مالیات همواره یکی از درآمدهای اصلی دولت بوده است. در دنیای مدرن هم مالیات نقش انکار نشدنی در اداره جامعه و توزیع ثروت عمومی داشته است. اما قانون‌گذاران و دولت‌ها برای تشویق کارآفرینان، کسب‌وکارها و فعالان اقتصادی برای خلق ثروت بیشتر و همچنین کمک به توسعه اقتصادی برای برخی فعالیت‌ها،معافیت راه های معافیت مالیاتی وضع کرده‌اند.
آشنایی با قوانین و قانون معافیت مالیاتی می‌تواند فرصت‌های جدیدی را پیش روی فعالان اقتصادی بگذارد و از طرف دیگر به توسعه همه‌جانبه کشور کمک کند.
معافیت مالیاتی چیست؟
درهرکشوری منابع درآمدی و سرمایه‌ای مردم شامل پرداخت مالیات به حکومت آن کشور میشود؛ معافیت مالیاتی را می‌توان خروج قانونی و به صورت موقت از این پرداخت تعریف کرد، که در راستای سیاست‌های حمایتی حاکمان از مردم صورت می‌گیرد.
معافیت های مالیاتی شامل مالیات های غیر مستقیم نمی‌شوند
انواع مالیات در ایران را می‌توان به دودسته مستقیم و غیرمستقیم تقسیم نمود. منظور از مالیات غیرمستقیم، مالیاتی است که بر روی کالاها و خدمات وضع میشود. مالیات غیرمستقیم نیز توسط مردم پرداخت میشود اما چون مستقیماً از آنها دریافت نمی‌شود و باواسطه به‌حساب اداره مالیات واریز میشود، مالیات غیرمستقیم نامیده میشود.
معمولاً بیشتر چالش افراد و اشخاص با مالیات‌های مستقیم است. چراکه این مالیات‌ها مستقیماً می‌تواند بر روی درآمد آنها تأثیرگذار باشد و موجب کاهش درآمدشان شود. به همین دلیل افراد حقیقی و حقوقی سعی می‌کنند با تشکیل یک واحد حسابداری منظم و استفاده از نرم افزار حسابداری خدماتی و شرکتی در ارائه مالیات خود دقیق عمل کنند.
هدف های دولت در وضع قوانین معافیت مالیاتی
- دولت ها با استفاده از معافیت مالیات سعی می کنند نقدینگی جامعه را به سمت طرح های عام المنفعه و کم بازده جهت دهند.
- هدف دولت از برخی معافیت های مالیاتی، اهداف استراتژیک و ایدئولوژیک است.
- معافیت مالیات در کشور های مختلف یک روش ارفاقی -تشویقی برای سوق دادن به سرمایه گذاری ها مورد استفاده قرار می گیرند.
معافیت مالیاتی شامل چه مواردی است؟
قانون مالیات‌های مستقیم در رابطه معافیت‌های مالیاتی تحت نظر سازمان امور مالیاتی کشور شامل ۱۴ ماده‌قانونی است که به موجب آن افراد از پرداخت مالیات معاف می‌شوند. به عبارتی معافیت های مالیاتی طبق ماده های ۱۳۲ تا ۱۴۶ ق م م (ماده ۱۴۳ مکرر نیز دارد) اعمال میشود که در این بین ماده ۱۳۵ و ۱۴۰ حذف شده است. در ادامه این موارد چهارده‌گانه را توضیح داده ایم.
معافیت های مالیاتی برای مشاغلی که در مناطق کمتر توسعه یافته هستند
براساس ماده هایی که در مطلب زیر آوردیم تمامی مشاغلی که در مناطق کمتر توسعه یافته یا در مناطق محروم هستند معاف از مالیات خواهند بود.
