مفهوم بازنشستگی پیش از موعد ناظر بر آن است که در برخی شرایط بازنشستگی پیش از موعد ، مشمولان قانون کار و تامین اجتماعی و نیز کارمندان دولت ، بتوانند قبل از اینکه به سن بازنشستگی رسیده و دوره خدمت خود را سپری کرده باشند ، به خدمت خود خاتمه داده و بازنشسته شوند . با این حال در تصویب قوانین مربوطه ، باید به آثار بازنشستگی پیش از موعد یعنی بار مالی سنگین آن برای دولت توجه نمود .
بازنشستگی پیش از موعد یعنی چه؟
گاهی شرایطی ممکن است ایجاد شود که کارمندان و کارگران بتوانند قبل از دوران خاتمه خدمت خود ، اقدام به بازنشسته نمودن خود نمایند و مستمری یا حقوق بازنشستگی دریافت دارند . لذا در توضیح مفهوم بازنشستگی پیش از موعد به طور خلاصه می توان گفت که به بازنشستگی قبل از پایان دوران اشتغال به کار ، بازنشستگی پیش از موعد گفته می شود که بر اساس قانون ، تحت شرایط بخصوصی در ارتباط با کارگران و کارمندان خانم و آقا امکان پذیر می باشد که این موضوع یکی از جلوه های حمایت از کارگران در قانون کار می باشد .
پیشنهاد میشود مقاله آیا بازنشستگان تامین اجتماعی برای استخدام مجدد، بیمه می شوند؟ راهم مطالعه کنید
آثار بازنشستگی پیش از موعد
- یکی از مهم ترین آثار بازنشستگی پیش از موعد آن است که کارمندان یا کارگران می توانند قبل از تاریخی که به لحاظ قانونی می توانند بازنشسته شوند ، به خدمت خود خاتمه داده و بازنشسته شوند و به عبارت دیگر ، دریافت پاداش بازنشستگی و نیز مستمری بازنشستگی زودتر از موعد ، از جمله آثار بازنشستگی است . البته اگر بازنشستگان پس از بازنشستگی مجددا در واحدهایی مشغول به کار شده و حقوق بگیر شوند ، مستمری بازنشستگی پیش از موعد آنها قطع خواهد شد .
- این موضوع سبب می شود که سن بازنشستگی در کشور ما به صورت محسوسی کاهش یافته و همانطور که دیده می شود ، در برخی شرایط بازنشستگی پیش از موعد تا 42 سال نیز امکان پذیر شده است و از آن جهت که امید به زندگی در کشور ما حدود 75 سال است ، صندوق های بازنشستگی باید مدت طولانی تری را به بازنشستگان حقوق بپردازند و این در حالی است که قاعدتا افراد در سنین 40 تا 50 سالگی هنوز به سن موثر برای بازنشستگی نرسیده اند .
- یکی دیگر از اثرات بازنشستگی پیش از موعد آن است که بازنشستگی های پیش از موعد ، بار مالی زیادی را به دولت تحمیل می کند و صندوق های بازنشستگی برای پرداخت حقوق بازنشستگی آن دسته از مستمری بگیرانی که در سنین بالاتری قرار دارند ، دچار مضیقه خواهد شد . از سوی دیگر ، از آن جهت که بازنشستگان ، حق بیمه ای به سازمان تامین اجتماعی نمی پردازند درآمدهای سازمان تامین اجتماعی نیز کاهش یافته و کفاف پرداخت مستمری بازنشستگان را نخواهد داد .
- از این روست که در بسیاری از کشورها سن بازنشستگی افزایش می یابد ، در حالی که این روند در کشور ما معکوس بوده است که به عنوان نمونه ، می توان به طرح بازنشستگی پیش از موعد کارمندان دولت در مجلس که اخیرا ارائه شده است ، اشاره نمود .
- قبل از تصویب هر قانونی در خصوص بازنشستگی پیش از موعد کارگران و کارمندان دولت باید به آثار مالی درازمدت ناشی از آن نیز توجه داشته باشیم . اما این موضوع ، نافی آن نیست که کارگران و کارمندانی که در شرایط سخت و بویژه مشاغل سخت و زیان آور مشغول به کار هستند ، بتوانند در شرایط به نسبت آسان تری خود را بازنشسته کنند . لذا در هر صورت باید با در نظر گرفتن نیاز مشمولان و نیز آثار مالی ناشی از آن تعادل برقرار نمود .
