موجودی‌ مواد و کالا، بخش‌ عمده‌ای‌ از داراییهای‌ بسیاری‌ از واحدهای‌ تجاری‌ را تشکیل‌ می‌دهد. بنابراین‌، ارزشیابی‌ و انعکاس‌ موجودی‌ مواد و کالا اثر با اهمیتی‌ در تعیین‌ و ارائـه‌ وضعیت‌ مالی‌ و عملکرد مالی‌ واحدهای‌ تجاری‌ دارد. موجودی‌ مواد و کالا‌ به‌ داراییهایی‌ اطلاق‌ می‌شود که‌:

الف ‌.  برای‌ فروش‌ در روال‌ عادی‌ عملیات‌ واحد تجاری‌ نگهداری‌ می‌شود،

ب‌ . به منظور ساخت‌ محصول‌ یا ارائـه‌ خدمات‌ در فرایند تولید قرار دارد،

ج‌ . به منظور ساخت‌ محصول‌ یا ارائـه‌ خدمات‌، خریداری‌ شده‌ و نگهداری‌ می‌شود، و

د . ماهیت‌ مصرفی‌ دارد و به‌ طور غیرمستقیم‌ در جهت‌ فعالیت‌ واحد تجاری‌ مصرف‌ می‌شود.

موجودی‌ مواد و کالا باید برمبنای‌ ” اقل‌ بهای‌ تمام‌ شده‌ و خالص‌ ارزش‌ فروش‌“ تک‌ تک‌ اقلام‌ یا گروههای‌ اقلام‌ مشابه‌  اندازه‌گیری‌ شود.

پیشنهاد میشود بخوانید: حسابداری موجودی مواد و کالا

گزارشهای حسابداری صنعتی و روش تهیه آنها

در حسابداری مقدماتی اشاره کردیم استفاده کنندگان از گزارشهای حسابداری دو دسته می باشند

الف) استفاده کنندگان درون سازمانی

ب) استفاده کنندگان برون سازمانی

و اشاره شد گزارشهای حسابداری تهیه می شوند تا 2 هدف زیر تحقق پیدا کند.

1- امکان بررسی توانایی و نکات ضعف مؤسسات با توجه به تجزیه و تحلیل عملکرد و فعالیتهای مؤسسات و شرکتها

2- برنامه ریزی و کنترل فعالیتها با توجه به اطلاعات کسب شده از گزارشات مالی گذشته

بنابراین مؤسسات تولیدی نیز دو گروه گزارش تهیه می کنند.

1- گزارشهای درون سازمانی

2- گزارشهای برون سازمانی

1- گزارشات درون سازمانی

گزارش‌های درون سازمانی (internal reports) به گزارشاتی اشاره دارد که هدف آنها نظارت بر عملکرد مالی بخش‌های داخلی سازمان می‌باشد. این گزارش‌ها شامل جزئیات فراوانی از اطلاعات مالی، حین انجام روندهای سازمان می‌باشد. از آنجا که این گزارش‌ها با توجه به نیاز و اهداف مدیران داخلی تهیه می‌شود، اطلاعاتی را در بر می‌گیرد که علاوه بر نشان دادن عملکرد مالی، می‌توانند بر روند فعالیت‌ها اثر گذار نیز باشند.

به عبارتی ساده تر گزارش‌های درون سازمانی به هر نوع گزارشی اطلاق می‌شود که به صورت داخلی در یک شرکت استفاده می‌شود و اطلاعات سازمان را برای اطلاع رسانی به افراد در داخل سازمان ارسال می‌کند. این اسناد به گونه‌ای طراحی شده اند که فقط توسط افراد شاغل در سازمان قابل مشاهده و ارزیابی هستند.

2- گزارشهای برون سازمانی

گزارش‌های برون سازمانی آنهایی هستند که به اشتراک گذاری اطلاعات با ذی‌نفعان خارج از سازمان مانند مشتریان یا سرمایه‌گذاران با هدف ایجاد شفافیت و مسئولیت‌پذیری در برابر هزینه‌کرد بودجه یا میزان پیشرفت در پروژه‌ها می‌پردازند. از دیگر کارکردهای این گزارش‌ها به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات با ارکان‌های دولتی با هدف رعایت الزامات قانونی است. بنابراین مخاطب گزارش‌های برون سازمانی عموم هستند که می‌تواند شامل مشتریان، سرمایه‌گذاران، شرکای خارجی و غیره شود.