این معافیت ها شامل موارد زیر هستند: ماده ۱۳۲:
درآمد ابرازی ناشی از فعالیتهای تولیدی و معدنی اشخاص حقوقی غیردولتی در واحدهای تولیدی یا معدنی که از تاریخ اجرای این ماده از طرف وزارتخانه‌های ذیربط برای آنها پروانه بهره‌برداری صادر یا قرارداد استخراج و فروش منعقد میشود. همچنین درآمدهای خدماتی بیمارستانها، هتلها و مراکز اقامتی گردشگری اشخاص یادشده که از تاریخ مذکور از طرف مراجع قانونی ذیربط برای آنها پروانه بهره برداری یا مجوز صادر میشود، از تاریخ شروع بهره‌برداری یا استخراج یا فعالیت به مدت پنج‌سال و در مناطق کمترتوسعه‌یافته به مدت ده سال با نرخ صفر مشمول مالیات است.
۱. منظور از مالیات با نرخ صفر روشی است که مودیان مشمول آن مکلف به تسلیم اظهارنامه، دفاتر قانونی، اسناد و مدارک حسابداری حسب مورد، برای درآمدهای خود به ترتیب مقرر در این قانون و در مواعد مشخص‌شده به سازمان امور مالیاتی کشور هستند. سازمان مذکور نیز مکلف به بررسی اظهارنامه و تعیین درآمد مشمول مالیات مودیان براساس مستندات، مدارک و اظهارنامه مذکور است و پس از تعیین درآمد مشمول مالیات مودیان، مالیات آنها با نرخ صفر محاسبه میشود.
۲. مالیات با نرخ صفر برای واحدهای تولیدی و خدماتی و سایر مراکز موضوع این ماده که دارای بیش از پنجاه نفر نیروی کار شاغل باشند چنانچه در دوره معافیت، هرسال نسبت به سال قبل نیروی کار شاغل خود را حداقل پنجاه درصد (۵۰%) افزایش دهند، به ازای هر سال افزایش کارکنان یک‌سال اضافه میشود.
تعداد نیروی کار شاغل و همچنین افزایش اشتغال نیروی کار در هر واحد با تأیید وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و ارائه اسناد و مدارک مربوط به فهرست بیمه تأمین اجتماعی کارکنان محقق میشود.در صورت کاهش نیروی کار از حداقل افزایش مذکور در سال بعد که از مشوق مالیاتی این بند استفاده کرده باشند، مالیات متعلق در سال کاهش، مطالبه و وصول میشود. افرادی که بازنشسته، بازخرید و مستعفی می‌شوند کاهش محسوب نمی‌گردد.
۳. دوره برخورداری محاسبه مالیات با نرخ صفر برای واحدهای اقتصادی مذکور موضوع این ماده واقع در شهرکهای صنعتی یا مناطق ویژه اقتصادی به مدت دو سال و در صورت استقرار شهرکهای صنعتی یا مناطق ویژه اقتصادی در مناطق کمترتوسعه‌یافته، به مدت سه‌سال افزایش می‌یابد.
۴. شرط برخورداری از هرگونه معافیت مالیاتی برای اشخاص حقیقی و حقوقی فعال در مناطق آزاد و سایر مناطق کشور تسلیم اظهارنامه مالیاتی در موقع مقرر قانونی است. اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقوقی شامل ترازنامه و حساب سود و زیان طبق نمونه‌ای است که توسط سازمان امور مالیاتی تهیه میشود.
۵. به منظور تشویق و افزایش سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی در واحدهای موضوع این ماده علاوه بر دوره حمایت از طریق مالیات با نرخ صفر حسب مورد، سرمایه‌گذاری در مناطق کمترتوسعه‌یافته و سایر مناطق به شرح زیر مورد حمایت قرار می‌گیرد:
در مناطق کمترتوسعه‌یافته
مالیات سالهای بعد از دوره محاسبه مالیات با نرخ صفر مذکور در صدر این ماده تا زمانی که جمع درآمد مشمول مالیات واحد به دو برابر سرمایه ثبت و پرداخت‌شده برسد، با نرخ صفر محاسبه میشود و بعد از آن، مالیات متعلقه با نرخهای مقرر در ماده (۱۰۵) این قانون و تبصره‌های آن محاسبه و دریافت میشود.
شرایط معافیت مالیات موسسات
فایل مربوط به شرایط برخورداری از معافیت مالیاتی 1402 برای موسسات خیریه و عام المنفه را در انتهای مقاله پیوست کرده ایم، شما می توانید فایل آن را از انتهای مقاله دانلود کنید.
