آشنایی با تفاوت مالیات تکلیفی و مالیات عملکرد

مالیات درآمدی است که دولت برای تامین هزینه های خود از مردم دریافت می کند. دو نوع از مالیات ها که در این مقاله به آن می پردازیم مالیات تکلیفی و مالیات عملکرد هستند. مالیات تکلیفی و عملکرد، دو بخش از مالیات های مستقیم هستند که توسط دولت از اشخاص حقیقی و حقوقی دریافت می شود. تفاوت مالیات تکلیفی و مالیات عملکرد در شیوه محاسبه و پرداخت آن است. اگر تا پایان مقاله ما را همراهی کنید با تفاوت های بنیادی این دو نوع مالیات بیشتر آشنا می­شوید.

مالیات تکلیفی چیست؟

باشنیدن مالیات تکلیفی اولین سوالی که مطرح میشود این است که مالیات تکلیفی چیست و چگونه محاسبه می شود. همان طور که میدانید همه افراد حقیقی و حقوقی موظف به پرداخت مالیات هستند و باید در برابر خدماتی که دریافت میکنند مالیات بپردازند.

مالیات تکلیفی در واقع مالیاتی است که به درآمد اشخاص تعلق میگیرد و پرداخت آن مانند یک تکلیف بر اشخاص حقیقی و حقوقی ضروری است. در مالیات تکلیفی بر اساس قانون مقددار تعیین شده باید از درآمد اشخاص توسط پرداخت کننده درآمد کسر و پرداخت شود.

برای درک بهتر این موضوع که مالیات تکلیفی چیست و چگونه محاسبه می شود میتوان مالیات حقوق که توسط کارفرما از حقوق کسر و پرداخت میشود را مثال زد.

برای تعریف مالیات تکلیفی به زبان ساده میتوان گفت مالیات تکلیفی مالیاتی است که وظیفه پرداخت به عهده شخص دیگری است نه همان شخصی که مالیات مربوط به اوست. برای مثال مالیات حقوق کارگر مربوط به حقوق کارگر است اما توسط کارفرما باید پرداخت شود.

.

انواع مالیات تکلیفی

مالیات‌ تکلیفی یا مالیات مکسوره انواع مختلفی دارد؛ به این ترتیب اشخاص حقیقی و حقوقی به تناسب موقعیت خود ملزم به پرداخت آن هستند. در جدول زیر به شرح برخی از پرکاربردترین مالیات تکلیفی پرداخته‌ایم:

لازم به ذکر است یکی از انواع اصلی مالیات تکلیفی، مالیات بر حق الزحمه‌ها موضوع ماده 104 ق.م.م بود؛ با حذف این ماده قانونی در اصلاحیه قانون مالیاتها در سال 1394، مالیات بر حق الزحمه‌ها (کسر 3% از دستمزد به عنوان مالیات تکلیفی) به جز مواردی که در سایر ماده‌های قانونی ذکر شده‌اند، ملغی شد.

 نکته

برای درک بهتر مالیات تکلیفی تصور کنید شما یک قرارداد ارائه خدمات با شخص دیگری منعقد نموده‌اید. در این حالت:

 اگر شما دریافت کننده خدمات باشید: باید قبل از پرداخت وجه به طرف مقابل، مالیات تکلیفی را کسر و به حساب سازمان مالیاتی واریز کنید.

 اما اگر ارائه کننده خدمات (پیمانکار) باشید: طرف مقابل معامله موظف است قبل از پرداخت حق الزحمه شما، مالیات را کسر و به حساب سازمان واریز نماید.

مالیات بر عملکرد چیست؟

مالیات عملکرد یا همان مالیات بر درآمد نیز نوعی مالیات مستقیم است. مودیان مالیاتی (اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی) پس از تنظیم مبالغ سود و زیان خود در پایان سال مالی خود، درصد مشخصی از سود خود را به عنوان مالیات، به سازمان مالیاتی می‌پردازند. مالیات بر عملکرد از نحوه عملکرد کلیه واحدهای اقتصادی (شرکتها یا صاحبان مشاغل) دارای درآمد دریافت می‌شود.

به عبارت دیگر، از درآمد حاصل از فروش در طی یک سال مالی، هزینه‌ها و زیان‌های صورت گرفته کسر و بر حسب سود و زیان حاصل شده، مالیات بر عملکرد محاسبه و به سازمان امور مالیاتی پرداخت می‌شود.