در بسیاری از موارد، تمرکز اصلی گزارش‌های برون سازمانی، داده‌ها و گزارش‌های مالی است، به‌خصوص اگر نیاز دارید که هزینه‌های خود را برای ذی‌نفعان توجیه کنید و بازگشت سرمایه (ROI) فعالیت‌های خود را به نمایش بگذارید. اگر اینطور باشد، فیلتر کردن اطلاعاتی که در گزارش گنجانده‌اید بسیار مهم است تا از هرگونه اطلاعات محرمانه‌ای که نباید خارج از شرکت شما به اشتراک گذاشته شود، جلوگیری کنید.

انواع گزارشهای درون سازمانی و برون سازمانی کدامند و توسط چه واحدهایی تهیه می شوند

گزارشهای درون سازمانی در مؤسسات تولیدی توسط واحد حسابداری بهای تمام شده تهیه می گردد و معمولاً هرماه این گزارشها براساس نیاز مدیران تهیه می شوند تا در اختیار آنها قرار گیرد.

عمده ترین گزارشهای درون سازمانی در مؤسسات تولیدی به صورت زیر می تواند باشد.

1- گزارش مصرف مواد

2- گزارش بهای تمام شده کالای ساخته شده

3- گزارش اوقات تلف شده

4- گزارش کالای در جریان ساخت

5- گزارش ضایعات

6- گزارش خرید مواد

7- گزارش فروش

8- سایر گزارشات مورد استفاده مدیریت

گزارشهای برون سازمانی در مؤسسات تولیدی توسط دایره حسابداری تهیه می شود. این گزارشها با توجه به اینکه مورد استفاده اشخاص حقیقی و حقوقی همچون دولت، بانکها، سرمایه گذاران و … که قبلاً توضیح داده شدند هستند باید براساس استانداردهای حسابداری و اصول پذیرفته شده حسابداری تهیه گردند تا قابلیت مقایسه داشته و قابل اتکاء باشند. عمده ترین این گزارشها به صورت زیر می باشند.

1- گزارش بهای تمام شده کالای فروش رفته

2- گزارش سود و زیان

3- ترازنامه

4- گردش جریانات نقدی

5- گزارش تقسیم سود

به مطالب  زیر که گزارشها را در مؤسسات تولیدی به صورت خلاصه نشان می دهند توجه کنید.

گزارشهای برون سازمانی در مؤسسات تولیدی

1- گزارش (جدول) بهای تمام شده کالای فروش رفته چیست؟

بهای تمام شده یکی از شاخص­های سنجش عملکرد شرکت است. با محاسبه این عدد مدیران برنامه ­ریزی بهتری برای هزینه ­های تولید یا دستمزد خواهند داشت. شیوه ­های تولید و تصمیمات سرمایه‌گذاران به‌وسیله تجزیه‌وتحلیل گزارش بهای تمام شده مشخص می­شود. فروشنده ­های عمده، شرکت­های ارائه‌دهنده خدمات، شرکت­های بیمه، تولیدکنندگان و فروشندگان تولیدات همگی ناگزیر از محاسبه بهای تمام شده هستند.

بهای تمام شده کالای فروش رفته جمع تمام هزینه مستقیم حقوق و دستمزد نیروی کار، مزایای پرداختی و مواد مصرفی با هزینه­ های مستقیم و سربار تولید کالای فروش رفته است. به عبارتی دیگر تمام هزینه ­ای است که شرکت برای تولید یا ارائه یک خدمت فروخته شده صرف کرده است. در سازمان­های خرده‌فروش و عمده‌فروش، بهای کالای خریداری شده از تولیدکننده است. هزینه­ های اداری و توزیع و فروش جزو بهای تمام شده کالای فروش رفته نیستند

بهای تمام شده کالای فروش رفته از 5 بخش تشکیل شده است

1- بخش مواد مستقیم

2- دستمزد مستقیم

3- سربار

4- بخش کالای در جریان ساخت

5- بخش کالای ساخته شده

2- گزارش خلاصه سود و زیان چیست؟

اطلاعات موجود در صورت سود و زیان، می‌تواند باعث تصمیم‌گیری مدیران شرکت در مورد افزایش فعالیت‌های تولیدی، بهبود مدیریت هزینه‌ها و افزایش فروش شود. همچنین، این گزارش می‌تواند به سرمایه‌گذاران و بورسی‌ها کمک کند تا تصمیم‌گیری در مورد سرمایه‌گذاری در شرکت را بگیرند.