مؤسسات بیمه از وجوه پرداختی بابت بیمه عمر از معافیت مالیات برخوردارند.
معافیت‌های مالیاتی مراکز تعاونی روستایی، عشایری و کشاورزی
ماده ۱۳۳: صد درصد درآمد صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی، شرکتهای تعاونی روستایی، عشایری، کشاورزی، صیادان، کارگری، کارمندی، دانشجویان و دانش‌آموزان و اتحادیه‌های آنها از مالیات‌معاف است.
معافیت‌های مالیاتی برای مراکز نگهداری معلولین ذهنی
ماده ۱۳۴: درآمد حاصل از تعلیم و تربیت مدارس غیر انتفاعی اعم از ابتدایی، راهنمایی، متوسطه، فنی و حرفه‌ای، آموزشگاههای فنی و حرفه‌ای آزاد دارای مجوز از سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور، دانشگاهها و مراکز آموزش عالی‌غیر انتفاعی و مهدهای کودک در مناطق کمتر توسعه یافته و روستاها و درآمد موسسات نگهداری معلولین ذهنی و حرکتی بابت نگهداری اشخاص مذکور که حسب مورد دارای پروانه فعالیت از مراجع ذیربط هستند همچنین درآمد باشگاهها و موسسات ورزشی دارای مجوز از سازمان تربیت بدنی حاصل از فعالیتهای منحصرا ورزشی از پرداخت مالیات معاف است. آیین‌نامه اجرایی این ماده به پیشنهاد وزارت امور اقتصادی و دارایی به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
ماده ۱۳۵: حذف شده است.
معافیت فعالیت های کشاورزی
فعالیت های کشاورزی نیز در انواع معافیت مالیاتی 1402 قرار می‌گیرند، بدین شرح که تمامی شرکتهای فعال در حوزه کشاورزی مطابق با ماده ۸۱ قانون مالیات های مستقیم که درآمد حاصل از فعالیت آنها از طریق کشاورزی مانند خود کشاورزی، دامداری، دامپروری، پرورش ماهی، زنبور عسل و طیور، صیادی و ماهیگیری، نوغان داری، احیا مراتع و جنگل ها، باغات و باغستان ها و … از پرداخت مالیات معاف می‌باشند.
معافیت‌های مالیاتی برای خدمات درمانی افراد و خانواده‌ها به چه شکل است؟
ماده ۱۳۷: هزینه‌های درمانی پرداختی هر مؤدی بابت معالجه خود و یا همسر، اولاد، پدر، مادر، برادر و خواهر تحت تکفل در یک سال مالیاتی به‌شرط اینکه اگر دریافت‌کننده مؤسسه درمانی یا پزشک مقیم ایران باشد دریافت وجه را گواهی نماید و چنانچه به تأیید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به علت فقدان امکانات لازم معالجه در خارج از ایران صورت گرفته است پرداخت هزینه مزبور به گواهی مقامات رسمی دولت جمهوری اسلامی ایران در کشور محل معالجه یا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی رسیده باشد، همچنین حق بیمه پرداختی هر شخص حقیقی به مؤسسات بیمه ایرانی بابت بیمه عمر و بیمه‌های درمانی از درآمد مشمول مالیات مؤدی کسر می‌گردد. در مورد معلولان و بیماران خاص و صعب‌العلاج عــلاوه بر هزینه‌های مذکور هزینه مراقبت و توان‌بخشی آنان نیز قابل کسر از درآمد مشمول مالیات معلول یا بیمار یا شخصی که تکفل او را عهده‌دار است است.
نکته یکی از موارد بسیار مهم در زمینه مالیات حقوق که به تازگی تغییر کرده است، اما شاید بسیاری از تهیه کنندگان لیست حقوق و دستمزد از آن بی‌خبر باشند، لغو قانون معافیت دو هفتم حق بیمه با رای دیوان عدالت اداری است.
