دوستان و همراهان گرامی سلام. برای استفاده بهتر از قوانین و تبصره‌های مالیاتی در جهت کاهش مالیات، آشنایی با به‌روزترین بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌ها ضروری است. از این رو در این مقاله تصمیم داریم شما را با آخرین و جدیدترین قوانین رسیدگی به مالیات بر ارث (بررسی جزئیات قانون جدید مالیات بر ارث (بر اساس ماده های 18 تا 43 ق.م.م) و جدیدترین تغییرات قانون مالیات بر ارث نسبت به قوانین قدیم آشنا نماییم.
در زمان اصلاح قانون مالیاتهای مستقیم در سال 1394، در قوانین مالیات بر ارث تغییرات زیادی ایجاد شد؛ اما دستورالعمل 23474/200/ص، مورخ 1392/12/24 با موضوع نحوه محاسبه مالیات بر ارث بر طبق قانون جدید، آخرین و جدیدترین دستورالعمل مالیات بر ارث در این زمینه است.
قوانین مالیات بر ارث
سازمان امور مالیاتی، پس از بررسی‌های انجام شده در خصوص نحوه رسیدگی، تشخیص و مطالبه مالیات بر ارث، با هدف بهبود کیفی رسیدگی‌ها موارد زیر را مقرر می‌نماید:
بند اول
بر اساس مواد 26، 28 و 30 قانون مالیات های مستقیم مصوب سال 1366، یکی از افراد زیر:
- وراث
- ولی
- امين
- قيم
- نماينده قانونی آنها
مکلفند کليه اقلام ماترک متوفی را با تعيين بهای زمان فوت و تصريح مطالبات و بدهی‌ها در اظهارنامه تسليمی ذکر نمایند؛ همچنین ماليات متعلق را بر اساس اظهارنامه تا 3 ماه پس از انقضای مهلت تسليم اظهارنامه به صورت علی‌الحساب پرداخت نمايند.
موارد تخلف مودی در تکالیف و اظهارنامه قوانین مالیات بر ارث
هر گاه مودی به یکی از صورت‌های زیر از اجرای تکالیف خود تخلف نماید:
- ارزش اموال اظهار شده در اظهارنامه با ارزش تعيين شده همان اموال توسط اداره امور مالياتی بيش از 1/5 برابر اختلاف داشته باشد
- مودی از تسليم اظهارنامه خودداری نماید
- قسمتی از اموال متوفی در اظهارنامه ذکر نشود
- همچنین چنانچه ظرف يک ماه از تاريخ ابلاغ اخطار کتبی اداره امور مالياتی، از ارائه اموال به منظور ارزيابی خودداری نمايند
اداره امور مالياتی مربوطه، باید راسا نسبت به رسيدگی برای تعيين ارزش اموال و تشخيص و مطالبه ماليات اقدام نمايند.
بند دوم
بر اساس ماده 31 ق.م.م ماموران مالياتی موظفند، قبل از صدور گواهی اظهارنامه قوانین مالیات بر ارث ، نسبت به اخذ درخواست کتبی مودی اقدام نمایند. در گواهی اظهارنامه ماليات بر ارث که بر اساس اظهارنامه تسليمی تهيه و تنظيم می‌گردد، ماترک متوفی بر اساس مفاد اظهارنامه تسليمی صراحتا اعلام می‌شود.
بند سوم
چنانچه پس از دريافت گواهی حصر وراثت از دادگاه مربوط، (اعتبار آن صرفاً تا مبلغ سی ميليون ريال اعلام شده) و ارائه آن بر اساس ماده 30 و مقررات ماده 37 ق.م.م، حسب مورد بنابر
- اعلام و ابراز مودی و يا انجام تحقيقات و بررسی صورت گرفته توسط اداره امور مالياتی اسناد و مدارک جديدی راجع به اموال متوفی به دست آيد
- و يا به موجب احکام دادگاه‌ها بر اساس حقوق مالی متوفی، مالی به ورثه برسد
مأموران مالياتی موظفند مجدداً از مودی تقاضای گواهی حصر وراثت با اعتبار بيش از سی ميليون ريال بنمايد؛ همچنین مراتب تغيير در ميزان ترکه را به دادگاه صادر کننده حصر وراثت اوليه اعلام و متعاقباً اقدامات قانونی را برای مطالبه ماليات معمول نمايند.