تفاوت مالیات تکلیفی و مالیات عملکرد

مالیات تکلیفی را می‌توان زیرمجموعه‌ای از مالیات عملکرد به شمار آورد. اما این دو مورد تفاوتهایی نیز با هم دارند. مهم‌ترین تفاوت مالیات تکلیفی و مالیات عملکرد در شیوه محاسبه و پرداخت آن است. در ادامه به بیان تفاوت مالیات تکلیفی و مالیات عملکرد می‌پردازیم:

• نحوه محاسبه مالیات
• شخص پرداخت کننده مالیات
• مامور وصول مالیات
• زمان پرداخت مالیات
• جرایم مالیاتی

تفاوت مالیات تکلیفی با مالیات عملکرد چیست؟

بسیاری از افراد این دو نوع مالیات را با هم اشتباه می گیرند اما باید توجه داشته باشید که مالیات عملکرد مالیاتی است که پس از محاسبه سود و زیان، از درآمد خالص کسر میشود. میزان مالیات عملکرد اشخاص حقوقی تا سقف 25% و اشخاص حقیقی به صورت پلکانی میباشد. اما در مالیات تکلیفی تفاوتی ندارد که فرد چه میزان سود یا ضرر کرده است و در واقع افراد مکلف هستند مطابق با تعرفه ی مشخص شده برای گروه و شغل خود، نسبت به هرآنچه که درآمد آن ها بوده است مالیات تکلیفی را پرداخت نمایند. از تفاوت های دیگر میان مالیات عملکرد و مالیات تکلیفی این است که در مالیات تکلیفی در اغلب موارد مودی مالیات را به شکل مسقیم پرداخت نمیکند و مالیات توسط کارفرما کسر و به اداره مالیات پرداخت میشود. اما در مالیات عملکرد همیشه شخص مودی به طور مستفیم مسئول پرداخت مالیات است.

مجازات عدم پرداخت مالیات تکلیفی چیست؟

بر اساس ماده 199 قانون مالیات‌های مستقیم «هر شخص حقیقی یا حقوقی که به ‌موجب مقررات این قانون مکلف به کسر و ایصال مالیات مودیان دیگر است در صورت تخلف از انجام وظایف مقرره علاوه بر مسئوولیت تضامنی که با مودی در پرداخت مالیات خواهد داشت، مشمول جریمه‌ای معادل ده ‌درصد (10%) مالیات پرداخت نشده در موعد مقرر و دو­ و نیم ­‌درصد (5/2%) مالیات به ازای هر ماه نسبت به مدت تأخیر از سررسید پرداخت، خواهد بود. چنانچه مالیات توسط دریافت‌کننده وجوه پرداخت شود، در این ­صورت جریمه دو و نیم ‌درصد(5/2%) موضوع این ماده تا تاریخ پرداخت مالیات توسط مودی مزبور از مکلفین به کسر و ایصال مالیات، مطالبه و وصول خواهد شد».

روش محاسبه مالیات تکلیفی

برای محاسبه مالیات تکلیفی، کارفرما یا پرداخت کننده وجه، قبل از پرداخت به اشخاص ثالث در ازای خدمتی که از آنان دریافت کرده است، مالیات را مطابق نرخ‌های مصوب برای موضوع فعالیت، از پرداختی به ایشان کسر و به اداره مالیاتی واریز می‌نماید.

نحوه محاسبه مالیات عملکرد

 مالیات عملکرد صاحبان مشاغل (اشخاص حقیقی)

مطابق ماده 93 ق.م.م، میزان مالیات بر درآمد صاحبان مشاغل (اشخاص حقیقی)، درصدی از کل درآمد حاصل از فروش کالا و یا خدمات، پس از کسر هزینه‌های قابل قبول سازمان مالیاتی است. نرخ مالیات عملکرد اشخاص حقیقی بر اساس ماده 131 قانون مالیاتهای مستقیم محاسبه و مطالبه می‌شود.

 مالیات عملکرد اشخاص حقوقی

مطابق ماده 105 ق.م.م جمع درآمدهای شرکت‌ها و درآمدهای ناشی از فعالیت‌های انتفاعی اشخاص حقوقی که حاصل از منابع مختلف در ایران یا خارج از ایران است، بعد از کسر زیان و معافیت‌های مشمول، به غیر از مواردی که طبق قوانین مالیاتهای مستقیم دارای نرخ جداگانه‌ای است، مشمول مالیات به نرخ %25 است.

تفاوت در شخص پرداخت کننده مالیات

دومین تفاوت مالیات تکلیفی و مالیات عملکرد مربوط به شخص پرداخت کننده مالیات است.

