گاهی شرکت شما نیاز به یک دارایی دارد که آن دارایی در بازار به دو طریق یافت می‌شود. هم می توانید آن را خریداری کرده و علاوه بر استفاده مالی از آن دارایی مالکیت آن را نیز برای خود نگه‌دارید و هم می توانید آن را اجاره نموده و از مخاطره ناشی از تملک آن دارایی و زیان ناشی از استهلاک و نابابی آن رهایی یابید. اما هریک از این روش‌ها، هم مزایایی دارد و هم معایبی و بسته به این که شرکت شما برای چه مدت و تحت چه شرایطی نیاز به آن دارایی دارد می‌تواند مسیر تصمیم گیری تان را مشخص نماید. ابتدا یک گفتار کلی راجع به این معایب و مزایا داشته باشیم و سپس یک مثال کاربردی را تجربه کنیم.

مقایسه اجاره دارایی در مقابل خرید

وقتی دارایی را اجاره می‌کنیم، به این دلیل که هزینه نگه‌داری به عهده موجر است، در صورت نابابی هزینه‌ای که مستاجر متحمل می‌شود خیلی کمتر است از حالتی که دارایی خریداری شده باشد. بنابراین اجاره دارایی در صورت نابابی نوعی صرفه‌جویی در هزینه می‌باشد. این شاید یک مزیت باشد ولی همیشه این فرض صحیح نیست و ممکن است خریداری یک دارایی و استفاده از آن و سپس واگذاری آن در صورت افزایش بها، ارزش اسقاطی آن حتی بیشتر از بهای خرید آن باشد (در بازارهای با تورم شدید) که در این صورت نه تنها هزینه نگهداری آن به صفر می‌رسد بلکه سود حاصل از این کار حتی ممکن است بیشتر از هزینه‌ اجاره‌ای که متحمل می‌شویم باشد.

در مورد ارزش اسقاطی دارایی هم بگوییم که هرچه ارزش اسقاطی دارایی کمتر باشد موجر در صدد است که جهت بیشترین استفاده ممکن از دارایی، اجاره آن را تا جایی که ممکن است بالا ببرد و در مقابل اگر ارزش اسقاطی آن بیشتر باشد موجر برای اینکه بازده مناسب‌تری از سرمایه‌گذاری خودش داشته باشد اجاره بها را کمتر می‌گیرد و این برای اجاره کننده اقتصادی‌تر از آن است که آن را خریداری کند.

مورد دیگر اینکه اجاره دارایی موجب می‌شود فشار کمتری بر نقدینگی شرکت در مقایسه با خرید آن دارایی وارد شود. به این دلیل که هزینه اجاره معمولا بصورت دوره ای و حالتی اقساط گونه می‌باشد در صورتی که خرید دارایی مبلغ نقد بیشتری را به صورت یکجا متحمل شرکت می‌نماید.

اما در مواردی نیز اجاره دارایی همراه با پیش‌پرداخت یا سپرده‌گذاری است که این سپرده ممکن است به اندازه پیش پرداخت خرید دارایی و یا حتی بیشتر از آن باشددر این صورت اجاره دارایی هزینه ثابتی را به شرکت تحمیل می‌کند و این هزینه ممکن است قدرت پرداخت وجه نقد شرکت را کاهش دهد. اما یک مثال کاربردی از اینکه  اجاره  بهتر است یا خرید؟ 

پیشنهاد میشود مقاله انواع دارایی در حسابداری را مطالعه کنید

مثال برای حسابداری مقایسه اجاره دارایی در مقابل خرید

شرکتی می‌تواند ماشین آلاتی را خریداری یا اجاره کند. استفاده از این ماشین آلات درآمد سالانه شرکت را به میزان 8،640،000 ریال افزایش دهد و هزینه های عملیاتی شرکت را در صورت خرید ماشین آلات به میزان 5،760،000 ریال و درصورت اجاره آن به میزان 5،952،000 ریال کاهش می دهد. عمر مفید این ماشین آلات 10 سال است و پس از سال دهم باید جایگزین شود. نرخ مالیات شرکت 10 درصد است. جدول زیر اطلاعات خرید و اجاره این دارایی را نشان می دهد. شما به عنوان مشاور مالی شرکت بفرمایید که کدام به صرفه‌تر است؟ آیا شرکت این دارایی را بخرد یا آن را اجاره نماید؟

اطلاعات خرید 

اطلاعات اجاره دارایی

همانطور که گفته شد برای مقایسه بین این دو روش ابتدا جریان نقدینگی خالص حاصل از هر کدام را به دست آورده و سپس ارزش فعلی این جریان‌ها (خالص ارزش فعلی جریان‌های نقدی) را محاسبه می‌کنیم.

برای هر کدام از روش‌های حسابداری مقایسه اجاره دارایی در مقابل خرید، ارزش فعلی جریان‌های نقدی هر روش را با هزینه‌ای که برای خرید یا اجاره آن درایی پرداخت شده مقایسه می‌کنیم و مابه‌التفاوت‌ها را تحت عنوان خالص ارزش فعلی سرمایه‌گذاری محاسبه می‌نماییم. هر روشی که خالص ارزش فعلی آن بیشتر بود آن روش به صرفه‌تر خواهد بود.

