ارزش دفتری، ارزش یا بهای خالص یک دارایی است که در ترازنامه‌ شرکت ثبت می‌شود و از طریق کم کردن هرگونه هزینه‌ استهلاک انباشته از قیمت خرید یا بهای تاریخی یک دارایی محاسبه می‌شود. در حقیقت، ارزش دفتری معیاری کلیدی است که سرمایه گذاران برای اندازه‌گیری ارزش سهام از آن استفاده می‌کنند.

ارزش دفتری چگونه محاسبه می‌شود؟

 ارزش کل دارایی‌های شرکت منهای بدهی‌های شرکت مساوی با ارزش دفتری است. معمولاً این بهای خالص یا ارزش برمبنای سهم بیان می‌شود و اگر میزان حقوق سهامداران شرکت را بر تعداد سهم تقسیم کنیم، عددی که به دست می‌آید معرف ارزش دفتری هر سهم خواهد بود. فرض کنید که ارزش دارایی یک شرکت به علاوه سود فعالیت آن در آخر سال مساوی شانزده میلیارد تومان است، اما شرکت به خاطر دریافت وام و تسهیلات بانکی و یا خرید دستگاه و مواد اولیه به دیگر شرکت‌ها مبلغ نه میلیارد تومان بدهکار است. در این حالت مجموع حقوق صاحبان سهام برابر با هفت میلیارد تومان است. اگر تعداد سهام منتشر شده توسط شرکت فرض شده سی میلیون سهم باشد، ارزش دفتری سهام عادی یا مبلغ هر سهم معادل ۲۳۳ تومان می‌شود.

چرا ارزش دفتری مفید است؟

مزیت اصلی استفاده از ارزش دفتری به‌عنوان مبنایی برای ارزیابی یک شرکت این است که هیچ‌گونه استنباط شخصی در محاسبه آن دخیل نمی‌شود. هنگامی‌ که دارایی را خریداری می‌کنید، هزینه‌ خرید آن برای ثبت ارزش آن دارایی وارد ترازنامه می‌شود. با گذشت زمان، آن دارایی مورد استفاده قرار می‌گیرد و به‌ تدریج هزینه‌ استهلاک، ارزش ثبت شده دارایی در ترازنامه را کاهش می‌دهد. اگرچه روش‌های محاسبه‌ استهلاک معمولا افت واقعی ارزش دارایی در طول زمان را نشان نمی‌دهند، اما این تخمین، دیدگاه نسبتاً دقیقی از ارزش فعلی دارایی به شما ارائه می‌دهد. سرمایه‌گذارانی که معاملات سهامشان را بر مبنای ارزش یک شرکت انجام می‌دهند به رقم این ارزش توجه زیادی می‌کنند. اگر ارزش یک سهام کم‌تر از مبلغ ارزش دفتری‌اش باشد، معمولا سرمایه گذاران آن را به چشم فرصتی برای خرید زیر قیمت یک دارایی می‌بینند. خطر بالقوه این است که اگر ارزش دارایی‌ها در برگه‌ ترازنامه با دست‌کاری رقم بالاتری ثبت شده باشد، مبلغ ارزش آن کاملا قابل توجیه است و درنتیجه قیمت سهام معامله را نشان نمی‌دهد.  

 ارزش دفتری چه ایرادهایی دارد؟

از مشکلات عمده‌ی ارزش دفتری، نشان ندادن درست ارزش دارایی‌های نامشهود مانند حقوق مالکیت معنوی است. ارزش دفتری شرکت‌هایی که ماشین آلات یا ابزارهای مالی زیادی دارند، بالا است. در مقابل، این ارزش شرکت‌های معاملاتی، خدماتی یا طراحی، کم یا ناچیز است. افرادی که در آن کار می‌کنند و تجهیزات این شرکت‌ها، سرمایه‌ی شرکت است و بهای زیادی برایشان ندارد.

برای ارزیابی گروه دوم، استفاده از این روش خیلی مفید نیست. با این حال برای گروه اول، بسیاری از سرمایه‌گذاران از این معیار مهم استفاده می‌کنند. می‌توان از این ارزش برای حل این مشکل، به صورت معیاری مقایسه‌ای در یک صنعت مشخص، استفاده کرد. به عنوان مثال اگر در یک شرکت فناوری نسبت قیمت به این ارزش بسیار پایین‌تر از شرکتی دیگر باشد، این معامله ممکن است سوآور و زیر قیمت به نظر رسد. همچنین در نمونه‌های مشابه این امکان هست که ارز دفتری شرکتی که به دارایی‌هایش به شدت وابسته است، نسبت به یک شرکت نکنولوژ محور کمتر باشد.

ارزش دفتری، خوب است اما کافی نیست

ارزش دفتری از منظر ارزیابی، معیاری مهم تلقی می‌شود که از آن به‌طور گسترده‌ای برای تعیین ارزش یک شرکت و اینکه آیا قیمت سهام آن بالاتر یا پایین‌تر از ارزش واقعی‌اش است، مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما به طور طبیعی در زمان ارزیابی، باید همه‌ گزارش‌های مالی به‌دقت مطالعه شوند و گزینه‌های دیگری نیز در کنار این ارزش مانند ماهیت دارایی‌ها و بدهی‌ها، اینکه آیا شرکت در حال حاضر سودآور است یا زیان ده، نسبت بدهی به دارایی و غیره نیز مورد بررسی قرار بگیرند.