در صورتی که شرکت سود داشته باشد، می‌تواند این سود را به عنوان سود سهام‌داران به سهام‌داران توزیع کند، سهام شرکت را خریداری کند یا برای بهبود فعالیت‌های تولیدی و بهبود مدیریت هزینه‌ها استفاده کند. در مقابل، مواقعی که شرکت زیان داشته باشد، باید برای بهبود فعالیت‌های تولیدی و کاهش هزینه‌ها تلاش کند تا در دوره‌های بعدی به سود برسد.

3- ترازنامه در مؤسسات تولیدی

ترازنامه یکی دیگر از گزارشهای برون سازمانی می باشد که تهیه آن با سایر مؤسسات یعنی خدماتی و بازرگانی تفاوتی نخواهد داشت تنها تفاوت اساسی آن بخش موجودی کالا می تواند باشد که در ترازنامه مؤسسات تولیدی موجودی کالا متشکل از مواد خام، کالای در جریان ساخت و کالای ساخته شده می باشد با نحوه تهیه ترازنامه نیز در حسابداری مقدماتی و تکمیلی به شکل کامل آشنا شده اید.

گزارشهای درون سازمانی در مؤسسات تولیدی

اشاره شد که جدول بهای تمام شده کالای فروش رفته از 5 بخش تشکیل شده است باید توجه داشته باشید که هریک از این پنج بخش در واقع یکی از گزارشهای درون سازمانی می باشد.

1- گزارش مصرف مواد

به طور معمول مؤسسات تولیدی هرماهه گزارشی را از مقدار و یا مبلغ مواد مصرف شده تهیه می کنند که به آن گزارش مصرف مواد گویند. البته همچنانکه اشاره شد این گزارش می تواند مبلغی یا مقداری باشد یعنی یا مقدار مصرف مواد اولیه و یا مبلغ مصرف مواد اولیه باشد. باید توجه داشت که بخش اول گزارش بهای تمام شده کالای فروش رفته در واقع یک گزارش مبلغی مصرف مواد می باشد

2- گزارش بهای تمام شده کالای ساخته شده یا گزارش هزینه تولید

( بخشهای 2 و 3 و 4 گزارش بهای تمام شده کالای فروش رفته)

این گزارش که در واقع یک گزارش درون سازمانی می باشد به طور معمول در پایان هر ماه یا دوره مالی تهیه می شود و این امکان را می دهد که مقایسه ای بین بهای تمام شده محصول در ماه جاری و ماههای گذشته صورت پذیرد و علت افزایش یا کاهش بهای تمام شده تولید را پیگیری نمود و تصمیمات مناسب جهت حجم تولید اتخاذ نمود. اگر بخواهیم روابط گزارش بهای تمام شده کالای ساخته شده را به صورت فرمول بیان کنیم به صورت زیر خواهد بود. بحث سایر گزارشهای درون سازمانی را در سطوح بالاتر باید دنبال کرد چرا که نیاز به بسط بیشتر مطالب در این زمینه می باشد. در ادامه با بیان یک مثال یا در واقع یک پروژه سعی می شود مرحله به مرحله مطالبی را که فراگرفتید مرور کرده و یک جمع بندی از مباحث ارائه شده داشته باشیم.

مثال (پروژه)

آقای موسوی  یک شرکت تولیدی پوشاک راه اندازی کرده است حدود یکسال و نیم از فعالیت این مؤسسه می گذرد ولیکن متأسفانه برای نگهداری حسابهای مؤسسه خود از سیستم حسابداری بهای تمام شده به شکل مناسب استفاده نکرده است از شما درخواست شده که به عنوان یک مشاور حسابدار صنعتی در راه اندازی سیستم حسابداری بهای تمام شده و تهیه گزارشات درون سازمانی و برون سازمانی آقای موسوی  را کمک کنید. اطلاعات زیر در ارتباط با شرکت تولیدی جهانی در دسترس می باشد.