نکته در بازنشستگی پیش از موعد افراد به ازای سال‌های سابقه کاری خود ماهیانه حقوق دریافت می‌کنند. مثلا اگر 15 سال سابقه کاری دارند به اندازه 15 روز کاری حقوق دریافت می‌کنند. درباره زنان نیز این امکان وجود دارد که در کمتر از 45 سالگی و در سن ۴۲ سالگی بازنشستگی پیش از موعد بگیرند به شرط آنکه ۲۰ سال سابقه کاری داشته باشند و پس از تایید به ازای ۲۰ روز کاری حقوق دریافت می‌کنند. شرایط بازنشستگی پیش از موعد مردان و زنان بنابر ماده 76 قانون تامین اجتماعی و تبصره‌های آن به تفکیک زیر است:
شرایط بازنشستگی پیش از موعد
همانطور که در قسمت قبل بیان شد ، هر گروه از کارکنان اعم از کارگران و کارمندان مشمول قانون کار و همچنین کارمندان دولت مشمول سایر قوانین استخدامی ، تحت شرایط بخصوصی می توانند اقدام به بازنشسته نمودن خود نمایند و به همین منظور ، در مقاله ای جداگانه شرایط بازنشستگی در قانون مدیریت خدمات کشوری را توضیح داده ایم .
اما گاهی شرایطی ایجاد می شود که کارگران و کارمندان ، قصد دارند قبل از اینکه به سن بازنشسته شدن قانونی برسند ، اقدام به بازنشسته کردن خود و خاتمه خدمت نموده و به این ترتیب بتوانند از حقوق بازنشستگی استفاده کنند که در این صورت ، اگر شرایط قانون بازنشستگی پیش از موعد را داشته باشند ، این امر برای آنها میسر خواهد بود . لذا در این قسمت قصد داریم شرایط بازنشستگی پیش از موعد کارگران و کارمندان را مطرح نماییم .
بر اساس قانون بازنشستگی پیش از موعد کارکنان دولت که در سال 86 به تصویب رسیده است ، به دولت این اجازه داده شده است که کارکنان رسمی ، قراردادی و پیمانی خود را که حداقل 25 سال سابقه کار داشته باشند ، با حداکثر 5 سال سنوات ارفاقی ، بدون لحاظ شرط سنی آنها ، در صورتی که تقاضای بازنشستگی داشته باشند و سازمان متبوع آنها با درخواست بازنشستگی پیش از موعد آنها موافقت نماید ، را بازنشسته کنند .
البته این قانون به دلیل اینکه بار مالی زیادی برای دولت ایجاد می کرد ، تا کنون به صورت موفقی اجرایی نشده است ؛ با این حال در طی سال 1399 ، تلاش هایی در راستای تصویب قانون بازنشستگی پیش از موعد کارمندان در مجلس صورت گرفت که بر اساس آن ، مردان در صورتی که 25 سال سابقه کاری داشته و زنان در صورتی که 20 سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند ، بدون رعایت شرط سنی می توانند تقاضای بازنشستگی پیش از موعد نمایند .
اما بر اساس قانون بازنشستگی پیش از موعد بیمه شدگان تامین اجتماعی ، مقرر شده است که بیمه شدگان تامین اجتماعی مشمول قانون کار و قانون کار کشاورزی ، در صورتی که حداقل 55 سال تمام داشته و سابقه پرداخت حداقل 20 سال حق بیمه داشته باشند ، می توانند با اطلاع کارفرمای خود درخواست بازنشستگی خود را به سازمان تامین اجتماعی ارائه نموده و تقاضای مستمری نمایند .
علاوه بر اینها ، در ماده 76 قانون تامین اجتماعی ، برخی از شرایط کلی مربوط به بازنشستگی تامین اجتماعی و نیز بازنشستگی پیش از موعد مربوط به کارمندان و کارگران ذکر شده است که این شرایط ، به تفکیک بازنشستگی خانم ها و آقایان به شرح زیر است :
شرایط بازنشستگی پیش از موعد آقایان مشمول قانون تامین اجتماعی
حداقل 10 سال سابقه کار ، با داشتن 60 سال سن ؛
حداقل 50 سال سن و 30 سال سابقه کار ؛
حداقل 50 سال سن و 30 سال سابقه کار عادی و یا مشاغل سخت و زیان آور ؛
35 سال سابقه پرداخت حق بیمه در شرایط عادی و در مشاغل سخت و زیان آور بدون لحاظ شرط سنی ؛
20 سال سابقه پرداخت متوالی حق بیمه تامین اجتماعی در مشاغل سخت و زیان آور بدون شرط سنی ؛
25 سال سابقه پرداخت غیر متوالی ( متناوب ) حق بیمه در مشاغل سخت و زیان آور بدون شرط سنی .