پرداخت کننده مالیات تکلیفی

مالیات تکلیفی درصدی از درآمد مودیان است که در ازای ارائه خدمت یا واگذاری ملک به دیگران پرداخت می‌شود. به این ترتیب شخص پرداخت کننده وجوه مکلف است قبل از پرداخت وجه، مالیات آن‌ را محاسبه و به عنوان واسطه به حساب سازمان مالیاتی واریز نمایند.

پرداخت کننده مالیات عملکرد

پرداخت‌کننده مالیات عملکرد، شخص مودی (حقیقی یا حقوقی) است. وی مکلف است در پایان سال مالی و بعد از مشخص شدن سود و زیان فعالیت اقتصادی خود، اظهارنامه مالیاتی را در موعد مقرر ارسال و نسبت به پرداخت مالیات اقدام نماید.

تفاوت در شخص دریافت کننده مالیات

دریافت کننده مالیات تکلیفی

وظیفه اخذ مالیات تکلیفی مستقیما بر عهده سازمان امور مالیاتی نیست، بلکه توسط اشخاص حقیقی و حقوقی پرداخت کننده وجوه از درآمد کسر و سپس به سازمان مالیاتی پرداخت می‌شود.

دریافت کننده مالیات عملکرد

در مورد مالیات بر عملکرد، مودی مبلغ مالیات را مستقیما به حساب سازمان مالیاتی واریز می‌کند.

یکی از موارد مهم تفاوت مالیات تکلیفی و مالیات عملکرد، زمان پرداخت مالیات است.

زمان پرداخت مالیات تکلیفی

زمان پرداخت مالیات تکلیفی بر اساس نوع درآمد مشمول مالیات متفاوت است:

• در صورتی که درآمد به صورت ماهیانه کسب شود، پرداخت کننده، موظف به کسر مالیات و پرداخت آن به سازمان مالیاتی به صورت ماهیانه است.
• اما در مواردی مانند مضاربه یا حق الوکاله زمان پرداخت مالیات وابسته به قرارداد تنظیمی بین طرفین است.

زمان پرداخت مالیات عملکرد

مهلت زمان ارسال اظهارنامه عملکرد اشخاص حقیقی: بر اساس ماده 100 ق.م.م اشخاص حقیقی تا 31 خرداد ماه سال بعد، برای تسلیم اظهارنامه عملکرد خود فرصت دارند.

مهلت ارسال اظهارنامه مالیاتی عملکرد اشخاص حقوقی: مطابق ماده 110 ق.م.م، اشخاص حقوقی موظفند اظهارنامه مالیاتی خود را حداکثر چهار ماه پس از پایان سال مالی (معمولا 31 تیر ماه سال بعد) به سازمان مالیاتی تسلیم نمایند.

تفاوت در جرایم مالیاتی تکلیفی و عملکرد

تفاوت در جرائم مالیاتی، یک تفاوت مالیات تکلیفی و مالیات عملکرد در ضمانت اجرا آنها است.

جرایم مالیاتی مربوط به مالیات تکلیفی

جرایم مالیاتی عدم پرداخت مالیات تکلیفی عبارتند از:

جرایم مالیاتی مربوط به مالیات عملکرد

جرایم عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی و عدم پرداخت مالیات بر عملکرد عبارتند از:

 نکته

در صورت عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی برای سه سال متوالی مودیان مالیاتی مطابق با ماده 192 ق.م.م مشمول مجازات از حبس تا محکومیت نقدی می‌شوند.

کلام آخر

مالیات تکلیفی و مالیات عملکرد، جزو مالیات‌های مستقیم هستند و منبع درآمدی مهم برای جبران هزینه‌های انجام شده توسط دولت هستند. همچنین از آنجا که این دو مورد از مهم‌ترین تکالیف مالیاتی کارفرما محسوب می‌شوند، شناخت تفاوت مالیات تکلیفی و مالیات عملکرد در محاسبه و پرداخت برای حسابداران از اهمیت بالایی برخوردار است. در سال‌های اخیر سازمان مالیاتی جایگاه ویژه‌ای برای درآمدهای مالیاتی به ویژه مالیات‌های تکلیفی و عملکرد در نظر گرفته است. از این رو آموزش مالیات به صورت حرفه‌ای برای انجام دقیق تکالیف و بهره‌مندی از تسهیلات اعطایی دولت برای کلیه مشاغل و حسابداران بسیار حائز اهمیت است.