تبصره 1
بر اساس دستورالعمل مالیات بر ارث، هرگاه مشمولين ماليات بر ارث به هر دلیل
- با تسليم اظهارنامه مـالياتی نـسبت به ارائه درخـواست بـرای دريـافت گواهی تسليم ماليات بر ارث (مـوضوع مـاده 31 ق.م.م)
- و یا ارائه گواهی انحصار وراثت
اقدام ننمايند؛ سازمان امور مالیاتی موظف است بلافاصله اقدامات قانونی برای رسيدگی، تشخيص، ابلاغ و مطالبه ماليات انجام دهد.
تبصره 2
عدم ارائه گواهی حصر وراثت جديد توسط وراث مانع از اقدامات قانونی برای رسيدگی و تشخيص ماليات بر اساس اظهارنامه‌های تسليمی و گواهی حصر وراثت اوليه نخواهد بود. بديهی است چنانچه بعد از رسيدگی و تشخيص و قطعيت ماليات بر اساس گواهی حصر وراثت جديد معلوم گردد که
- تعداد وراث
- و سهم الارث هر يک از آنان
تغيير نموده، وفق مقررات تبصره ماده 157 ق.م.م اقدام لازم انجام خواهد شد.
بند چهارم
بر اساس ماده 190 اصلاحيه ق.م.م مصوب 1380/11/27، جريمه 2/5% موضوع ماده 190 بابت سال‌های 1381 به بعد که تاکنون وصول نشده است؛ در هر مرحله‌ای که باشد، بخشوده می‌شود.
بند پنجم
مـأموران مـالياتی موظفند در رسيدگی‌های مالياتی به پرونده‌های ماليات بر ارث
- مقررات ماده 237 ق.م.م
- و ماده 27 آیین نامه اجرایی ماده ۲۱۹ قانون مالیاتهای مستقیم مصوب 1380/11/27
را به صورت صحيح و کامل اجرا نمايند.
بند ششم
اوراق تشخيص و قطعی ماليات که تاکنون ابلاغ نشده، باید سريعا ابلاغ شود؛ همچنین اقدامات اجرايی برای وصول بدهی‌های مربوط به ماليات‌های قطعی شده، انجام شود.
بند هفتم
هرگاه دفاتر اسناد رسمی بدون دريافت گواهی واريز ماليات بر ارث موضوع ماده 35 ق.م.م، نسبت به ثبت معاملات وراث در مورد ماترک اقدام نمايند؛ سردفتر با توجه به مسئوليت تضامنی نسبت به مودی باید مراتب را به دادستانی انتظامی مالياتی اعلام نماید؛ تا مطابق مقررات ماده 200 ق.م.م نسبت به مطالبه ماليات و جرائم متعلق اقدام شود.
بند هشتم
واحدهای مالياتی رسيدگی‌کننده به ماليات عملکرد اشخاص حقوقی مکلفند، در صورت استعلام واحدهای مالياتی رسيدگی‌کننده به ماليات بر ارث، نسبت به تعيين ارزش زمان فوت سهام متوفی در شرکت‌های خارج از بورس، بر اساس
- دفاتر قانونی
- صورت‌های مالی شرکت
- تحقيقات لازم
- رعايت واقعيت به مانده تاریخ فوت متوفی
جمع ارزش دارايی‌ها و حقوق مالی و مطالبات آن را مشخص نمایند؛ همچنین پس از کسر بدهی‌ها و تعهدات متوفی، نسبت به تعيين بهای سهام يا سهام الشرکه مورث در شرکت مربوط اقدام نمايند. (رای شماره 4785-30 مورخ 69/3/28 هيات عمومی شورای عالی مالياتی)
بخشنامه محاسبه مالیات بر ارث سهام عدالت متوفیان 1395 به بعد
بخشنامه محاسبه مالیات بر ارث سهام عدالت متوفیان 1395 به بعد
مهمترین تفاوت قانون جدید مالیات بر ارث و قانون قدیم
قانون قدیم مالیات بر ارث مربوط به قبل از سال 1395 است؛ اصلاح قانون مالیاتهای مستقیم در تاریخ 1394/04/31 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید؛ اما اجرایی شدن آن به ابتدای سال 1395 (تاریخ 01/01/ 1395) موکول شد. در ادامه تفاوت‌های جدیدترین تغییرات قانون مالیات بر ارث با قانون قدیم را برای شما عنوان خواهیم کرد.
