسترده است و از چند منظر مورد بررسی قرار می­گیرد.

در دسته بندی اول، دارایی های نامشهود به دو دسته دارایی های محدود و نا محدود تقسیم می­شود. دارایی نامحدود برند و نام تجاری شرکت است و دارایی محدود همان طور که از نامش پیدا است، قرارداد یا توافقنامه قانونی است.

دسته بندی دیگری که برای دارایی نامشهود در نظر گرفته می­شود، شامل انواع دارایی های نامشهود با عمر مفید معین و عمر مفید نامعین تقسیم می­شود.

این دسته از دارایی­های نامشهود، در دراز مدت ارزش مالی شان از دست رفته و زمان استفاده محدودی دارند، و نیز در طول زمان مستهک می شوند، مانند حق اختراع، دارایی های با عمر مفید نامعین، مانند سرقفلی است که عمر مشخصی نمی­توان برایشان در نظر گرفت.

تقسیم بندی دیگری که برای دارایی های نامشهود در نظر گرفته می­شود، دارایی نامشهود قابل تشخیص و دارایی نامشهود غیر قابل تشخیص است. دارایی نامشهود قابل تشخیص را می توان فروخت، مانند حق مالکیت، حق چاپ، عناوین، نام تجاری، دارایی مربوط به نرم افزار و …

دارایی نامشهود غیر قابل تشخیص، شامل سر قفلی، برند، و شهرت است ماهیت فیزیکی ندارند و قابل جداسازی فیزیکی نیستند.

محاسبه بهای تمام شده دارایی های نامشهود:

برای محاسبه مبلغی که جهت به دست آوردن دارایی های نامشهود هزینه می­شود باید موارد زیر را در نظر گرفت.

• ارزش دارایی هایی که برای به درست آوردن دارایی های نامشهود صرف شده را می توان به عنوان بهای تمام شده دارایی های نامشهود به حساب آورد.
• بدهی هایی که در قبال این دارایی ها ایجاد می شود، قابل محاسبه برای بهای تمام شده دارایی نامشهود است.
• ارزش سهام صادر شده برای کسب دارایی های نامشهود، برای محاسبه قیمت تمام شده این داراییها موثر است.

چگونگی از بین رفتن دارایی نامشهود:

همان طور که دارایی های ثابت و منابع طبیعی با گذر زمان مستهلک شده و از بین می روند، دارایی های نامشهود نیز از این قاعده مستثنی نیستند، و از بین می روند. حداکثر زمانی که قانون حسابداری برای مستهلک شدن دارایی نامشهود در نظر گرفته است، بیشتر از 40 سال نیست. این دارایی ها به روش خط مستقیم مستهلک شوند. برای ثبت استهلاک دارایی های نامشهود باید حساب دارایی بستانکار شود.

روش استهلاک دارایی نامشهود:

دارایی های نامشهود از طریق مستقیم، مستهلک شده و مبلغ استهلاک نیز از طریق تقسیم بهای تمام شده بر عمر مفید دارایی محاسبه می­شود. در روش دیگر محاسبه مبلغ استهلاک دارایی نامشهود با کسر بهای تمام شده دارایی از ارزش اسقاط، تقسیم بر عمر مفید به دست می آید.

استاندارد دارایی های نامشهود:

استاندادهای دارای مشهود به دو بخش استاندارد قابل تغییر و غیر قابل تغییر تقسیم می شود. استانداردهای متغیر دارایی نامشهود در هر کشور با کشور دیگر متفاوت است و از طرف دیگر، قوانین دارایی های نامشهود در کشور ایران هم به مرور زمان دستخوش تغییرات و اصلاحات شده است.

حسابدارن باید با این تغییرات آشنا باشند و از قوانین جدید مطلع شوند. استانداردهای غیر قابل تغییر در حسابداری دارایی های نامشهود، شامل اندازه گیری و محاسبه دارایی های نامشهود بر اساس هزینه انجام شده است.

چگونگی کسب درآمد از دارایی های نامشهود:

دارایی های نامشهود درآمد نیستند ولی می توان با تکیه بر آنها کسب درآمد نیز داشت. دارایی های نامشهود با کمک به بقای کسب و کار ایجاد درآمد می کنند. فکرش را بکنید یک شرکت دیجیتال مارکیتینگ، فهرستی از شماره تلفن و ایمیل مشتریان را دارد.

این فهرست می­تواند منشا کسب درامد زیادی برای شرکت باشد درحالی که برای جمع اوری ان عملاً هزینه ای صرف نشده است. هنگام محاسبه دارایی های شرکت ارزش دارایی ها نامشهود در قیمت شرکت، محاسبه می شود.

برای مثال شرکت هایی که در بورس فعالند دارای دو ردیف هستند، یکی ارزش اسمی سهام و دیگری ارزش بازار سهام، تفاوتی که این دو دارایی دارند مربوط می شود به دارایی های نامشهود.

دارایی های نامشهود در دنیای دیجیتال امروز:

انواع دارایی های نامشهود در دنیای دیجیتال شامل موارد زیر می شود:

• ایمیل و شماره موبایل مشتریان
• دامین سایت
• پایگاه داده ها
• مدل درآمدی کسب کار

این بخش از دارایی نامشهود در حسابداری سنتی تعریفی ندارند ولی نقش زیادی در کسب و کار و بقای ان دارند. آنچه در دنیای امروز و کسب و کارهای مشابه عامل موفقیت و کسب درآمد بیشتر است، تکیه بر دارایی نامشهود و ارزش و اعتبار شرکت است.