شرایط بازنشستگی پیش از موعد خانم ها مشمول قانون تامین اجتماعی
حداقل 42 سال سن و 20 سال سابقه پرداخت حق بیمه عادی و سخت و زیان آور ؛
حداقل 10 سال سابقه کار و 55 سال سن ؛
حداقل 45 سال سن و 30 سال سابقه پرداخت حق بیمه ؛
35 سال سابقه پرداخت حق بیمه عادی و سخت و زیان آور بدون رعایت شرط سنی ؛
20 سال سابقه متوالی در مشاغل سخت و زیان آور بدون لحاظ شرایط سنی ؛
25 سال سابقه متناوب در مشاغل سخت و زیان آور بدون شرط سنی ؛
حداقل 45 سال سن و 30 سال سابقه عادی و یا مشاغل سخت و زیان آور .
پیشنهاد میشود مقاله بازنشستگی چیست و شرایط استفاده از آن را هم مطالعه کنید
انواع بازنشستگی پیش از موعد زنان
شرایط بازنشستگی پیش از موعد زنان نیز بر اساس موارد زیر است:
1. بازنشستگی 10 سال زودتر از موعد قانونی: سن بیمه شده زن با حداقل ۳۰ سال تمام سابقه پرداخت بیمه، از 55 سال به 45 سال کاهش می‌یابد
2. بازنشستگی با سابقه کمتر از 20 سال: زنان 55 ساله میتوانند با داشتن ۱۰ سال تا ۱۹ سال سابقه تقاضای بازنشستگی بدهند که مستمری این افراد بر اساس میزان سابقه آنها پرداخت میشود (برای مثال اگر با 14 سال سابقه بیمه بازنشسته شوند فقط مستمری 14 روز را دریافت می‌کنند)
3. شرایط ویژه بازنشستگی برای زنان: زنان بیمه شده مشمول قانون کار حداقل با 42 سال سن و 20 سال سابقه پرداخت که البته با حقوق 20 روز میتوانند بازنشسته شوند
4. 55 سال سن و سابقه کار کمتر از 10 سال ( بیمه شده زن با سابقه کمتر از ۱۰ سال (مثلاً 6 سال) میتوانند با خرید تفاوت سابقه تا ۱۰ سال (یعنی 4 سال) سابقه بیمه خود را به ۱۰ سال رسانده و در نهایت با ۱۰ روز مستمری بازنشسته شوند)
5. 20 سال متوالی سابقه در مشاغل سخت و زیان آور بدون شرط سنی
6. 25 سال متناوب سابقه در مشاغل سخت زیان آور بدون شرط سنی
قانون بازنشستگی پیش از موعد
مطابق ماده‌واحده قانون بازنشستگی پیش از موعد مردان، بیمه‌شدگان تأمین اجتماعی، درصورت داشتن حداقل 55 سال تمام و سابقه پرداخت 20 سال حق بیمه یا بیشتر، میتوانند تقاضای بازنشستگی کنند.
برای این منظور، آنان باید تصمیم خود را به‌صورت کتبی به کارفرما اطلاع دهند؛ سپس درخواست بازنشستگی خود را برای سازمان تأمین اجتماعی حوزه محل کار خود ارسال کنند. حداقل سن موضوع این قانون برای زنان، 10 سال کمتر از مردان است.
در صورتی که فرد یکی از شرایط زیر را داشته باشد، از داشتن حداقل سن مطرح‌شده در این قانون معاف خواهد بود:
الف – داشتن حداقل 30 سال سابقه پرداخت حق بیمه
ب – داشتن حداقل 20 سال سابقه پرداخت حق بیمه در کارهای سخت و زیان‌آور.
ج- داشتن مجموعاً 30 سال سابقه پرداخت حق بیمه در کارهای عادی و سخت و زیان‌آور؛ با لحاظ این موضوع که هر سال پرداختی در مشاغل زیان‌آور، معادل 1.5 سال مشاغل عادی در نظر گرفته خواهد شد. آیین‌نامه کارهای سخت و زیان‌آور، توسط شورای عالی حفاظت فنی و با حضور مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی (با حق رأی) تجدیدنظر خواهد شد. در حال حاضر، حداکثر مدت ارفاق، 10 سال در نظر گرفته میشود.
مطابق تبصره 7 ماده‌واحده فوق، اگر فرد بیمه‌شده‌ای بر اساس این قانون بازنشسته و سپس در جای دیگری مشغول‌به‌کار شود، مستمری بازنشستگی او قطع خواهد شد شد؛ علاوه بر این، فرد، حق بازنشستگی قبل از موعد را نیز نخواهد داشت.
قوانین مربوط به بازنشستگی قبل از موعد کارکنان دولت، استثنائاتی هم دارد. مطابق این قانون، کارکنان رسمی، پیمانی و قراردادی وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی که حداقل بیست‌وپنج سال سابقه خدمت قابل‌قبول دارند، میتوانند با حداکثر پنج سال سنوات ارفاقی و بدون شرط سنی (در صورت موافقت دستگاه متبوع خود) بازنشسته شوند.