نحوه محاسبه مالیات بر ارث
سازمان امور مالیاتی به منظور رعایت حال خانواده متوفی، شرایط ارائه اظهارنامه مالیات بر ارث برای محاسبه مالیات را ساده نموده است؛ در زیر تفاوت قانون قدیم و جدید را مشاهده می‌کنید:
پیشنهاد می‌شود مقاله کاهش مالیات تا ۹۶% در قانون جدید مالیات بر ارث را مطالعه کنید
قانون قدیم مالیات بر ارث
دارایی متوفی بر اساس میزان ترکه متوفی و تعداد وراث محاسبه می‌شد؛ وراث باید مراحل زیر را به ترتیب طی می‌کردند:
- ارزش‌گذاری ماترک متوفی
- کسر دیون و هزینه‌ها
- تعیین سهم هر ورثه
- اعمال معافیت‌های قانونی توسط اداره امور مالیاتی
- تعیین میزان مالیات بر ارث هر وارث مطابق جدول قانون مالیاتهای مستقیم
پس از پرداخت مالیات تعیین شده و صدور گواهی واریز مالیات بر ارث، امکان انتقال ترکه فراهم می‌شود.
قانون جدید مالیات بر ارث
پس از سال ۹۵ قوانین جدیدی برای مالیات ارث تعیین شد. طبق این قانون دیگر ارزش کل اموال عامل تعیین‌کننده میزان مالیات نیست.
با توجه به درصد‌های تعیین شده برای اموال مختلف میزان مالیات وارثان تعیین می‌گردد. به موجب قانون اصلاحی، برای سپرده‌های بانکی، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار باید ۳٪ مالیات پرداخت گردد. این میزان برای سهام و سهم الشرکه و حق تقدم آنها ۱.۵%، برای حق امتیاز و سایر اموال و حقوق مالی ۱۰% ارزش روز، وسایل نقلیه موتوری زمینی، دریایی و هوایی ۲٪ و املاک و حق واگذاری محل ۱.۵% است. طبق این قانون جدید مالیات بر ارث، اگر وارثی تمایل داشته باشد که ارث خود را به نفر سومی بدهد باید هزینه‌های مربوط به نقل و انتقال را بپردازد. اگر اموال به جا مانده از متوفی کمتر از بدهی‌ها و هزینه‌های لازم برای کفن و دفن باشد، وارثان موظف به پرداخت مالیات بر ارث نمی‌شوند.
طبقه‌بندی وراث
طبق ماده 18 قانون مالیات بر ارث و ماده 862 قانون مدنی، تمامی وابستگان متوفی در 3 طبقه قرار میگیرند:
- طبقه اول: پدر، مادر، همسر، فرزند و نوه
- طبقه دوم: پدربزرگ و اولیای او، مادربزرگ و اولیای او، خواهر، برادر، خواهرزاده و برادرزاده
- طبقه سوم: عمو، عمه، دایی، خاله و فرزندان آنها
جدول مالیات بر ارث طبق قانون جدید
محاسبه مالیات بر ارث بر اساس طبقه‌بندی وراث و مطابق با نرخ‌های جدول مالیات بر ارث طبق قانون جدید، از سوی سازمان امور مالیاتی انجام می‌شود.
| ### | سپرده‌های مجاز بانکی | سهام بورسی | سهام غیربورسی و سهم‌الشرکه | سایر اموال/ حق‌الامتیاز/سپرده‌های غیرمجاز | املاک | حق واگذاری و سرقفلی | وسایل نقلیه |
| وراث طبقه اول | 3% | 0.75% | 6% | 10% | 7.50% | 3% | 2% |
| وراث طبقه دوم | 6% | 1.50% | 12% | 20% | 15% | 6% | 4% |
| وراث طبقه سوم | 12% | 3% | 24% | 40% | 30% | 12% | 8% |
دریافت گواهی انحصار وراثت
قانون قدیم: برای دریافت گواهی انحصار وراثت باید گواهی اظهارنامه مالیات بر ارث را ارائه می‌کردند. مراحل کار به صورت زیر انجام می‌شد:
- مراجعه وراث (جمعی یا انفرادی) به اداره امور مالیاتی
- تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث
- پرداخت مالیات و دریافت گواهی واریز
- ارائه گواهی واریز مالیات بر ارث به شورای حل اختلاف و دریافت گواهی انحصار وراثت
قانون جدید: برای دریافت گواهی انحصار وراثت نیاز به ارائه گواهی اظهارنامه مالیات بر ارث نیست. مراحل دریافت گواهی انحصار وراثت عبارت است از:
- مراجعه به شورای حل اختلاف
- دریافت گواهی انحصار وراثت
امکان محاسبه جداگانه ماترک متوفی
قانون قدیم: کلیه اموال متوفی به صورت یکجا در اظهارنامه مالیات بر ارث وارد می‌شد؛ مبلغ مالیات بر ارث نیز به صورت یکجا محاسبه و صادر میگردید.