در تیر ماه ۹۸ و پس از شکایت آقای بهمن زبردست (کارشناسی ارشد حسابداری و فعال در زمینه مالی و مالیاتی)، دیوان عدالت اداری این محدودیت را لغو نمود. به این ترتیب از تاریخ مذکور (۹۸/۴/۱۱) به بعد معافیت دو هفتم حق بیمه تامین اجتماعی لغو شد و این سازمان نیز همانند سایر سازمان‌های بیمه‌گر، کل حق بیمه سهم کارگر را از پرداخت مالیات معاف اعلام نمود. برای دریافت رای دیوان عدالت اداری مبنی بر ابطال محدودیت معافیت مالیاتی حق بیمه کلیک کنید.
معافیت‌های مالیاتی برای سود ابرازی شامل ۵۰ درصد معافیت مالیاتی قانونی
ماده ۱۳۸: آن قسمت از سود ابرازی شرکتهای تعاونی و خصوصی که برای توسعه و بازسازی و نوسازی یا تکمیل واحدهای موجود صنعتی و معدنی خود یا ایجاد واحدهای جدید صنعتی یا معدنی در آن سال مصرف گردد از ۵۰ درصد مالیات متعلق موضوع ماده ۱۰۵ این قانون معاف خواهد بود؛ مشروط بر اینکه قبلاً اجازه توسعه یا تکمیل یا ایجاد واحد صنعتی و یا معدنی جدید در قالب طرح سرمایه‌گذاری معین از وزارتخانه ذیربط تحصیل شده باشد. درصورتی‌که هزینه اجرای طرح یا طرح‌های یادشده در هرسال مازاد بر سود ابرازی همان سال باشد و یا از هزینه طرح سرمایه‌گذاری کمتر باشد شرکت می‌تواند از معافیت مذکور در محاسبه مالیات سود ابرازی سالهای بعد حداکثر به مدت سه سال و به میزان مازاد مذکور و یا باقی‌مانده هزینه اجرای کامل طرح بهره‌مند شود.
معافیت‌های مالیاتی برای اماکن زیارتی و مذهبی چگونه است؟
ماده ۱۳۹: موقوفات، نذورات، پذیره، کمکها و هدایای دریافتی نقدی و غیر نقدی آستان قدس رضوی، آستان حضرت عبدالعظیم الحسنی (ع)، آستانه حضرت معصومه، آستان حضرت احمد ابن موسی (شاه‌چراغ)، آستان مقدس حضرت امام خمینی (ره)، مساجد، حسینیه‌ها، تکایا و سایر بقاع متبرکه از معافیت مالیاتی برخوردارند. تشخیص سایر بقاع متبرکه به عهده سازمان اوقاف و امور خیریه است.
۱. کمکها و هدایای دریافتی نقدی و غیر نقدی سازمان هلال‌احمر جمهوری اسلامی مشمول معافیت مالیاتی است.
۲. کمکها و هدایای دریافتی نقدی و غیر نقدی صندوق‌های پس‌انداز بازنشستگی و سازمان بیمه خدمات درمانی و سازمان تأمین اجتماعی و همچنین حق بیمه و حق بازنشستگی سهم کارکنان و کارفرما و جریمه‌های دریافتی مربوط توسط آنها مشمول معافیت مالیاتی است.
۳. کمکها و هدایای دریافتی نقدی و غیر نقدی مدارس علوم اسلامی از معافیت مالیاتی برخوردارند. تشخیص مدارس علوم اسلامی با شورای مدیریت حوزه علمیه قم است.
۴.کمکها و هدایای دریافتی نقدی و غیر نقدی نهادهای انقلاب اسلامی مشمول معافیت مالیاتی است. تشخیص نهادهای انقلاب اسلامی با هیئت‌وزیران است.
۵. آن قسمت از درآمد صندوق عمران موقوفات کشور که به مصرف عمران موقوفات برسد از معافیت مالیاتی برخوردار است.
۶.درآمد اشخاص از محل وجوه بریه ولی فقیه، خمس و زکات مشمول معافیت مالیاتی است.