چرا که خالص ارزش فعلی بزرگتر نشان می دهد که با مبلغ سرمایه گذاری مورد نظر می توانیم جریانات نقدی بیشتری کسب نموده و یا همان جریانات نقدی را با سرمایه گذاری مبلغ کمتری می‌‌توانیم کسب نماییم.

حل مسئله حسابداری مقایسه اجاره دارایی در مقابل خرید

در صورت خرید

محاسبه مالیات:

افزایش در سود مالیاتی = افزایش در درامد+کاهش در هزینه –هزینه استهلاک سالانه

9،600،000 ریال= 4،800،000-5،760،000+8،640،000

افزایش در هزینه مالیات قابل پرداخت 960،000 ریال = 10%*9،600،000

خالص جریان نقدینگی = افزایش در درامد + کاهش در هزینه – افزایش در هزینه مالیات

13،440،000 ریال = 960،000-5،760،000+8،640،000

این جریان نقدینگی برای مدت 10 سال به همین شکل ادامه دارد علاوه بر این در پایان سال دهم ارزش اسقاط این دارایی به جریان نقدینگی افزوده می شود (1،920،000 ریال).

اینک برای محاسبه ارزش فعلی این جریان نقدینگی از فرمول ارزش فعلی اقساط مساوی استفاده می کنیم:

pv=A (〖(1+i)〗^n-1)/(i*(1+i)^n ) + F/〖(1+i)〗^n

pv =ارزش فعلی جریانات نقدی سال آتی

A = مبلغ خالص جریان نقدی سالانه

I= نرخ تنزیل

N= تعداد دوره های مالی

F = ارزش اسقاط که در سال آخر به مالک دارایی تعلق پیدا میکند.

pv = 13،440،000 (〖(1+15%)〗^10-1)/(15%*(1+15%)^10 ) +1،920،000/〖(1+15%)〗^10 = 67،452،250+474،594 =67،926،844 ریال

و در نهایت npv را محاسبه می کنیم:

Npv = pv-I

npv = ارزش خالص فعلی یک سرمایه گذاری

I = مبلغ سرمایه گذاری شده که در حالت خرید همان مبلغ خرید می باشد و در صورت اجاره همان اجاره بهایی است که در ابتدای سال پرداخت می شود.

ریال Npv = 67،926،844 – 48،000،000 =19،926،844

و در صورت اجاره:

محاسبات:

سود مالیاتی ریال  2,592,000 = 12,000,000 – 5,952,000 + 8،640،000

هزینه مالیات 259,200 = 10% * 2,592,000

خالص جریان نقدینگی 2,332,800 = 259,200 – 2,592,000

ارزش فعلی جریانات نقدی حاصل از اجاره دارایی:

(pv=a (〖(1+i)〗^n-1)/(i*(1+i)^n

pv=2,332,800 (〖(1+18%)〗^10-1)/(18%*〖(1+18%)〗^10 ) =10،483،804

خالص ارزش فعلی اجاره:

 ریال 1،516،195 = 10،483،804 – 12،000،000 = npv = Pv-I

در مجموع، وقتی NPV موردنظر بزرگتر از صفر است، سرمایه‌گذاری سودده خواهد بود. وقتی NPV کمتر از صفر است، سرمایه سودی ندارد.

در این مثال با توجه به اینکه خالص ارزش فعلی خرید، از خالص ارزش فعلی اجاره بیشتر است، چنانچه این دارایی خریداری شود به نفع شرکت است.

در کشور ما قانون مالیاتهای مستقیم به صورتی است که اجاره دارایی نسبت به خرید آن دارای صرفه مالیاتی است. یعنی چنانچه واحد تجاری دارای یک باب ساختمان باشد از نظر مالیاتی تنها هزینه های قابل قبول هزینه استهلاک و هزینه های تعمیر و نگهداری (در حد عرف) می باشد.
ولی چنانچه واحد تجاری ساختمانی را اجاره کند کل هزینه اجاره از نظر مالیاتی قابل قبول است. واضح است هنگامیکه شخصی ملکی را به اجاره می دهد معمولاً اجاره در حدی است که بیشتر از هزینه استهلاک و تعمیرات می باشد. در واقع بایستی اضافه بر آنها مبلغی برای مالک باقی بماند. در هنگام خرید دارایی معمولاً خرید مالیاتی پرداخت می کند که این پرداخت مالیاتی بابت مالکیت دارایی است نه استفاده از آن، لذا این بار مالیاتی می توان گفت تقریباً منافع در پی ندارد مالیات زمانی می تواند مافع در پی داشته باشد که از دارایی استفاده شود.
مثال دیگر وجوه نقد است اگر یک واحد تجاری جهت انجام فعالیتهایش از وجه نقد موجود استفاده کند هیچ صرفه مالیاتی برایش در پی ندارد ولی اگر از بانک یا مؤسسه مالی دیگری تأمین مالی کند از نظر مالیاتی هزینه های بهره جزء هزینه های قابل قبول از جهت مالیاتی می باشد.