سال مالی از این جهت قابل اهمیت است که بدون در نظر گرفتن تاریخ‌های معین برای پایان و آغاز دوره‌ی مالی، شاهد بی‌نظمی در پروسه حسابداری شرکت خواهیم بود. در یک شرکت برای تنظیم گزارش‌های مالی، باید زمانی را برای شروع و پایان در نظر گرفت، که به آن دوره مالی می‌گویند. در غیر این‌صورت نظم و ترتیب از بین رفته و مدیران نمی‌توانند تصمیم گیری مناسبی برای آینده انجام دهند. به دوره مالی یک ساله، سال مالی گفته میشود. در این سری از مقالات آموزش رایگان حسابداری به توضیح مفهوم سال مالی و اهمیت تعیین آن می پردازیم.
سال مالی چیست؟
در حسابداری و شروع ثبت‌های مالی یک شرکت، ما نیازمند یک بازه‌ی زمانی مشخص هستیم تا بتوانیم تاریخ گزارش‌هایمان را هم با مطابق آن انجام دهیم. به بیان ساده تر اگر بخواهیم جواب سوال سال مالی چیست را شرح دهیم باید بگوییم که شخصیت های حقیقی و حقوقی برای جمع آوری و ارائه اطلاعات مالی شرکت و سازمان خویش زمانی را در نظر می گیرند که به این زمان سال مالي یا دوره مالی Fiscal Year گفته میشود، یعنی صاحبان مشاغل در این بازه زمانی گزارشات خود را آماده و ارائه می‌دهند؛ دولت هم در این بازه بودجه بندی خود را انجام می‌دهد.
تفاوت سال مالی و دوره مالی
برای تعیین وضعیت سود و زیان شرکت، فعالیت به دوره‌های کوتاه‌تری تقسیم میشود که به این دوره ها دوره مالی گفته میشود. اما سال مالی دوره‌ای است که برای محاسبه وضعیت سالانه (12 ماهه) شرکت کاربرد دارد. در بعضی موارد برای اطلاع سریع‌تر از وضعیت سود و زیان واحد تجاری و یا برای دریافت تسهیلات، صورت‌های مالی در دوره‌های زمانی کوتاه‌تری تهیه می‌شوند، این نوع گزارشات به گزارشات میان دوره ای معروف هستند. در واقع تفاوت دوره‌ی مالی و سال مالی در مدت زمان تهیه گزارشات است.
ایجاد سال مالی
گفتیم که دوره مالی از ابتدای سال شروع میشود و در تمام شرکت‌های تولیدی، خدماتی و بازرگانی این پروسه‌ی مالی اجرا میشود و هر زمانی که این سال مالي شروع شود باید یک دوره 12 ماهه را بگذارند. اما سال مالي چگونه ایجاد میشود؟
این سال با بستن حساب های موقت و دائمی و انتقال حساب‌های دائمی از سال مالي قبل به سال مالي جدید آغاز میشود.
چرا تعیین سال مالی برای شرکت اهمیت دارد؟
سال مالی از این جهت قابل اهمیت است که بدون در نظر گرفتن تاریخ‌های معین برای پایان و آغاز دوره‌ی مالی، شاهد بی‌نظمی در پروسه حسابداری شرکت خواهیم بود. هدف از تعیین سال مالی در حسابداری نظم بخشیدن به مراحل تنظیم و تحویل گزارش‌های مالی است. برای اینکه بتوان در آینده، وضعیت مالی در دوره‌های قبل را بررسی کرد، نیاز است تا مفهوم سال مالی، مشخص کند که هر رویداد مالی، در کدام بخش از دفاتر و اسناد قرار گرفته است. در واقع بدون سال مالی امکان شکل‌گیری صورت‌های مالی وجود ندارد. از طرفی بدون داشتن یک بازه معین، نمی‌توان بررسی دقیقی از وضعیت حسابداری شرکت، به بخش‌های داخلی و خارجی ارائه داد. در نتیجه در حد زیادی دقت و درستی گزارش‌های مالی در گرو مفهوم سال مالی است.
نقش و کاربرد نرم افزار‌ها در سال مالی حسابداری چیست؟
در هر دوره مالی چیزی که بسیار مهم است گزارش دقیق اطلاعات آن سال مالي است، که کاملا پروسه‌ای زمان‌بر است اما باید برای بررسی دقیق عملیات‌های مالی با دقت این گزارش‌گیری انجام شود. نرم‌افزارهای حسابداری می‌توانند اطلاعات را به صورت دقیق و سریع بررسی نمایند و تمام نرم‌افزارهای موجود این امکان را فراهم می‌آورند که در هر دوره مالی گزارش‌گیری دقیق و سریع انجام شود. نرم افزار حسابداری قلب گزارشگری شرکت در دوره مالی و ابزار اصلی تصمیم‌گیری مدیران است. براساس گزارش های مالی در یک دوره، خط مشی و مسیر حرکت شرکت مشخص شده و اصلاح می‌گردد.