۷. آن قسمت از درآمد موقوفات عام که طبق موازین شرعی به مصرف اموری از قبیل تبلیغات اسلامی، تحقیقات فرهنگی، علمی، دینی، فنی، اختراعات، اکتشافات، تعلیم و تربیت و بهداشت و درمان، بنا و تعمیر و نگهداری مساجد و مصلاها و حوزه‌های علمیه و مدارس علوم اسلامی و مدارس و دانشگاه‌های دولتی، مراسم تعزیه و اطعام، تعمیر آثار باستانی، امور عمرانی و آبادانی، هزینه یا وام تحصیلی دانش آموزان و دانشجویان، کمک به مستضعفان و آسیب دیدگان حوادث ناشی ازسیل و زلزله، آتش سوزی، جنگ و حوادث غیر مترقبه دیگر برسد، مشروط بر اینکه درآمد و هزینه‌های مزبور به تأیید سازمان اوقاف و امور خیریه رسیده باشد، از معافیت مالیاتی برخوردار است.
۸. کمکها و هدایای دریافتی نقدی و غیرنقدی موسـسات خیریه و عام الـمنفعه که به ثبت رسیده‌اند، مشروط بر این که به موجب اساسنامه آنها صرف امور مذکور در بند (ح) این ماده شود و سازمان امور مالیاتی کشور بر درآمد و هزینه آنها نظارت کند مشمول معافیت مالیاتی است.
۹. کمکها و هدایای دریافتی نقدی و غیرنقدی و همچنین حق عضویت اعضا مجامع حرفه ای، احزاب و انجمن ها و تشکل های غیردولتی که دارای مجوز از مراجع ذیربط باشند و وجوهی که به موجب قانون و مقررات مربوط از درآمد یا حق الزحمه اعضای آنها کسر و به حساب مجامع مزبور واریزمی شود، از معافیت مالیاتی برخوردارند.
۱۰. موقوفات، کمکها و هدایای دریافتی نقدی و غیرنقدی انجمن ها و هیأت های مذهبی مربوط به اقلیت‌های دینی مذکور در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مشروط بر اینکه رسمیت آنها به تصویب وزارت کشور برسد، مشمول معافیت مالیاتی هستند.
۱۱. فعالیت های انتشاراتی و مطبوعاتی، فرهنگی و هنری که به موجب مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام می‌شوند، از معافیت مالیاتی برخوردارند.
ماده۱۴۰: حذف شده است.
معافیت سود حاصل از تامین مالی پروژه ها
اشخاصی که آورده نقدی برای تأمین مالی پروژه طرح و سرمایه در گردش بنگاه های تولیدی را در قالب عقود مشارکتی فراهم نمایند، معادل حداقل سود مورد انتظار عقود مشارکتی مصوب شورای پول و اعتبار از پرداخت مالیات بر درآمد معاف می‌شوند و برای پرداخت کننده سود، معادل سود پرداختی مذکور به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی تلقی میشود.
استفاده کننده از معافیت این موضوع تا دو سال نمی‌تواند آورده نقدی را از بنگاه تولیدی خارج کند. در صورت کاهش آورده نقدی، به میزان ارزش روز معافیت استفاده شده، مالیات سال خروج آورده نقدی، اضافه میشود.
معافیت های مالیاتی برای بخش صنایع دستی
ماده ۱۴۲: درآمد کارگاه‌های فرش دستباف و صنایع دستی و شرکتهای تعاونی و اتحادیه‌های تولیدی مربوطه از معافیت مالیاتی برخوردار است.
معافیت مالیاتی برای فروش کالاها در بازار بورس
ماده ۱۴۳: معادل ده درصد از مالیات بر درآمد حاصل از فروش کالاهایی که در بورس های کالایی پذیرفته شده و به فروش می‌رسد و ده درصد از مالیات بر درآمد شرکت‌هایی که سهام آنها برای معامله در بورس‌های داخلی یا خارجی پذیرفته میشود و پنج در صد از مالیات بر درآمد شرکت‌هایی که سهام آنها برای معامله در بازار خارج از بورس داخلی یا خارجی پذیرفته میشود، از سال پذیرش تا سالی که از فهرست شرکتهای پذیرفته شده در این بورس‌ها یا بازارها حذف نشده‌اند با تایید سازمان بخشوده میشود. شرکت‌هایی که سهام آنها برای معامله در بورس‌های داخلی و خارجی یا بازارهای خارج از بورس داخلی یا خارجی پذیرفته شود در صورتی که در پایان دوره مالی به تأیید سازمان حداقل بیست درصد سهام شناور آزاد داشته باشند معادل دو برابر معافیت‌های فوق از بخشودگی مالیاتی برخوردار می‌شوند.