قانون جدید: وراث میتوانند اموال متوفی را به صورت موردی اعلام و مالیات مربوطه را پرداخت نمایند؛ سپس گواهی مالیات بر ارث برای آن مورد خاص صادر و امکان دخل و تصرف در آن وجود خواهد داشت.
معافیت های مالیات بر ارث
کلیه اموال و ماترک متوفی، به جز برخی موارد خاص مشمول پرداخت مالیات بر ارث هستند. لیست معافیت های مالیات بر ارث عبارتند از:
- اثاث منزل محل سکونت متوفی
- دارایی شهیدان انقلاب (برای وراث طبقه اول و دوم)
- مبالغ مرخصی استحقاقی استفاده نشده
- وجوه مرتبط با ضرر و زیان اخراج
- انواع بیمه‌ها و پرداختی‌ها توسط کارفرما یا بیمه (بیمه زندگی و عمر)
- دیه و جبران زیان فوت
- مبالغ بازنشستگی
- وظیفه و امتیازات پایان خدمت
- بازخرید خدمت
- بخشی از اموال متوفی که طبق قانون سلب مالکیت شده یا مالکیت آن بلاعوض در اختیار شخص دیگری قرار گرفته باشد
- اموال مورد وقف
- حبس و نذر برای سازمان، نهادها و دستگاه‌های دولتی
معافیت‌های ویژه مالیات بر ارث
قانون قدیم: طبق ماده 20 ق.م.م، علاوه‌بر معافیت‌های فوق، معافیت‌های ویژه‌ای برای وراث طبقه اول وجود داشت؛ نظیر:
- معافیت مالیاتی تا سقف 3 میلیون تومان
- معافیت مالیاتی تا سقف 5 میلیون تومان برای وراث معلول و یا از کارافتاده
قانون جدید: ماده 20 ق.م.م حذف شده است؛ در نتیجه هیچ معافیت ویژه‌ای برای هیچ یک از طبقات وراث در زمینه مالیات بر ارث وجود ندارد.
مهلت ارائه اظهارنامه مالیات بر ارث
قانون قدیم: مهلت ارائه اظهارنامه مالیات بر ارث حداکثر شش ماه بعد از فوت متوفی بود؛ همچنین در صورت عدم ارائه اظهارنامه در زمان مقرر، مشمول جریمه میشدند.
قانون جدید: بر اساس ماده 26 ق.م.م، مدت ارائه اظهارنامه یکسال است و در صورت ارائه نشدن اظهارنامه، جریمه‌ای به وراث تعلق نمیگیرد.
عدم پذیرش هزینه کفن و دفن
قانون قدیم: هزینه‌های کفن و دفن متوفی جز هزینه‌های قابل قبول مالیاتی بود. محاسبه مالیات با کسر هزینه‌های کفن و دفن انجام می‌شد.
قانون جدید: اگر ورثه در طول یکسال پس از فوت متوفی اقدام به انحصار ورثه نکنند؛ مالیات مربوطه در زمان تحویل ماترک به ورثه بدون کسر هزینه‌های کفن و دفن وصول می‌شود. هزینه‌های کفن و دفن، هزینه قابل قبول مالیاتی نیست.
محاسبه ارزش ماترک به قیمت روز
قانون قدیم: دارایی‌های متوفی متناسب با قیمت‌های تاریخ فوت وی ارزش‌گذاری می‌شد؛ در نتیجه مالیات بر اساس ارزش ماترک در زمان فوت محاسبه و دریافت میگردید.
قانون جدید: ارزش ثروت متوفی به قیمت تاریخ انتقال دارایی به ورثه ملاک محاسبه مالیات بر ارث قرار میگیرد.
عدم ارائه اموال و دارایی ها تا زمان گواهی پرداخت مالیات
قانون قدیم: یک ماه پس از تاریخ فوت متوفی بانک‌ها، موسسات و شرکت‌ها مکلف بودند هر نوع اموال، سفته و هر نوع وجوهی که از شخص متوفی در نزد خود دارند، به اداره امور مالیاتی تسلیم نمایند.
قانون جدید: تمامی اموال و اسناد مالی متوفی تا زمان ارائه گواهی پرداخت مالیات بدون تغییر نزد کلیه بانک‌ها، موسسات و شرکت‌ها، باقی می‌ماند.
