خرید و فروش قرارداد سلف، قراردادی است که در آن عرضه‌کننده (فروشنده)، به ازای دریافت وجه نقد، بخشی از دارایی خود را به فروش می‌رساند. به بیان دیگر قرارداد سلف، قراردادی است که در آن عرضه‌کننده (فروشنده)، به ازای دریافت وجه نقد، بخشی از دارایی خود را به فروش می‌رساند.
فرض کنید آقای غفاری که مدیر کارخانه “سلف‌سازان” است، پیش‌بینی می‌کند در ۴ ماه آینده به ۲۵ هزار واحد کالا نیازمند است. بنابراین تصمیم به خرید کالای مورد نظر خود می‌گیرد. آقای غفاری، در روند جستجو برای پیدا کردن تولید کنندگان کالای مورد نظر، متوجه می‌شود که کارخانه “سلف‌کاران”، کالای مورد نیاز او را تولید می‌کند ولی برای ادامه تولیدات نیازمند وجه نقد است. در نتیجه او با پیشنهاد عقد سلف به سراغ مدیر کارخانه “سلف‌کاران” می‌رود.
در نتیجه آقای غفاری موفق شده است تا با قیمت پایین‌تر کالای مورد نیاز ۴ ماه آینده خود را دریافت کند و فروشنده هم موفق به دریافت وجه نقد برای ادامه تولیدات خود شده است. که به این نوع معاملات، قرارداد سلف می‌گویند.
آیا طرفین با قرارداد سلف ، محدودیت هایی را در تجارت خود تجربه خواهند کرد؟
در پاسخ به این سؤال باید بگوییم که بله، قرارداد سلف دو طرف معامله را با محدودیت‌هایی روبه‌رو خواهد کرد که عبارتند از:
- غیر قابل انتقال بودن اوراق سلف
- عدم وجود بازار ثانویه برای معامله اوراق سلف
- روبرو شدن با مشکلات نقدشوندگی
آیا برای حل مشکلات قرارداد سلف، راهکاری وجود دارد؟
قرارداد سلف موازی استاندارد که از عقد سلف مشتق شده است، از ابزارهای بورس کالا به حساب می‌آید و قابلیت معامله در بازارهای ثانویه را دارد. به این ترتیب، راهکاری مناسب برای حل مشکلات این نوع از معاملات است.
در واقع با کمک قرارداد سلف موازی استاندارد، دارنده و یا خریدار قرارداد، می‌تواند پیش از رسیدن به سررسید تعیین شده در قرارداد، معادل دارایی پایه خریداری شده را به شخص دیگری واگذار کند.
این مطلب را حتما بخوانید: بورس اوراق بهادار تهران چیست و تاریخچه آن مربوط به چه زمانی است؟
در رابطه با معاملات سلف موازی این نکته را در نظر بگیرید که، اهرمی تحت عنوان فروش استقراضی وجود ندارد و به این ترتیب، محدودیت‌های قراردادهای سلف از بین می‌رود و می‌تواند در کنار تأمین مالی تولید کننده، در بورس کالا و اوراق بهادار آن، به عنوان نوعی سرمایه‌گذاری قرار بگیرد.
مزایای اوراق سلف موازی
- شفافیت قیمت در این اوراق بالاتر است؛ زیرا قیمت‌ها به صورت لحظه‌ای و بر اساس قیمت معاملات تعیین می‌شود.
- این اوراق دارای حداقل سود تضمینی بوده و بنابراین، قراردادهای سلف موازی از ریسک کمتری برخوردار هستند.
- خریدار این اوراق تا قبل از زمان سررسید می‌تواند تغییر وضعیت داده و اوراق خود را به صورت نقدی بفروشد. به همین جهت، از واژه موازی در این نوع اوراق استفاده شده‌است.
- بالا بودن قابلیت نقدینگی در این اوراق، رغبت بیشتری در سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند.
- این معاملات از معافیت معاملاتی برخوردار هستند.
- اوراق سلف موازی دارای دوره سررسید کوتاه‌مدت هستند.
- به دلیل وجود بازارگردان، نقدشوندگی اوراق سلف موازی، تضمین می‌شود.
قرارداد سلف موازی
امروزه و در بازارهای سنتی و امروزی قرارداد سلف موازی مورد تایید و مورد توجه کاربران فعال در بازار سرمایه قرا گرفته است؛ چون هم به نفع دولت است و هم سود مناسبی برای سرمایه‌گذاران دارد. قرارداد سلف موازی جزء قراردادهای پرطرفدار و پرکاربرد می‌باشد. در این قرارداد یک دارایی به عنوان پایه در نظر گرفته می‌شود.
بدین گونه که، خریدار کل بها را در ابتدای قرارداد پرداخت می‌نماید و در موعد معین (از پیش تعیین شده) کالا را دریافت می‌کند، که این تاریخ سر رسید بین یک تا دو سال می‌باشد. به همین دلیل، به آنها ابزار مالی تامین کننده کوتاه مدت گفته می‌شود. در این قرارداد فروشنده قبل از اینکه تولید خود را به پایان برساند، هم بهای خود را دریافت کرده و هم اینکه دیگران نگران پیدا شدن خریدار نیستند. به همین دلیل است که، اوراق سلف موازی کاربران فعال بازار و سرمایه‌گذاران استقبال ویژه‌ای از این اوراق نموده‌اند.
چه کالاهایی در قالب اوراق سلف قابل معامله هستند؟
- دسته اول این کالاها، متعلق به گروهی است که امکان انتقال فیزیکی برای کالاها را فراهم می‌نماید. از جمله می‌توان به نفت، سنگ آهن، شمش فولاد، ورقه گرم فولاد و… اشاره کرد.
- دسته دوم، به کالاها و دارایی‌هایی اطلاق می‌شود که توسط دولت قیمت‌گذاری نمی‌شود و به این ترتیب، محدودیت قیمتی برای آن کالاها و دارایی‌ها وجود ندارد.
یک شرکت چگونه می‌تواند دارایی های خود را در قالب قراداد سلف به فروش برساند؟
- در ابتدا باید به یک نهاد مالی به عنوان مشاور مراجعه کند. سپس مجوزهای لازم را دریافت نموده و قرارداد را منعقد نماید. در این مرحله، باید بازارگردان هم انتخاب کند.
- مشاور مالی، به نمایندگی از شرکت شما به سازمان بورس کالا مراجعه کرده و مدارک لازم به جهت بررسی را در اختیار بورس کالا قرار می‌دهد.
- در قدم بعدی، مشاور مالی منتخب، تضمین مورد نظر سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه را آماده و به این سازمان ارایه می‌دهد.
- در نهایت اگر تمامی مراحل بالا به درستی طی شود، مشاور به جهت انتشار اوراق سلف موازی به بورس کالا مراجعه خواهد کرد.