الف) هزینه هایی که در شرکت تولیدی پوشاک تحمل می گردد.

1- خریدار پارچه ( انواع مختلف)

2- هزینه های حمل پارچه های خریداری شده

3- خرید انواع نخ دوخت

4- خرید سوزن دوخت چرخهای خیاطی

5- خرید دکمه

6- خرید روغنها و لوازم چرخهای خیاطی

7- پرداخت دستمزد به 5 نفر خیاط بصورت تعداد تولید و پارچه کاری

8- پرداخت دستمزد به یک نفر کارگر نظافتچی کارگاه

9- هزینه اجاره محل کارگاه

10- هزینه آب و برق مصرفی کارگاه

11- هزینه برق مصرفی دستگاه برش پارچه در زمانهایی که سفارش زیاد وجود دارد و از دستگاه برش استفاده می شود.

12- هزینه های تبلیغ و بازاریابی

13- هزینه های حمل و فروش محصولات

حل پروژه

طبقه بندی طبیعی هزینه ها

1- هزینه های ساخت: موارد 1 الی 11 به عنوان هزینه های ساخت شناسایی می شوند.

2- هزینه های تجاری کارگاه : موارد 12 و 13 به عنوان هزینه های تجاری باید طبقه بندی شوند.

طبقه بندی هزینه های تولید ( ساخت) به هزینه های مستقیم و غیرمستقیم

طبقه بندی هزینه های تولید ( ساخت) از دیدگاه ارتباط آن با حجم و تعداد تولید

هزینه های تبلیغ و بازاریابی و هزینه حمل و فروش محصولات نیز هزینه های تجاری می باشند.

کالای ساخته شده شرکت تولیدی پوشاک جهانی کلیه لباسهای دوخته شده و آماده ارائه به بازار می باشد.

کالای در جریان ساخت: کلیه لباسهایی که در مراحل مختلفی از ساخت یعنی از برش اولیه گرفته تا دوخت دکمه که آخرین مرحله می باشد به عنوان کالای در جریان ساخت شناسایی می گردد.

پس از طبقه بندی هزینه های مؤسسه تولیدی جهانی و تجزیه و تحلیل آنها اطلاعات مالی زیر برای تهیه گزارشهای درون سازمانی و برون سازمانی در اختیار می باشد.

مطلوبست :

1) تهیه گزارشهای درون سازمانی شامل گزارش مصرف مواد، گزارش کالای ساخته شده، تعیین بهای ساخت، بهای اولیه، بهای تبدیل به شکل گزارشی و فرمولی

2) حل قسمت اول مسئله: برای آنکه بتوان گزارشهای درون سازمانی را تهیه کرد باید طبقه بندی هزینه ها را مد نظر قرار داد و با توجه به فرمولهای مرتبط گزارشهای لازم را تهیه نمود.

با تهیه گزارشات در مؤسسات تولیدی آشنا شدید اما لازم است در پایان به این نکته توجه داشته باشید که گاهی در مسائل امتحانی اطلاعات به شکلی ارائه می شود که با استفاده از روابط ریاضی اطلاعات مجهول را باید محاسبه نمود بنابراین لازم است با حل تمرین و مسائل متفاوت توانایی خود را در این زمینه افزایش دهید به مثال زیر توجه کنید:

در این مثال مواد مصرف شده مشخص می باشد در صورتی که خرید خالص مجهول است.

– موجودی مواد اول دوره : 80000

– هزینه حمل مواد خریداری شده : 50000

– مواد مصرف شده : 160000

– موجودی مواد آخر دوره : 40000

– خرید خالص؟

برای تعیین خرید خالص از گزارش مصرف مواد می توان استفاده نمود.

کاربران عزیز جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد این موضوع پیشنهاد می کنم فایل زیر را دانلود و مطالعه کنید

درباره موجودی مواد و کالا:فایل PDF منشا و ماهیت مواد