معافیت فعالیت اقتصادی در مناطق آزاد تجاری-صنعتی
طبق قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی جمهوری اسلامی ایران اشخاص حقیقی و حقوقی که در منطقه به انواع فعالیتهای اقتصادی اشتغال دارند، نسبت به هر نوع فعالیت اقتصادی در منطقه آزاد از تاریخ بهره برداری مندرج در مجوز به مدت پانزده سال از پرداخت مالیات بردرآمد و دارایی موضوع قانون مالیات های مستقیم معاف خواهند بود و پس از انقضای پانزده سال تابع مقررات مالیاتی خواهند بود، که با پیشنهاد هیات وزیران به تصویب مجلس شورای اسلامی خواهد رسید.
معافیت مالیاتی برای سودهای دریافتی سپرده ها، اوراق قرضه و …
ماده۱۴۵: سود دریافتی به هر عنوان در موارد زیر از معافیت مالیاتی برخوردار است:
۱. سود متعلق به سپرده‌های مربوط به کسور بازنشستگی و پس‌انداز کارمندان و کارگران نزد بانک‌های ایرانی در حدود مقررات استخدامی مربوطه.
۲. سود یا جوایز متعلق به حساب‌های پس انداز و سپرده‌های مختلف نزد بانک‌های ایرانی یا موسسات اعتباری غیر بانکی مجاز. این معافیت شامل سپرده‌هایی که بانک‌ها یا موسسات اعتباری غیر بانکی مجاز نزد هم می‌گذارند نخواهد بود.
۳. جوایز متعلق به اوراق قرضه دولتی و اسناد خزانه.
۴. سود پرداختی بانک‌های ایرانی به بانک‌های خارج از ایران بابت اضافه برداشت و سپرده ثابت به شرط معامله متقابل.
۵. سود و جوایز متعلق به اوراق مشارکت.تبصره- در مواردی که در قانون مالیات های مستقیم به بانک ها اشاره می شود امتیازات، تسهیلات، ترجیحات و تکالیف ذکر شده شامل موسسات اعتباری غیر بانکی که به موجب قانون یا با مجوز بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تاسیس شده‌اند یا می شوند نیز خواهد شد.
ماده ۱۴۶: کلیه معافیت‌های مدت دار که به موجب قوانین مالیاتی و مقررات قبلی مقرر شده است با رعایت مقررات مربوط تا انقضا مدت به قوت خود باقی است.
معافیت عبور ترانزیت کالاها
ماده1- حمل و نقل ترانزیت خارجی طبق ماده 1 قانون حمل و نقل و عبور کالاهای خارجی از قلمرو جمهوری اسلامی ایران و درچارچوب قانون مذکور با در نظر گرفتن شرایط ذیل معاف از مالیات و عوارض می گردد.
الف- درآمدهای ارزی تحصیلی دارای منشا خارجی که توسط اشخاص حقیقی و حقوقی و از طریق سیستم بانکی از خارج از کشور به حساب شرکت حمل و نقل صاحب درآمد واریز گردد و برای آن قرارداد یا صورتحساب صادر شده باشد.
ب – پروانه ترانزیت خارجی در چارچوب قانون حمل و نقل و عبور کالاهای خارجی از قلمرو جمهوری اسلامی ایران برای آن صادر و عملیات ترانزیت انجام و تسویه صورت پذیرفته باشد.
ماده 2- درآمد ارزی حاصل از حمل کالاهای صادراتی در صورتی که مسئولیت حمل کالاها از مبدا جمهوری اسلامی ایران تا مقصد خارجی از کشور به عهده شرکت حمل و نقل بین المللی ایرانی واگذار شده باشد از مالیات و عوارض معاف می باشد.
ماده 3- درآمد حاصل از حمل و نقل داخلی و حمل و نقل کالاهای وارداتی مشمول معافیت مالیات و عوارض فوق نمی گردد.