منظور از گزارش های میان دوره ای چیست؟
در گزارشات میان دوره‌ای، حسابدار باید اطلاعات تولید و فروش و مسائل مالی شرکت را که در دوره و فصول مختلف مورد استفاده قرار گرفته است، ارائه و تحویل دهد. مانند گزارش 3 ماهه، 6 ماهه، 9 ماهه در بازه زمانی خردادماه، شهریور ماه و آذر ماه، بدین طریق می توان عملکرد شرکت مانند گزارش سود و زیان و پیش بینی برای دوره مالی جدید را در این گزارش بررسی نمود.
گزارش‌های میان دوره‌ای اطلاعات مفیدی درباره توان کسب سود و ایجاد جریان‌های نقدی، شرایط مالی آن واحد تجاری برای سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و … که در دوره‌ها و فصول مختلف توسط شرکت ارائه میشود. محتوای گزارشات میان دوره‌ای می‌تواند شامل ترازنامه، صورت سود و زیان، صورت سود و زیان جامع، صورت جریان وجوه نقد و یادداشت‌های توضیحی است.
سال مالی در ایران چگونه است؟
سال مالي در ایران اول فروردین ماه برابر با آغاز سال شمسی؛ و تا پایان اسفند ماه همان سال ادامه دارد. اما ممکن است شرکتی مطابق سالی مالی در ایران آغاز دوره مالی خود را شروع نکند، به طور مثال اول مهرماه را آغاز سال مالي خود بداند در این صورت تمامی معاملات شرکت متفاوت است. در کشور ما، سال مالی شرکتها در اساسنامه آنها مشخص میشود و اگر با سال مالیاتی اعلام شده مطابقت نداشته باشد، درآمد اشخاص حقوقی بر پایه سال مالی آنها محاسبه میشود.
تغییر سال مالی
برای تغییر سال مالی در شرکتها، ابتدا باید هیئت مدیره شرکت از مجمع عمومی دعوت کرده، جلسه ای را تشکیل داده و موضوع تغییر سال مالي در این جلسه به تصویب برسد. سپس باید موضوع تغییر سال مالي در اداره ثبت شرکتها اعلام شود و آگهی آن نیز در یک روزنامه رسمی و یک روزنامه کثیر الانتشار منتشر گردد. به علاوه مسئله تغییر سال مالي در سایت رسمی شرکت هم باید انتشار داده شود.
مدارک مورد نیاز برای تغییر سال مالی شرکت عبارتند از:
- صورتجلسه مجمع عمومی فوق العاده که همه اعضا و شرکا آن را امضا و تایید کرده باشند
- لیست سهامداران و شرکای شرکت همراه با میزان سهام و سهم الشرکه هریک از آن ها
- برگه های نمایندگی هریک از نمایندگان اشخاص حقوقی شریک و یا سهامداران شرکت (اگر شرکت از سهامداران و شرکا بهره حقوقی می‌برد)
- اصل آگهی که در آن از اعضا مجمع عمومی دعوت شده است براساس اساسنامه و رعایت موارد ذکر شده در ماده 6 قانون تجارت
- مجوز از مراجع ذی صلاح (در صورت لزوم)
پیشنهاد میشود مقاله معادله حسابدری چیست؟ را مطالعه کنید
سال مالیاتی چیست؟
دولت برای بررسی عملکرد سازمان ها طرحی را برنامه ریزی کرد تا بتواند نظارت کامل و دقیقی بر تمامی شرکت‌های ثبت شده داشته باشد و برای این کار یک سال مالیاتی اجرا نمود، در این بازه زمانی سازمان‌ها باید عملکرد شرکت خود را در اختیار سازمان مالیات قرار دهند.
تعریف دیگری که برای پرسش سال مالیاتی چیست وجود دارد، این است که طبق قانون شرکت‌های حقوقی وظیفه دارند در پایان دوره مالی، عملکرد یکساله‌ی شرکت و سازمان خود را در قالب اظهارنامه مالیاتی به سازمان امور مالیاتی تقدیم نمایند و تمام بازرسی‌های دولتی و اقتصادی رویدادهای مالی خود را انجام داده باشند.
حال که با تعریف سال مالیاتی چیست آشنا شده‌اید، دو نکته وجود دارد که باید درباره سال مالیاتی بدانید، این نکات عبارتند از:
- سال مالیاتی به منظور بررسی عملکرد سالیانه شرکت‌های مشمول مالیات اجرا میشود.
- تمامی گزارشاتی که به سازمان امور مالیاتی تحویل داده می‌شوند باید به امضای اعضای هیئت مدیره و مدیرعامل برسند تا بیانگر درستی عملکرد یکساله سازمان باشند.
