حسابرسی عملیاتی یکی از متداول ترین و پر کاربرد ترین سرفصل های حسابرسی است که علاوه بر مؤسسات و مسئولان حسابرسی، کسب و کارها نیز باید با آن آشنا باشند تا نهایت همکاری با بازرسان حسابرسی صورت بگیرد.
حسابرسی از الزامات پاسخگویی دولت به عموم است. حسابرسی بسته به نوع و دامنه آن، یک ارزیابی مستقل، بیطرفانه و غیرجانبدارانه از وظیفه مباشرت، عملکرد یا هزینه اجرای سیاستها، برنامه ها یا عملیات دولت، فراهم میآورد که در این مقاله قرار است به شیوه ای ساده و روان با این مسائل آشنا شویم.
تعیین هدف های کلی حسابرسی عملیاتی:
حسابرسی عملیاتی دارای هدف های متنوع و گوناگونی می باشد. تدوین دستورالعمل تفصیلی استاندارد و برنامه های حسابرسی استاندارد، برای انجام فرایند های حسابرسی عملیاتی، نیازمند صرف زمان می باشد.
برنامه های حسابرسی عملیاتی برای شرایط خاصی از سازمان مورد بررسی، تدوین می شود و معمولا یکبار از آن استفاده می شود. همچنین به منظور انجام فرایند های حسابرسی عملیاتی، می‌توان از پرسشنامه ها و برنامه های حسابرسی استاندارد، بهره مند شد.
از هدف های کلی حسابرسی عملیاتی می توان به ارزیابی‌عملکرد، شناسایی فرصت های بهبود عملیات، ارائه پیشنهاد برای بهبود عملیات و یا لزوم انجام بررسی ها اشاره کرد.
اهداف حسابرسی عملیاتی شامل مراحل زیر است:
از جمله اهدافی که برای حسابرسی عملیاتی مورد توجه قرار می گیرند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- ارزیابی عملکرد حسابرسی عملیاتی:
عبارت است از مقایسه شیوه انجام فعالیت های سازمان با
- اهداف تدوین شده مدیریت یا طرف قرارداد
- سایر معیارهای اندازه گیری مورد نظر
2-شناسایی فرصت های بهبود عملیات:
عبارتست از افزایش صرفه های اقتصادی، کارایی و اثربخشی و ترکیب آنها با یکدیگر.
در این خصوص حسابرس باید به گردآوری اطلاعات بپردازد که مهمترین نتایج مورد انتظار از گرداوری اطلاعات و بررسی های اولیه، شامل موارد زیر است:
- شناخت کلی وضعیت موجود واحد مورد نظر
- شناخت کلی الزامات قانونی و مقرراتی
- شناسایی مقدماتی حوزه های دارای ریسک بالا و حساس
- تشخیص مقدماتی معیارهای مورد نیاز
- تشخیص یافته ها و پیشنهاد های مهم در حسابرسی های قبل
- تشخیص منابع بالقوه
- تشخیص تامین هدف های حسابرسی توسط سایر حسابرسان
- براورد زمان مورد نیاز برای انجام کار و حق الزحمه حسابرسی
معیارهای ارزیابی عملیات:
حسابرسان موظفند که معیارهایی را برای ارزیابی عملیات مورد استفاده قرار دهند که در ارتباط با موضوع مورد حسابرسی باشد که نمونه هایی از این معیارها به شرح زیر است:
- هدف های وضع شده توسط قوانین و مقررات یا مدیر
- استاندارد ها، روشها، بودجه ها یا ظرفیت های تولید
- نظر کارشناسان (حسابرسان پیمانکاری ) و مدارک رسمی
- عملکرد سال های قبل
- عملکرد سایر واحد های اقتصادی مشابه
3- تدوین طرح کلی حسابرسی:
برنامه ریزی به نحوی که از اثربخشی آن اطمینان داشته باشیم که مهارت حسابرس لازمه انجام این کار است.
4- درک و مستند سازی کنترل ها و شرایط موجود:
لازمه این مرحله، در نظر گرفتن اهداف داخلی کنترل و ریسک های آن است که با طرح پرسشنامه داخلی می توان اطلاعات لازم را کسب نمود.
کنترل های بخش مدیریت شامل فرایند های زیادی از جمله برنامه ریزی، سازماندهی، هدایت و کنترل عملیات واحد مورد رسیدگی است.
به منظور کمک به حسابرسان در شناخت دقیق تر این کنترلها و تشخیص اهمیت آنها، به شرح زیر طبقه بندی می شوند:
- عملیات واحد مورد رسیدگی: روش های مدیریتی مورد استفاده سازمان مورد نظر.
- اعتبار و قابلیت اتکای اطلاعات: کنترل های مربوط به اعتبار و قابلیت اتکای اطلاعات که مدیریت به منظور حصول اطمینان آن ها را اجرا می کند.
- رعایت قوانین و مقررات: کنترل های مربوط به رعایت قوانین و مقررات که مدیریت در سازمان خود از آنها استفاده می کند.
- حفاظت از منابع: کنترل های مربوط به حفاظت از منابع موجود، شامل روشهایی که مدیریت به منظور حفاظت از منابع در مقابل حیف و میل، سرقت و سوءاستفاده، قرار داده است.
پیشنهاد می‌شود مقاله حسابداری ادواری را مطالعه کنید
5- ارزیابی کنترل ها و شرایط موجود:
شناسایی کنترل های موجود مناسب و نامناسب.
6- آزمودن کنترل های مناسب موجود:
فراهم کردن شواهد موجود برای کنترل های مناسبی که موجودند با استفاده از روش های حسابرسی
7- شناسایی نهایی حوزه های ریسک بالا:
دستیابی به هدف های مهم و مورد توجه مدیران، دارای سطح قابل توجهی از ریسک می باشد که در حسابرسی عملیاتی شناسایی و مورد بررسی قرار گیرد.
8- تعیین اولویتها:
شناسایی موضوعات مهم و رسیدگی به آنها بر اساس اولویت
9- بسط و تکمیل یافته‌های حسابرسی:
مهمترین مرحله جهت بررسی عمیق و دقیق تر اولویت های مشخص شده است که طبق مراحل زیر تکمیل می شود:
- شناسایی نتایج عملکرد یا وضعیت واقعی
- شناسایی معیارها
- شناسایی دلایل نارسایی ها
- تعیین آثار
تکمیل یافته های حسابرسی شامل دو بخش است:
- گردآوری شواهد بیشتر که پشتوانه کافی و معقول برای یافته های حسابرسی محسوب شود
- مقایسه نتایج عملکرد یا وضعیت واقعی با معیارها و تعیین دلایل مربوط
10- تدوین پیشنهادها:
یک حسابرسی عملیاتی موفق، به ارایه پیشنهاد های اصلاحی جهت بهبود وضعیت های نامساعد ختم می گردد.
11- گزارش به مدیریت:
مرحله نهایی است که دارای اهمیت بسزایی در حسابداری عملیاتی است که دارای ویژگی های زیر می باشد:
- مقدمه
- هدف حسابرسی و دامنه عملیات
- محدودیت های حاکم بر رسیدگی
- مراحل کلی انجام عملیات حسابرسی
- روش های انجام کار
- یافته های مهم شامل وضعیت واقعی، معیار و دلایل نارسایی ها
- پیشنهاد ها
