اضافه کار چیست و چگونه محاسبه می شود؟

افراد شاغل، روزانه ۸ ساعت را در محیط کار سپری کرده و بقیه ساعات روز را به انجام کارهای شخصی می‌پردازند. این معمول‌ترین حالت فعالیت است که گاهی دست‌خوش تغییر می‌شود. در مواقعی مانند افزایش حجم کار، کارفرما از کارکنان تقاضا می‌کند که بیش از ۸ ساعت در محل کار حضور داشته باشند. این موضوع تحت عنوان اضافه کار از سوی قانون کار به‌رسمیت شناخته شده و قوانین مختلفی نیز برای آن تعیین شده است. در این مطلب قوانین و نحوه محاسبه اضافه کاری را با هم بررسی می‌کنیم و در مورد مزایا و معایب اضافه‌کاری صحبت می‌کنیم.

شما هم به‌عنوان یکی از نیروهای کار و یا کارفرما، باید از تمام جزئیات اضافه کاری اطلاعات کافی داشته و از قوانین موجود پیروی نمایید. به همین خاطر پیشنهاد می‌کنیم تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.

ساعت کاری برای کارگران در طول روز 8 ساعت و در طی یک هفته 44 ساعت در نظر گرفته شده است. البته مشاغلی هم وجود دارد که دارای ساعت کاری کمتری باشند. این مشاغل به دلیل سختی و دشواری کار، دارای ساعت کاری کمتری حدود 6 ساعت در طی روز و 36 ساعت در طول هفته می باشند.

طبق قانون کار، ماده 51 و تمام تبصره های آن، ساعت کاری زمانی است که کارگر و یا کارمند وقت و نیروی کاری خود را برای انجام کار به کارفرما می دهد.

ساعت کاری کارگران وکارمندان باید از اوایل صبح شروع شود و اگر که کارفرما قصد داشته باشد که این ساعت را به عصر و یا شب تغییر دهد، می بایست که بر سر این موضوع با کارگران و کارمندان به توافق برسد.

حال اگر خود کارفرما برای تغییر ساعت کاری دلایل کافی و موجه داشته باشد می تواند بر طبق ماده 26 قانون کار ساعت کاری را تغییر دهد.

اضافه کار و نحوه محاسبه آن:

اضافه کار کارگران دارای شرایطی می باشد که در ماده 95 قوانین کار توضیح داده شده است. این قانون بدین صورت می باشد که، در صورتی که کارگران موظف به انجام اضافه کار شدند، باید 40% اضافه بر دستمزد روزانه هر ساعت در حالت عادی کاری به آن ها پرداخت شود.

• دستمزد روزانه تقسیم بر 30 روز
• دستمزد به دست آمده تقسیم بر 7 ساعت و 30 دقیقه می شود مزد یک ساعت کاری
• برای بدست آوردن این مبلغ باید مزد یک ساعت کاری را با 40% یک ساعت کاری را جمع کنید.

دقت داشته باشید که قانون کلی اضافه کاری به این صورت می باشد که باید بین کارفرما و کارگر توافقی وجود داشته باشد. کارگران می توانند که این اضافه کاری را در بعضی روزها بیشتر و یا کمتر انجام دهند. حالا اگر می خواهید که مبلغ اضافه کاری خود را محاسبه کنید، ابتدا باید مبلغ یک ساعت کاری در شرایط عادی را محاسبه کنید و بعد عدد به دست آمده را در یک چهارم ضرب کنید.

حساب کردن مزد روزانه به این صورت است که دستمزد ماهیانه را تقسیم بر 30 روز کنید و بعد عدد به دست آمده را به هفت و ساعت و بیست دقیقه ساعت کاری روزانه کارگر تقسیم کنید. یک روش دیگر وجود دارد که می توان دستمزد کارگران را با آن محاسبه کرد، بدین صورت است که، بر اساس دستمزد ماهیانه 192 ساعت است، که اگر این روش محاسبه شود، سود و مزایای بیشتری را برای کارگران به همراه دارد. حدکثر ساعت کاری که کارگران می توانند در طی یک روز انجام دهند حدود4 ساعت می باشد و اگر بیشتر از این زمان باشد باید در موارد خاص و با توافق بین کارگر و کارفرما باشد.

ساعت خوردن صبحانه و ناهار:

زمانی که صرف خوردن صبحانه و ناهار طی می شود جرء ساعت کاری به حساب نمی آید، ولی باید توجه داشته باشید که ممکن است کارگاه و یا به طور کلی کارفرما روند دیگری داشته باشد و ساعات صرف صبحانه و ناهار در زمان ساعت کاری باشد. یک سری از مشاغل هستند که کارگر بعد از ساعت کاری نیاز به استحمام و تعویض لباس دارد و این ساعات جزء ساعت کاری محسوب می شود.

چند نکته و تبصره در مورد اضافه کار:

با توجه به قانون 83 اضافه کاری برای افراد نوجوان کمتر از 18 سال غیر قانونی می باشد. قانون هم با این تخلف برخورد خواهد کرد.

بر طبق قانون 61 برای کارگرانی که ساعت کاری آن ها بین 22 تا 6 صبح می باشد، اضافه کاری سخت و خطرناک می باشد و مجاز نیست.

با توجه به اینکه اضافه کاری 40% بیشتر از مزد ساعتی کارگران محاسبه می شود، در مورد کارگرانی که با تاخیر شروع به کار می کنند و یا زودتر از موعد دست از کار می کشند را به نحو دیگری محاسبه می کنند.

مشاغلی که دارای دو شیفت صبح و عصر می باشند، اضافه کاری برای شیفت عصر بدین صورت می باشد که علاوه بر 40% اضافی باید 35% هم برای کار در شیفت عصر پرداخت شود.

توضیح در مورد 7 ساعت و 20 دقیقه:

قانون کار برای کارگران در حالت عادی 44 ساعت کار در طول هفته را در نظر گرفته است و اگر 44 ساعت کاری را به 6 روز هفته تقسیم کنید، نتیجه بدست آمده، هفت ساعت و بیست دقیقه خواهد بود. زیرا کارگران یک روز در هفته که معمولا جمعه می باشد را تعطیل هستند.

ساعات کاری در ماه مبارک رمضان:

طبق ماده 150 قانون کار برای ماه مبارک رمضان بدین صورت است که، زمان اختصاص داده شده توسط کارگران برای انجام فرایض دینی و خوردن سحری و افطار جزء ساعت کاری محسوب می شود. بر اساس این قانون این زمان صرف شده باید جزء ساعت کاری به حساب بیاید.

حقوق و دستمزد دریافتی در روزهای تعطیل:

دستمزد کارگران و کارمندان در روزهای تعطیل بدین صورت می باشد که طبق اضافه کار محاسبه می شود و در هر ساعت کاری 40% اضافه بر دستمزد روزهای عادی دریافت می کنند. حال ممکن است که این مبلغ بین کارفرما و کارگر بیشتر از این درصد تعیین شده باشد که با قانون کار هیچ گونه مغایرتی ندارد.

مرجع تعیین ساعات کاری و اضافه کاری، اداره امور اجتماعی کار است. بر طبق این قانون اگر که کارگر خودش تمایل به انجام اضافه کاری بیشتر از ساعات تعیین شده وزارت کار باشد، نیازی نیست که به اداره کار اطلاع دهد. اما اگر کارفرما قصد اضافه کاری بیشتر از ساعات تعیین شده وزارت کار داشته باشد، باید به اداره کار اطلاع دهد.

پیشنهاد می‌شود مقاله هیات های تشخیص و حل اختلاف وزارت کار را مطالعه کنید