دوره مالی شرکت های بورس
در شرکت‌های بورسی سال مالی معمولا متفاوت است. به طوری که گروهی سال مالی خود را از اول فروردین تا 29 اسفند، گروهی دیگر از ابتدای مهر تا انتهای شهریور و گروهی از ابتدای دی ماه تا انتهای آذر سال بعد تعیین کرده‌اند.
بعضی اوقات شرکتها با برگزاری مجمع فوق‌العاده سال مالی خود را تغییر می‌دهند. برای تحلیل بنیادی بورس اکثر سرمایه گذاران از گزارشات میان دوره‌ای شرکت استفاده می‌کنند. به طور مثال شرکت های سهامی عام موظف به تهیه گزارشات میان دوره ای 3 ماهه هستند. بعد از استفاده از این گزارشها و بعد از مشخص شدن شرکت‌هایی که سودآوری آنها تضمین شده است، در دایره طلایی سهام قرار می‌گیرند.
نکته : تحلیلگران با مشاهده عملکرد سه ماهه و مقایسه آن با پیش‌بینی سود شرکت، برای خرید و فروش در بورس تصمیم می‌گیرند.
بستن سال مالی
بستن سال فرآیندی است که در پایان هر دوره مالی انجام میشود، یعنی در پایان دوره مالی شرکتها باید تمامی رویدادهای مالی دوره جاری را ببندند. دلایلی برای بستن سال مالي وجود دارد که شرکتها بخاطر همان این کار را انجام می‌دهند. این دلایل عبارتند از:
جلوگیری از حجم فراوان اطلاعات: طبیعتا اگر شرکت مالی، بزرگ باشد به مرور پس از چندین ماه اطلاعات خرید و فروش و … حجیم خواهد شد، برای جلوگیری از این اتفاق هر ساله اطلاعات سال مالي را می‌بندند.
شروع مجدد شماره فاکتور از 1: هر ساله ممکن است چندین هزار فاکتور صادر شود که به مرور اگر ادامه دار شود کمی مشکل است، برای جلوگیری از این اتفاق هر ساله فاکتورها را طبقه بندی و از نو شروع می‌کنند.
مراحل بستن سال را می توان در 4 گام زیر خلاصه نمود:
- بستن حساب‌های موقت
- صدور سند تعدیل ماهیت
- صدور سند اختتامیه
- صدور سند افتتاحیه سال جدید
لازم به ذکر می باشد که حساب‌های موقت حساب هایی هستند که منافع و مصارف آنها محدود به همان سال مالي است. نکته ای که اهمیت دارد این است که نحوه بستن حساب های موقت در شرکت های خدماتی و بازرگانی متفاوت است.
بستن سال مالی در حسابداری
مهمترین بخش هر ساله‌ی حسابداری، بستن سال مالي است که شرکتها هر ساله با آن روبه‌رو هستند. نحوه بستن سال مالي در پاراگراف قبل ذکر شد حال شما باید توجه کنید که بستن سال مالي در حسابداری مهمترین بخش شرکتها است اما تنهاترین فرایند نیست. به بیان ساده تر اگر بخواهیم بگوییم، در پایان سال علاوه بر بستن سال مالي در حسابداری فرآیندهای دیگری هم هست که باید انجام شود. این فرایند های مهم عبارتند از:
- تکمیل کردن دفاتر قانونی، جمع آوری کلیه اسناد و مدارک دوره جاری برای بایگانی کردن
- محاسبه کلیه مطالبات کارکنان از جمله عیدی، سنوات، مرخصی و …
- محاسبه دقیق کسری و اضافات به دست آمده از عملیات انبارگردانی
- ثبت هزینه ها و درآمدهای شرکت
- لیست کردن بدهکاران و بستانکاران
- کنترل کردن حساب ها
- بستن حساب های موقت و دائم
- صادر کردن اسناد و مدارک مالی پایانی
سخن پایانی
اصولا شروع سال مالي را با آغاز فروردین اعلام می‌کنند و تا پایان اسفند ماه ادامه دار است، که به این بازه سال مالي تقویمی هم گفته میشود. البته ممکن است شرکتی رویدادهای مالی خود را طبق سال مالي تقویمی انجام ندهد. بنابراین دوره مالی در هر شرکتی می‌تواند متفاوت باشد. سال مالي در ایران اول فروردین ماه برابر با آغاز سال شمسی و تا پایان اسفند ماه همان سال ادامه دارد.
با تهیه گزارش در پایان سال مالی می‌توان اطلاعات مفیدی را در اختیار مدیران و سرمایه گذاران جهت برنامه ریزی برای آینده قرار داد. عملیات بستن حسابها در پایان سال مالی، یک گزارش قطعی در مورد عملکرد 12 ماه گذشته و یا یک سال مالی است که یک الزام قانونی دارد