آثار بازنشستگی پیش از موعد
در قسمت های قبل به توضیح مفهوم بازنشستگی پیش از موعد و نیز شرایط بازنشستگی پیش از موعد برای کارمندان دولت و مشمولان قانون کار و تامین اجتماعی پرداخته شد . با این حال ، در تکمیل این موضوع لازم است به بررسی آثار بازنشستگی پیش از موعد نیز بپردازیم و بگوییم تدوین قوانین بازنشستگی پیش از موعد ، چه آثار و نتایجی برای کارمندان و نیز دولت در پی خواهد داشت ؟
یکی از مهم ترین آثار بازنشستگی پیش از موعد آن است که کارمندان یا کارگران می توانند قبل از تاریخی که به لحاظ قانونی می توانند بازنشسته شوند ، به خدمت خود خاتمه داده و بازنشسته شوند و به عبارت دیگر ، دریافت پاداش بازنشستگی و نیز مستمری بازنشستگی زودتر از موعد ، از جمله آثار بازنشستگی است . البته اگر بازنشستگان پس از بازنشستگی مجددا در واحدهایی مشغول به کار شده و حقوق بگیر شوند ، مستمری بازنشستگی پیش از موعد آنها قطع خواهد شد .
این موضوع سبب می شود که سن بازنشستگی در کشور ما به صورت محسوسی کاهش یافته و همانطور که دیده می شود ، در برخی شرایط بازنشستگی پیش از موعد تا 42 سال نیز امکان پذیر شده است و از آن جهت که امید به زندگی در کشور ما حدود 75 سال است ، صندوق های بازنشستگی باید مدت طولانی تری را به بازنشستگان حقوق بپردازند و این در حالی است که قاعدتا افراد در سنین 40 تا 50 سالگی هنوز به سن موثر برای بازنشستگی نرسیده اند .
بنابراین ، یکی دیگر از اثرات بازنشستگی پیش از موعد آن است که بازنشستگی های پیش از موعد ، بار مالی زیادی را به دولت تحمیل می کند و صندوق های بازنشستگی برای پرداخت حقوق بازنشستگی آن دسته از مستمری بگیرانی که در سنین بالاتری قرار دارند ، دچار مضیقه خواهد شد . از سوی دیگر ، از آن جهت که بازنشستگان ، حق بیمه ای به سازمان تامین اجتماعی نمی پردازند درآمدهای سازمان تامین اجتماعی نیز کاهش یافته و کفاف پرداخت مستمری بازنشستگان را نخواهد داد .
از این روست که در بسیاری از کشورها سن بازنشستگی افزایش می یابد ، در حالی که این روند در کشور ما معکوس بوده است که به عنوان نمونه ، می توان به طرح بازنشستگی پیش از موعد کارمندان دولت در مجلس که اخیرا ارائه شده است ، اشاره نمود .
لذا قبل از تصویب هر قانونی در خصوص بازنشستگی پیش از موعد کارگران و کارمندان دولت باید به آثار مالی درازمدت ناشی از آن نیز توجه داشته باشیم . اما این موضوع ، نافی آن نیست که کارگران و کارمندانی که در شرایط سخت و بویژه مشاغل سخت و زیان آور مشغول به کار هستند ، بتوانند در شرایط به نسبت آسان تری خود را بازنشسته کنند . لذا در هر صورت باید با در نظر گرفتن نیاز مشمولان و نیز آثار مالی ناشی از آن تعادل برقرار نمود .
سوالات متداول
1- مفهوم بازنشستگی پیش از موعد چیست ؟
بازنشستگی پیش از موعد یعنی کارمندان و کارگران بتوانند قبل از اینکه به سن بازنشستگی برسند تحت شرایطی قانونی به خدمت خود پایان دهند که برای دریافت اطلاعات بیشتر در این خصوص می توانید مقاله را مطالعه نمایید .
2- شرایط بازنشستگی پیش از موعد چیست ؟
شرایط بازنشستگی پیش از موعد برای کارمندان و کارگران خانم و آقا متفاوت می باشد که برای اطلاع از آنها باید به قوانین مربوطه همچون قانون تامین اجتماعی و قانون مدیریت خدمات کشوری مراجعه نمود که شرح آن در مقاله ذکر شده است .
3- آثار بازنشستگی پیش از موعد چیست ؟
در صورت وجود شرایط بازنشستگی پیش از موعد مشمولان می توانند پاداش بازنشستگی و حقوق بازنشستگی دریافت نمایند که البته این موضوع ممکن است بار مالی زیادی برای دولت ایجاد کند .
